Θερμοπληξίες, ξηρασίες, πλημμύρες προκαλούν χάος ανά την υφήλιο καθώς αλλάζει δραστικά το κλίμα και μεγάλες περιοχές του πλανήτη βρίσκονται στο έλεος κυμάτων καύσωνα που ωθούν τις θερμοκρασίες σε επίπεδα ρεκόρ.
Από την Παρασκευή μέχρι την Τετάρτη 486 αιφνίδιοι, απρόσμενοι θάνατοι καταγράφηκαν λόγω του καύσωνα στην επαρχία της Βρετανικής Κολούμπια του Καναδά , ένας τραγικός απολογισμός που αναμένεται να αυξηθεί και ήδη βρίσκεται 195% άνω του μέσου όρου ανάλογων χρονικών περιόδων. Ο Καναδάς κατέγραψε νέο υψηλό ρεκόρ θερμοκρασίας για τρίτη συνεχή μέρα, την Τρίτη, με τον υδράργυρο να εκτοξεύεται στους 49,5 βαθμούς Κελσίου, στο Λάιτον της Βρετανικής Κολούμπια.
Κύμα καύσωνα σε περιοχές των βορειοδυτικών ΗΠΑ παρέλυσε τη ζωή στο Πόρτλαντ και το Σάλεμ στο Όρεγκον και το Σιάτλ. Μάλιστα η θερμοκρασία έφθασε στο Σάλεμ στους 47,2 C, η υψηλότερη από τότε που τηρούνται σχετικά αρχεία από τη δεκαετία του 1890. Ο λόγος; Ένας θόλος ατμοσφαιρικής υψηλής πίεσης πάνω από τις βορειοδυτικές ΗΠΑ και τον Καναδά, παρόμοιος με τις συνθήκες που επικράτησαν στην Καλιφόρνια και νοτιοδυτικές πολιτείες τον Ιούνιο.
Κύμα καύσωνα σαρώνει την ίδια ώρα τη χώρα μας και τη γειτονική Ιταλία,με τον υδράργυρο να δείχνει 46 βαθμούς στη Σικελία και την υγρασία σε μεγάλες πόλεις, όπως η Ρώμη, το Μιλάνο, η Βενετία και η Φλωρεντία να αγγίζει το 80%, προκαλώντας άπνοια, ιδίως κατά τις νυχτερινές ώρες.
Στο Κουβέιτ, η πόλη Ναουασίμπ κατέγραψε πρόσφατα την υψηλότερη θερμοκρασία παγκοσμίως, με 53,2 βαθμούς, στα ΗΑΕ έπιασε τους 48,2 την Κυριακή. Κι αν στις χώρες του Κόλπου τα κύματα καύσωνα είναι συνηθισμένα, τι να πούμε για τη Σιβηρία, που «βράζει από τη ζέστη με τον υδράργυρο, που δείχνει το χειμώνα έως και -48 βαθμούς, να δείχνει τώρα σε κάποιες περιοχές 48C.
Νωρίτερα φέτος καύσωνας έπληξε τη νοτιοανατολική Αυστραλία, πυροδοτώντας μεγάλες δασικές πυρκαγιές κοντά στην Αδελαϊδα και ωθώντας τα πλήθη στις παραλίες.
Η πανδημία του κορωνοϊού κι οι ακραίες θερμοκρασίες συμπίπτουν ήδη απειλώντας ακόμη περισσότερο την υγεία των πολιτών σε πολλές πόλεις ανά την υφήλιο, αναφέρει η επιθεώρηση The Lancet.
Τι είναι το κύμα καύσωνα;
Κύμα καύσωνα είναι μια παρατεταμένη περίοδος υψηλών θερμοκρασιών, που σχετίζονται με τις αναμενόμενες συνθήκες στην περιοχή τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο και μπορεί να συνοδεύονται από υψηλή υγρασία. Τα κύματα καύσωνα μπορούν να διαρκέσουν από αρκετές μέρες μέχρι αρκετές εβδομάδες και συνήθως παρατηρείται μια αύξηση του αριθμού των θανάτων που συνδέονται με τη ζέστη. Πρόκειται για επικίνδυνες φυσικές καταστροφές, που σπάνια προσελκύουν ιδιαίτερη προσοχή επειδή δεν είναι άμεσα ορατές οι καταστροφές που προκαλούν.
Από το 1998 έως το 2017 πάνω από 166.000 άνθρωποι πέθαναν λόγω κυμάτων καύσωνα, ανάμεσά τους και πάνω από 70.000 που πέθανα στη διάρκεια του κύματος καύσωνα του 2003 στην Ευρώπη σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό υγείας.
Τα κύματα καύσωνα εντείνονται σε συχνότητα, διάρκεια και μέγεθος. Μεταξύ του 2000 και του 2016 ο αριθμός των ανθρώπων που εκτέθηκαν σε κύματα καύσωνα αυξήθηκε κατά περίπου 125 εκατ. Η άνοδος της θερμοκρασίας στον πλανήτη επηρεάζει όλες τις χώρες, αλλά κάποιοι πληθυσμοί είναι περισσότεροι εκτεθειμένοι, λέει ο ΠΟΥ, κι ίσως είναι πιο ευάλωτοι οργανικά και κοινωνικο-οικονομικά στο στρες, τις ασθένειες και σε αυξημένο κίνδυνο θανάτου από την έκθεση σε ακραίες υψηλές θερμοκρασίες.
Το πρώτο κύμα καύσωνα ιστορικά καταγράφηκε το 1540 μ.Χ. όταν ακραία ξηρασία και ζέστη διήρκεσαν 11 μήνες κι έμεινε γνωστό ως «η Ευρωπαϊκή ξηρασία του 1540 μ.Χ.».
Είναι πιο συχνά σήμερα τα κύματα καύσωνα;
Δυστυχώς, ναι, όπως δείχνουν τα στοιχεία. Θερμοκρασίες ρεκόρ παρέμεναν για πολλές δεκαετίες ανέπαφες από το 1901, αλλά τα τελευταία χρόνια καταρρίπτονται σε διάφορες περιοχές. Τα σχετικά αρχεία δείχνουν ότι τα κύματα καύσωνα τη δεκαετία του 1930 παραμένουν τα σοβαρότερα στη σύγχρονη ιστορία των ΗΠΑ, όμως σύμφωνα με την αμερικανική Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος (EPA) τα τελευταία χρόνια συμβαίνουν συχνότερα: «η συχνότητά της αυξήθηκε σταθερά από έναν μέσο όρο δύο κυμάτων καύσωνα ετησίως τη δεκαετία του 1960 σε έξι ετησίως τη δεκαετία του 2010».
Τα τελευταία χρόνια η μέση διάρκεια κυμάτων καύσωνα σε μεγάλες αστικές περιοχές της ΗΠΑ ήταν τέσσερις μέρες – μία περισσότερη απ’ ό,τι τη δεκαετία του 1960. Τα ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών καταρρίπτονται το ένα μετά το άλλο στο βόρειο ημισφαίριο.
Γιατί έχουμε κύματα καύσωνα;
Συνήθως οι ζεστές μέρες και τα πολυήμερα κύματα καύσωνα αποτελούν φυσικό μέρος της καθημερινής μεταβολής του καιρού. Καθώς το κλίμα της Γης θερμαίνεται, ωστόσο, γίνονται ολοένα και συχνότερες οι πιο ζεστές από το συνηθισμένο ημέρες και νύχτες .
Ως αποτέλεσμα, «τα κύματα καύσωνα αναμένεται να γίνουν πιο συχνά και έντονα», ανέφερε η EPA. Ένα αποτέλεσμα από τις εξάρσεις αυτών των ακραίων θερμοκρασιών είναι ότι περισσότερα άτομα μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπα με ασθένειες που σχετίζονται με τις υψηλές θερμοκρασίες και θανάτους, ειδικά αν δεν λάβουν μέτρα για να προσαρμοστούν. «Ακόμη και μικρές αυξήσεις στην υπερβολική ζέστη μπορούν να οδηγήσουν σε αυξημένους θανάτους και ασθένειες», προσθέτει η EPA.
Καταστροφές που σχετίζονται με τη κλιματική αλλαγή
- Ο αριθμός των καταστροφών που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή τριπλασιάστηκε τις τελευταίες τρεις δεκαετίες σύμφωνα με την Oxfam
- Μεταξύ του 2006 και του 2016 η ταχύτητα ανόδου της στάθμης των θαλασσών ήταν 2,5 φορές μεγαλύτερη απ’ ό,τι στη διάρκεια σχεδόν ολόκληρου του 20ου αι.
- Πάνω από 20 εκατ. άνθρωποι αναγκάζονται κάθε χρόνο να εγκαταλείψουν τις εστίες τους λόγω της κλιματικής αλλαγή
- Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών εκτιμά ότι η προσαρμογή με την κλιματική αλλαγή και η αντιμετώπιση των καταστροφών που αυτή προξεί θα στοιχίζει ετησίως από 140 έως 300 δισ. δολάρια ετησίως μέχρι το 2030.
Συνδέονται τα κύματα καύσωνα με την κλιματική αλλαγή;
Άρθρο που δημοσιεύτηκε προ ημερών στην επιθεώρηση Scientific American επικαλείται στοιχεία, που δείχνουν ότι η κλιματική αλλαγή είναι ο κύριος παράγοντας πίσω από τα κύματα καύσωνα που βιώνουμε τις τελευταίες δεκαετίες και μπαίνει σε «αχαρτογράφητα ύδατα». Το σφοδρό κύμα καύσωνα που σαρώνει τις ΗΠΑ και τον δυτικό Καναδά «φαίνεται ότι αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης τάσης κλιματικής αλλαγής», σημειώνει το άρθρο. «Η μέση θερμοκρασία στις βορειοδυτικές περιοχές της Β. Αμερικής αυξήθηκε πάνω από 1,11 βαθμούς Κελσίου σε σύγκριση με πριν από έναν αιώνα και το μεγαλύτερο μέλος της αλλαγής αυτής σημειώθηκε τα τελευταία 40 χρόνια». Μάλιστα ο κλιματολόγος Λάρι Ο’ Νιλ της πολιτείας του Όρεγκον δήλωσε στο περιοδικό ότι «ο αριθμός των ημερών με ακραίες υψηλές θερμοκρασίες διπλασιάστηκε σε διάστημα μικρότερο του ενός αιώνα και πιθανότατα δεν θα σταματήσει εκεί». Επικαλέστηκε μάλιστα στοιχεία της δεκαετίας του 1940, όταν στο Πόρτλαντ καταγράφονταν ετησίως δέκα μέρες με θερμοκρασίες άνω των 32,2 C και «μέχρι το 2020 ο αριθμός αυτός έφθασε τις 20 ημέρες το χρόνο».
Ο Τομ Ντι Λιμπέρτο του Climate Programme Office σημείωσε στον ιστότοπο της National Oceanic and Atmospheric Administration ότι «είναι πάντα δύσκολο να ποσοτικοποιήσουμε αμέσως τον αντίκτυπο που έχει η κλιματική αλλαγή σε ένα ακραίο κλιματικό φαινόμενο, αλλά υπάρχουν πολλά στοιχεία που δείχνουν ότι οι υψηλές θερμοκρασίες και τα κύματα καύσωνα έχουν επιδεινωθεί λόγω της κλιματικής αλλαγής. Κύματα καύσωνα στις ηπειρωτικές ΗΠΑ έχουν εμφανιστεί συχνότερα και διήρκεσαν περισσότερο από τη δεκαετία του 1960, κάτι που συμβαδίζει με την άνοδο της θερμοκρασίας λόγω της κλιματικής αλλαγής».
Οι επιπτώσεις από τα κύματα καύσωνα στους ανθρώπους και στα ζώα
Οι ακραίες υψηλές θερμοκρασίες μπορούν να προκαλέσουν πολλά προβλήματα, με το σοβαρότερο απ’ αυτά τη θερμοπληξία, που συμβαίνει ότι το σώμα αδυνατεί να ελέγξει τη θερμοκρασία του. Η θερμοπληξία μπορεί να επιφέρει ακόμη και θάνατο, ή μόνιμες βλάβες στον οργανισμό, αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα.
Με τα κύματα καύσωνα συνδέονται επίσης και αναπνευστικά προβλήματα. Ένας λόγος είναι ότι οι υψηλότερες θερμοκρασίες συμβάλλουν στη συσσώρευση επιβλαβών ατμοσφαιρικών ρύπων. Πολλές πόλεις ανά την υφήλιο έχουν καταγράψει μεγάλες αυξήσεις στα ποσοστά θανάτων κατά τη διάρκεια κυμάτων καύσωνα.
Καθώς ανεβαίνει η θερμοκρασία του πλανήτη οι επιπτώσεις από το στρες λόγω της ζέστης σε διάφορους οργανισμούς γίνεται ολοένα και πιο εμφανής. Η περίοδος 2015-2019 ήταν θερμότερη πενταετία που έχει καταγραφεί σύμφωνα με νέα έκθεση της World Meteorological Association, κι αυτό είχε σφοδρές επιπτώσεις σε έντομα, ζώα και κοραλλιογενείς υφάλους. Τον Νοέμβριο του 2018 η θερμοκρασία στη βόρεια Αυστραλία εκτινάχθηκε στους 41,6 C. Το κύμα καύσωνα διήρκεσε αρκετές μέρες και κάπου 23.000 ζώα που ανήκαν σε απειλούμενα με εξαφάνιση είδη έπεσαν από δέντρα και πέθαναν, ενώ από τις ακραίες θερμοκρασίες πέθαναν και ψάρια, άγρια άλογα και καμήλες.
Τι λέει η τελευταία έκθεση του ΟΗΕ για τα φονικά κύματα καύσωνα
Μια νέα έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) προειδοποιεί για άνευ προηγουμένου φονικά κύματα καύσωνα στο εγγύς μέλλον. Η έκθεση της συμβουλευτικής επιτροπής του ΟΗΕ σημαίνει συναγερμό: αν αυξηθεί κατά 1,5 βαθμούς Κελσίου – μόλις 0,4 βαθμούς από τα σημερινά επίπεδα – η θερμοκρασία του πλανήτη, τότε το 14% του παγκόσμιου πληθυσμού θα εκτεθεί σε ακραία κύματα καύσωνα τουλάχιστον μια φορά κατά πέντε χρόνια.
Μεγαλουπόλεις που παράγουν από μόνες τους πρόσθετη ζέστη θα πληγούν σφοδρότερα. Η υποσαχάρια Αφρική είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε φονικά κύματα καύσωνα, κυρίως επειδή είναι ελάχιστα προετοιμασμένη να τα αντιμετωπίσει. Στην κεντρική Κίνα και κεντρική Ασία, την ίδια ώρα «ακραίες θερμοκρασίες υγρού θερμόμετρου αναμένεται να αγγίξουν και πιθανώς να ξεπεράσουν τα φυσιολογικά όρια της ανθρώπινης προσαρμοστικότητας», προειδοποιεί η IPCC. Αλλά και η Μεσόγειος είναι ευάλωτη σε φονικά κύματα καύσωνα. «Στην Ευρώπη», αναφέρει η έκθεση, «έως και 200 εκατ. άνθρωποι θα διατρέχουν υψηλό κίνδυνο θερμικής καταπόνησης μέχρι τα μέσα του 21ου αι. αν η θερμοκρασία του πλανήτη αυξηθεί κατά δύο βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2100».