Σχεδόν το ένα τρίτο των αποβλήτων πλαστικών στην Ευρώπη ανακυκλώνεται. Η ΕΕ έχει δημοσιεύσει σημαντικά στοιχεία σχετικά με τη διαχείριση του πλαστικού και επιβεβαιώνει τη σημασία της ανακύκλωσης στην πορεία της πράσινης μετάβασης και της βιώσιμης ανάπτυξης.
Η παραγωγή πλαστικών έχει αυξηθεί εκθετικά σε λίγες δεκαετίες - από 1,5 εκατομμύρια τόνους το 1950 σε 359 εκατομμύρια τόνους το 2018 παγκοσμίως. Κατά συνέπεια έχει αυξηθεί και η ποσότητα των πλαστικών απορριμμάτων. Μετά από μια απότομη πτώση της παραγωγής το πρώτο εξάμηνο του 2020 λόγω της πανδημίας COVID-19, η παραγωγή ανέκαμψε ξανά το δεύτερο εξάμηνο του έτους.
Η ΕΕ έχει λάβει τα προηγούμενα χρόνια μέτρα για τη μείωση της ποσότητας των πλαστικών αποβλήτων, αλλά τί συμβαίνει για τα απόβλητα που παράγονται παρά τις προσπάθειες; Και πώς μπορούν να αυξηθούν τα ποσοστά ανακύκλωσης των πλαστικών;
Επεξεργασία πλαστικών απορριμμάτων στην Ευρώπη
Στην Ευρώπη, η ανάκτηση ενέργειας είναι ο πιο διαδεδομένος τρόπος για τι διάθεση πλαστικών απορριμμάτων, ακολουθούμενος από την ανακύκλωση. Περίπου το 25% όλων των παραγόμενων πλαστικών απορριμμάτων υφίσταται υγειονομική ταφή (XYTA).
Το ήμισυ του πλαστικού που συλλέγεται για ανακύκλωση εξάγεται για επεξεργασία σε χώρες εκτός της ΕΕ. Οι λόγοι εξαγωγής περιλαμβάνουν την έλλειψη χωρητικότητας, τεχνολογίας ή οικονομικών πόρων για την τοπική επεξεργασία των αποβλήτων. Προηγουμένως, ένα σημαντικό μερίδιο των εξαγόμενων πλαστικών απορριμμάτων είχε αποσταλεί στην Κίνα, αλλά οι πρόσφατοι περιορισμοί στις εισαγωγές πλαστικών απορριμμάτων στη χώρα είναι πιθανό να μειώσουν περαιτέρω τις εξαγωγές της ΕΕ. Αυτό θέτει τον κίνδυνο αύξησης της αποτέφρωσης και της υγειονομικής ταφής πλαστικών αποβλήτων στην Ευρώπη. Εν τω μεταξύ, η ΕΕ προσπαθεί να βρει κυκλικούς και οικολογικούς τρόπους διαχείρισης των πλαστικών απορριμμάτων της.
Το χαμηλό μερίδιο της ανακύκλωσης πλαστικών στην ΕΕ σημαίνει σημαντικές απώλειες τόσο για την οικονομία όσο και για το περιβάλλον. Εκτιμάται ότι το 95% της αξίας των πλαστικών υλικών συσκευασίας χάνεται για την οικονομία μετά από έναν σύντομο κύκλο πρώτης χρήσης. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ερευνητές εκτιμούν ότι η παραγωγή και αποτέφρωση πλαστικού απελευθέρωσε πάνω από 850 εκατομμύρια τόνους αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα το 2019. Μέχρι το 2050, οι εκπομπές αυτές θα μπορούσαν να αυξηθούν σε 2,8 δισεκατομμύρια τόνους, μέρος των οποίων θα μπορούσε να αποφευχθεί μέσω της καλύτερης ανακύκλωσης.
Προβλήματα με την ανακύκλωση πλαστικών
Τα κύρια θέματα που περιπλέκουν την ανακύκλωση πλαστικών είναι η ποιότητα και η τιμή του ανακυκλωμένου προϊόντος, σε σύγκριση με το αντίστοιχο μη ανακυκλούμενο. Η μεταποίηση των πλαστικών απαιτεί μεγάλες ποσότητες ανακυκλωμένων πλαστικών, κατασκευασμένων με αυστηρά ελεγχόμενες προδιαγραφές και σε ανταγωνιστική τιμή.
Ωστόσο, δεδομένου ότι τα πλαστικά είναι εύκολα προσαρμοσμένα στις ανάγκες (λειτουργικές ή αισθητικές) κάθε κατασκευαστή, η ποικιλία των πρώτων υλών περιπλέκει τη διαδικασία ανακύκλωσης, καθιστώντας την δαπανηρή, και επηρεάζει την ποιότητα του τελικού προϊόντος. Κατά συνέπεια, η ζήτηση για ανακυκλωμένα πλαστικά σημειώνει σημαντική αύξηση, αν και το 2018 αντιπροσώπευε μόνο το 6 % της ζήτησης πλαστικών στην Ευρώπη.
Λύσεις της ΕΕ για την αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης
Τον Μάιο του 2018, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για τη μείωση των θαλάσσιων πλαστικών απορριμμάτων. Η πρόταση προβλέπει την απαγόρευση της παραγωγής 10 πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης(πλαστικά πιρούνια, καλαμάκια , μπουκάλια, καπάκια κ.ά) που συναντώνται στις παραλίες από τις 3 Ιουλίου 2021.
Το 55% των απορριμμάτων πλαστικών συσκευασιών αναμένεται να έχει ανακυκλωθεί μέχρι το 2030, στα πλαίσια της Πράσινης Συμφωνίας. Αυτό απαιτεί όχι μόνο τη βελτίωση του σχεδιασμού τους ώστε να είναι κατάλληλα για ανακύκλωση, αλλά, σύμφωνα με τους ευρωβουλευτές, και μέτρα για την τόνωση της αγοράς ανακυκλωμένων πλαστικών.
Στα μέτρα αυτά, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Ευρωκοινοβουλίου, μπορεί να περιλαμβάνονται :
- η δημιουργία ποιοτικών προτύπων για τις δευτερογενείς πλαστικές ύλες
- η ενθάρρυνση της πιστοποίησης προκειμένου να αυξηθεί η εμπιστοσύνη τόσο της βιομηχανίας όσο και των καταναλωτών
- η θέσπιση υποχρεωτικών κανόνων για το ελάχιστο ανακυκλωμένο περιεχόμενο σε ορισμένα προϊόντα
- η ενθάρρυνση των κρατών μελών να εξετάσουν το ενδεχόμενο μείωσης του ΦΠΑ στα ανακυκλωμένα προϊόντα
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία μαζί με τον τελευταίο νόμο για το κλίμα οριοθετούν το πεδίο δράσης και επενδύσεων της ευρωπαϊκής οικονομίας. Ο τομέας της ανακύκλωσης πέρα από όρος για την επίτευξη του στόχου μιας κλιματικά ουδέτερης Ευρώπης, αποτελεί και νέο επενδυτικό πεδίο για την απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος.