Η ελληνική τάφρος είναι γεμάτη από σημαντικά είδη θαλάσσιων κητών, τα οποία όμως έχουν άμεση ανάγκη την προστασία μας, ώστε να μην γίνει η περίπτωση του ζιφιού στον Άλιμο μια θλιβερή καθημερινότητα.
Η περίπτωση του ζιφιού, που κατέφθασε στις ακτές της Αττικής και δεκάδες ειδικοί και εθελοντές προσπαθούν να διασώσουν, έχει προκαλέσει την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, όμως αυτό το περιστατικό δεν αποτελεί παρά μια σταγόνα στον ωκεανό, του τι συμβαίνει καθημερινά στις θάλασσές μας. Κι η ευαισθητοποίηση, όπως τονίζουν οι ειδικοί, θα πρέπει να υπάρχει 365 μέρες τον χρόνο, κι όχι όταν το πρόβλημα φτάνει μπροστά τα μάτια μας.
Το iefimerida.gr επικοινώνησε με τους πλέον ειδικούς επί του θέματος, οι οποίοι έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην προστασία των θαλάσσιων κητών, οι οποίοι μας έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου. Εάν δεν αλλάξουν κάποιες συγκεκριμένες ανθρώπινες πρακτικές, τα υπέροχα θαλάσσια πλάσματα, που κατέγραψε πρώτος ο Αριστοτέλης από τα αρχαία χρόνια, κινδυνεύουν να καταστούν είδη προς εξαφάνιση.
Παράλληλα, μας μετέφεραν κάποιες ευχάριστες εξελίξεις, με πρωτοβουλίες που κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση για την προστασία τους.
Δημήτρης Καραβέλλας, WWF Ελλάς: «Αυτές είναι οι απειλές για τα θαλάσσια κήτη - Ελπιδοφόρα η NAVTEX για την προστασία τους»
Ο διευθυντής του ελληνικού τμήματος της πιο γνωστής παγκοσμίως περιβαλλοντικής οργάνωσης, της WWF, Δημήτρης Καραβέλλας, είναι επίσης ειδικός στη θαλάσσια βιολογία.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο iefimerida.gr μας κάνει μια επισκόπηση της κατάστασης και των κινδύνων για τα είδη που διαβιούν στα ελληνικά νερά. Το ευχάριστο, είναι ότι πρόσφατα θεσπίστηκε μια NAVTEX από το υπουργείο Ναυτιλίας, έπειτα από γνωμοδότηση του WWF Ελλάς, βάσει της οποίας όλοι οι ναυτιλλομένοι ενημερώνονται αναλυτικά για την ύπαρξη των θαλάσσιων θηλαστικών, εφιστώντας παράλληλα την προσοχή για τον εντοπισμό και την αποφυγή σύγκρουσης με αυτά. Μάλιστα, μεγάλες εταιρείες ανακοίνωσαν ότι θα αποφεύγουν συγκεκριμένες εποχές του χρόνου εντελώς περιοχές που διαβιούν αυτά τα είδη.
Πρόκειται για μια κρίσιμη πρωτοβουλία, καθώς το 50% των αιφνίδιων θανάτων ειδικά των φαλαινών, οφείλεται σε συγκρούσεις με τα σκάφη.
Οι απειλές:
-Θαλάσσια ρύπανση και ειδικά το πλαστικό
-Σεισμικές έρευνες και στρατιωτικά σόναρ
-Σύγκρουση με πλοία
-Υπεραλίευση
-Παγίδευση σε δίχτυα
-Ηθελημένη θανάτωση από ασυνείδητους
«Υπάρχουν πολλά περισσότερα που μπορούμε να κάνουμε», επισημαίνει ο Δημήτρης Καραβέλλας.
Δείτε τη συνέντευξη του Δημήτρη Καραβέλλα στο iefimerida.gr:
Αναστασία Μήλιου, «Αρχιπέλαγος»: «Ίσως είμαστε η τελευταία γενιά που ζει με αυτά τα θηλαστικά - Ελπίδα το νέο κέντρο στους Λειψούς»
Το Αρχιπέλαγος είναι μια εξαιρετικά δραστήρια οργάνωση, η οποία ασχολείται με τις καταγραφές και διασώσεις των θαλάσσιων κητωδών εδώ και δεκαετίες. Το εξειδικευμένο προσωπικό της ενεργείο σε όλο το Αιγαίο και το Ιόνιο, με ειδικό εξοπλισμό, ενώ αναπτύσσει και πολλά προγράμματα προστασίας των θαλάσσιων θηλαστικών.
Η υδροβιολογός και επιστημονική διευθύντρια της οργάνωσης, Αναστασία Μήλιου, μίλησε στο iefimerida.gr από τους Λειψούς, όπου μέσα στο έτος αναμένεται μια σημαντική εξέλιξη: Η δημιουργία του πρώτου, παγκοσμίως, κέντρου περίθαλψης θαλάσσιων κητωδών. Το κέντρο θα είχε δημιουργηθεί νωρίτερα, άλλα έπεσε κι αυτό θύμα της... γραφειοκρατίας.
Οι ανάγκες όμως είναι τέτοιες, όπως καταδεικνύει κι η περίπτωση του «Σωτήρη», του ζιφιού στον Σαρωνικό, που απαιτείται κι η δημιουργία κι άλλων τέτοιων κέντρων.
«Αν δεν κάνουμε κάτι τώρα, κινδυνεύουν τα θηλαστικά αυτά να εξαφανιστούν. Από τύχη επιβιώνουν κι όχι από μέτρα που έχουμε λάβει. Σήμερα τα πράγματα είναι δύσκολα. Ίσως είμαστε εμείς η γενιά που θα τα δούμε να εξαφανίζονται, αν δεν κάνουμε κάτι. Έχει να κάνει με τον τρόπο ζωής μας και το αποτύπωμα που αφήνουμε στις θάλασσές μας. Αν εξαφανιστούν δε, οι επιπτώσεις θα είναι μη αναστρέψιμες, αφού δεν θα επανέλθουν ποτέ», προειδοποιεί.
Τα τελευταία στοιχεία ωστόσο, είναι ελπιδοφόρα: Τις τελευταίες 77 ημέρες η ερευνητική ομάδα του «Αρχιπελάγους» κατέγραψε 124 κήτη από 7 διαφορετικά είδη στο Αιγαίο.
«Καταγράψαμε σημαντικούς πληθυσμούς 4 ειδών δελφινιών (ρινοδέλφινο, κοινό δελφίνι, ζωνοδέλφινο, σταχτοδέλφινο), φυσητήρες (sperm whales), ζιφιούς (beaked whaleς) καθώς και την απειλούμενη υπό εξαφάνιση Μεσογειακή φώκια», μας περιγράφει η Αναστασία Μήλιου.
Από την άλλη, την περασμένη εβδομάδα, 3 νεκρά δελφίνια ξεβράστηκαν στη Σάμο, τα οποία είχαν μπλεχτεί σε δίχτυα.
«Πρέπει να σταματήσουμε τις ανθρωποκεντρικές παρεμβάσεις για τη διάσωσή τους. Ο σκόπός είναι να τα σώσουμε, όχι να αισθανόμαστε εμείς καλά», αναφέρει.
Δείτε τη συνέντευξη της Αναστασίας Μήλιου στο iefimerida.gr:
Τα σημαντικότερα κητώδη στις ελληνικές θάλασσες
-Ο Φυσητήρας (sperm whale) που αποτελεί το μεγαλύτερο οδοντοκήτος που συναντάται στη Μεσόγειο, χρησιμοποιεί τα νερά του ΒΑ Αιγαίου ως κύριο μέρος της μεταναστευτικής του πορείας.
-Ο Ζιφιός (Cuvier’s beaked whale) είναι ένα από τα λιγότερο μελετημένα είδη κητωδών παγκοσμίως, ζει σε ολιγομελείς ομάδες που καταγράφουμε σε μόνιμους πληθυσμούς στις ίδιες περιοχές εδώ και 21 χρόνια.
-Το ζωνοδέλφινο είναι το πλέον πολυπληθές είδος στα νερά του ΒΑ Αιγαίου, όμως και το είδος που συναντάται στους περισσότερους εκβρασμούς στις ακτές τα τελευταία χρόνια.
-Το κοινό δελφίνι και το ρινοδέλφινο ζουν επίσης σε μόνιμους πληθυσμούς στην περιοχή, ενώ το σταχτοδέλφινο μεταναστεύει σε ολιγομελείς ομάδες στις ίδιες πορείες με τους Φυσητήρες.
Ζιφιός, το στολίδι των ελληνικών θαλασσών
Το iefimerida.gr επικοινώνησε με τον Δρα Αλέξανδρο Φραντζή, επιστημονικό διευθυντή του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών «Πέλαγος», ο οποίος μας ενημέρωσε αναλυτικά για αυτό το σπουδαίο κήτος των ελληνικών θαλασσών.
Οι θάλασσες της χώρας μας, μάλιστα, αποτελούν τη μία από τις τέσσερις παγκοσμίως σπουδαιότερες περιοχές για την επιβίωση αυτού του ιδιαίτερου και αξιοθαύμαστου θηλαστικού.
Ο ζιφιός είναι ο καλύτερος δύτης του κόσμου, αφού με μια ανάσα μπορεί να φτάνει σε βάθη μέχρι τα 3.000 μέτρα και να παραμείνει για 90 λεπτά, προκειμένου να θραφεί με μεσοπελαγικά ή βαθυπελαγικά καλαμάρια, που στη χώρα μας αποτελούν και την αποκλειστική τροφή του.
Αυτό που το ξεχωρίζει από τις φάλαινες -και το καθιστούν πιο συγγενές είδος του δελφινιού- είναι το γεγονός ότι έχει δόντια. Το μέγεθός του φτάνει τα 5,5 μέτρα, ζει έως 40 χρόνια, και στις ελληνικές θάλασσες ο πληθυσμός τους ανέρχεται σε λίγες εκατοντάδες. Είναι μοναχικά κήτη, αλλά συχνά διαμορφώνουν μικρά κοπάδια, από 3 έως 7 μέλη.
Ο ζιφιός ζει στη λεγόμενη ελληνική τάφρο, συνήθως σε βάθη 500 μέτρων -η οποία έχει ανακηρυχθεί περιοχή υψηλής σπουδαιότητας παγκοσμίως για αυτό το κητώδες-, συνήθως εκεί που υπάρχουν μεγάλοι υποβρύχιοι γκρεμοί, διότι εκεί συγκεντρώνεται και το θήραμά τους, τα καλαμάρια.
Συνολικά, στον κόσμο υπάρχουν 25 είδη ζιφιών, στη Μεσόγειο όμως μόνο το συγκεκριμένο.
Σύμφωνα με τον δρα Φραντζή, όταν ένα τέτοιο θηλαστικό εντοπίζεται στις ακτές, τα νέα δεν είναι καθόλου καλά και οι πιθανότητες επιβίωσής του είναι ελάχιστες. Στον Σαρωνικό, άλλωστε, δεν προσεγγίζει ποτέ, αφού διαβιεί στις βαθιές λεκάνες του Αιγαίου.
Σε περίπτωση θανάτου, τα αίτια μπορούν να γίνουν γνωστά μόνον ύστερα από νεκροψία, αλλά η εμπειρία δείχνει ότι ο αιφνίδιος θάνατός του επέρχεται λόγω των ακόλουθων αιτιών:
- Στρατιωτικές ασκήσεις με σόναρ, που τα επηρεάζουν
- Σεισμικές έρευνες για υδρογονάνθρακες
- Να έχει καταπιεί το κήτος σακούλες ή πλαστικό, καθώς το «Πέλαγος» έχει εντοπίσει πολλές φορές τέτοια αντικείμενα στα στομάχια νεκρών ζιφιών. «Στην περίπτωση αυτή, ο θάνατος είναι φριχτός και επέρχεται από ασιτία, ενώ το κήτος πονάει έντονα μέχρι την τελευταία του ανάσα», μας λέει ο Δρ. Φραντζής.
«Προσοχή στις ανθρωπογενείς ιώσεις»
- Να κολλήσει κάποια ίωση, είτε φυσική είτε ανθρωπογενή. Τα κήτη κινδυνεύουν να κολλήσουν τις ξένες για αυτά ανθρώπινες ιώσεις, σε περίπτωση που ο άνθρωπος έρθει σε πολύ κοντινή επαφή μαζί του.
Μια τέτοια ίωση θα μπορούσε να είναι και ο κορωνοϊός. «Τα θηλαστικά αυτά δεν έχουν κανένα αντίσωμα για τις δικές μας ιώσεις. Για αυτό δεν πρέπει οι διασώσεις να γίνονται από ανθρώπους που δεν έχουν γνώση. Η χρήση μάσκας είναι υποχρεωτική για όποιον έρχεται σε κοντινή επαφή μαζί τους», επισημαίνει ο επιστήμονας.
«Μπορεί να εξαφανιστούν ολόκληρα κοπάδια από μια τέτοια ίωση», τονίζει.
Στο ερώτημα για ποιον λόγο αυτά τα κήτη αφήνουν τον φυσικό τους χώρο όταν είναι τραυματισμένα ή έχουν σοβαρό πρόβλημα υγείας, ο Δρ Φραντζής απαντά:
«Αυτό το κάνουν όταν καταρρέουν τα όργανά του, δεν προσανατολίζονται σωστά, ή εάν λόγω των προβλημάτων μπορεί να νιώσει την ανάγκη να ακουμπήσει κάπου».
Ο Δρ Αλέξανδρος Φραντζής καταλήγει:
«Την ίδια στιγμή που βλέπουμε με χαρά όλον αυτόν τον κόσμο να συγκινείται, ένα σκάφος πραγματοποιεί σεισμικές έρευνες μεγάλης έντασης για υδρογονάνθρακες στον Κυπαρισσιακό Κόλπο, ακριβώς σε μια περιοχή που αποτελεί το βασικό "σπίτι" των ζιφιών, υποβαθμίζοντας έτσι το περιβάλλον τους και πιθανότατα προκαλώντας σε πολλά από αυτά τα σοβαρά προβλήματα που σας ανέφερα.
Να μην ευαισθητοποιούμαστε μόνο τη στιγμή της κρίσης κι όταν είναι οι κάμερες μπροστά. Να ευαισθητοποιούμαστε ως Πολιτεία όλον τον χρόνο για την προστασία των θαλάσσιων ειδών μας. Εκτός αν αποφασίσουμε ότι δεν μας ενδιαφέρει. Ας μην ξεχνάμε, όμως, ότι το φυσικό κεφάλαιο και το περιβάλλον είναι τα σημαντικότερα στοιχεία της χώρας μας».
«Αρίων»: Τι πρέπει να κάνετε όταν εντοπίσετε ένα τραυματισμένο κητώδες
1) Βεβαιωθείτε ότι το ζώο είναι ζωντανό. Αναπνέει κάθε 15-20 δευτερόλεπτα.
2) Μην το οδηγήσετε ποτέ στα βαθιά. Μη το τραβάτε από τα πτερύγια ή την ουρά.
3) Φροντίστε ώστε ο φυσητήρας (το ρουθούνι) να είναι καθαρός και πάντοτε έξω από το νερό. Μη βάζετε τα δάχτυλα μέσα στο ρουθούνι ή το πρόσωπο σας πάνω από αυτό όταν εκπνέει.
4) Διατηρείστε τα μέρη του σώματος που είναι εκτεθειμένα στον αέρα υγρά (και δροσερά) με θαλασσινό νερό. Μη βρέχετε το ρουθούνι του.
5) Σκεπάστε το με ανοιχτόχρωμο και βρεγμένο ύφασμα, αφήνοντας ακάλυπτα τα πτερύγια τα μάτια και το ρουθούνι, κυρίως κατά τη διάρκεια της ημέρας ή όταν φυσά έντονος αέρας.
6) Καλύψτε με βαζελίνη (όχι αντηλιακά) τα μέρη του σώματος που είναι εκτεθειμένα στον αέρα. Προσοχή, όχι στα μάτια και ρουθούνι ούτε στα χείλη του στόματος.
7) Μην ρίχνετε νερό ή οτιδήποτε άλλο στο ρουθούνι. Σταθεροποιήστε το ζώο κρατώντας το ραχιαίο του πτερύγιο από την μπροστινή του βάση. Ίσως χρειαστείτε την βοήθεια και από δεύτερο άτομο.
8) Μην χορηγείτε τροφή ή υγρά.
9) Απομακρύνετε τον κόσμο. Διορίστε έναν “υπεύθυνο ακτής”, ο οποίος θα κατευθύνει και θα συντονίζει τη διαδικασία της διάσωσης. Τοποθετήστε περιοριστική κορδέλα γύρω από την περιοχή διάσωσης στην ακτή, έτσι ώστε να απομακρύνεται το πλήθος.
10) Ηρεμία και ησυχία κατά τους χειρισμούς. Το στρες μπορεί να αποβεί μοιραίο.
11) Μη χρησιμοποιείτε ισχυρό φωτισμό πάνω στο δελφίνι.
12) Ειδοποιείστε αμέσως τον «ΑΡΙΩΝ» που έχει μακρόχρονη εμπειρία σε διασώσεις κητωδών (τηλ. 6945-531850 ή 6945-644994 ή 6972-664675) και το τοπικό λιμεναρχείο (108).