Τα ηλεκτρονικά απόβλητα είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη ροή αποβλήτων στην ΕΕ, ανακυκλώνεται δε λιγότερο από το 40 %.
Οι ηλεκτρονικές συσκευές και ο ηλεκτρικός εξοπλισμός – από τα πλυντήρια ρούχων και τις ηλεκτρικές σκούπες έως τα έξυπνα τηλέφωνα και τους υπολογιστές – καθορίζουν τη σύγχρονη καθημερινότητα σε τέτοιο βαθμό που είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τη ζωή χωρίς τα εργαλεία αυτά. Ωστόσο, τα απόβλητα που παράγουν εμποδίζουν τις προσπάθειες της ΕΕ να μειώσει το οικολογικό της αποτύπωμα.
Τι είναι τα ηλεκτρονικά απόβλητα;
Τα απόβλητα ηλεκτρονικού και ηλεκτρικού εξοπλισμού, ή αλλιώς ηλεκτρονικά απόβλητα, καλύπτουν ποικιλία διαφορετικών προϊόντων που απορρίπτονται μετά τη χρήση.
Οι μεγάλες οικιακές συσκευές, όπως τα πλυντήρια ρούχων και οι ηλεκτρικές κουζίνες, είναι οι πλέον συλλεγόμενες, αντιπροσωπεύουν δε πάνω από το ήμισυ του συνόλου των συλλεγόμενων ηλεκτρονικών αποβλήτων.
Ακολουθούν ο εξοπλισμός πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών (φορητοί υπολογιστές, εκτυπωτές), οι ηλεκτρονικές συσκευές ευρείας κατανάλωσης και τα φωτοβολταϊκά πάνελ (βιντεοκάμερες, λαμπτήρες φθορισμού), και οι μικρές οικιακές συσκευές (ηλεκτρικές σκούπες, τοστιέρες).
Όλες οι άλλες κατηγορίες μαζί, όπως τα ηλεκτρικά εργαλεία και τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα, αποτελούν μόλις το 7,2 % των συλλεγόμενων ηλεκτρονικών αποβλήτων.
Ποσοστό ανακύκλωσης των ηλεκτρονικών αποβλήτων στην ΕΕ
Στην ΕΕ ανακυκλώνεται λιγότερο από το 40 % του συνόλου των ηλεκτρονικών αποβλήτων, ενώ το υπόλοιπο δεν υπόκειται σε διαλογή. Οι πρακτικές ανακύκλωσης στα κράτη μέλη ποικίλλουν: το 2017, η Κροατία ανακύκλωσε το 81,3 % του συνόλου των αποβλήτων ηλεκτρονικού και ηλεκτρικού εξοπλισμού, ενώ στη Μάλτα το ποσοστό ήταν 20,8 %.
Γιατί χρειάζεται να ανακυκλώνουμε τα ηλεκτρονικά απόβλητα;
Ο απορριπτόμενος ηλεκτρονικός και ηλεκτρικός εξοπλισμός περιέχει δυνητικά επιβλαβή υλικά που ρυπαίνουν το περιβάλλον και αυξάνουν τους κινδύνους για τα άτομα που ασχολούνται με την ανακύκλωση ηλεκτρονικών αποβλήτων. Προκειμένου να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αυτό, η ΕΕ θέσπισε νομοθεσία για την πρόληψη της χρήσης ορισμένων χημικών ουσιών, όπως ο μόλυβδος.
Πολλά σπάνια ορυκτά που είναι απαραίτητα για τη σύγχρονη τεχνολογία προέρχονται από χώρες οι οποίες δεν σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Προκειμένου να αποφευχθεί η ακούσια στήριξη των ένοπλων συγκρούσεων και των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι βουλευτές του ΕΚ έχουν θεσπίσει κανόνες που απαιτούν από τους Ευρωπαίους εισαγωγείς ορυκτών σπάνιων γαιών να ελέγχουν το ιστορικό των προμηθευτών τους.
Τι κάνει η ΕΕ για να μειώσει τα ηλεκτρονικά απόβλητα;
Τον Μάρτιο του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία (ΣΔΚΟ), το οποίο συγκαταλέγει τη μείωση των αποβλήτων ηλεκτρονικού και ηλεκτρικού εξοπλισμού στις βασικές του προτεραιότητες. Συγκεκριμένα η πρόταση περιγράφει άμεσους στόχους όπως το "δικαίωμα επισκευής" και η βελτίωση της δυνατότητας επαναχρησιμοποίησης εν γένει, η καθιέρωση κοινού φορτιστή, και η θέσπιση συστήματος ανταμοιβής, ώστε να ενθαρρύνεται η ανακύκλωση ηλεκτρονικών ειδών.
Η θέση του Κοινοβουλίου
Τον Φεβρουάριο του 2021, το Κοινοβούλιο ενέκρινε το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία ζητώντας πρόσθετα μέτρα για την επίτευξη μιας ουδέτερης ως προς τον άνθρακα, περιβαλλοντικά βιώσιμης, χωρίς τοξικές ουσίες και πλήρως κυκλικής οικονομίας έως το 2050, συμπεριλαμβανομένων αυστηρότερων κανόνων ανακύκλωσης και δεσμευτικών στόχων για τη χρήση και την κατανάλωση υλικών έως 2030.
Στον τομέα των ηλεκτρονικών αποβλήτων, οι ευρωβουλευτές καλούν την ΕΕ να προωθήσει τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής των προϊόντων μέσω της επαναχρησιμοποίησης και της επισκευής τους.
Ο εισηγητής του Κοινοβουλίου Γιαν Χάουτεμα (Renew Europe, NL) δήλωσε όσον αφορά το σχέδιο της Επιτροπής: "Είναι σημαντικό να προσεγγίσουμε ολιστικά το ΣΔΚΟ. Χρειάζεται να εφαρμοστούν οι αρχές της κυκλικότητας σε όλα τα στάδια μιας αλυσίδας αξίας, προκειμένου να καταστεί επιτυχής η κυκλική οικονομία."
Ανέφερε ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα των ηλεκτρονικών αποβλήτων, καθώς η ανακύκλωση υστερεί σε σχέση με την παραγωγή. "Το 2017, ο κόσμος παρήγαγε 44,7 εκατ. μετρικούς τόνους (Mt) ηλεκτρονικών αποβλήτων, ενώ ανακυκλώθηκε ορθά μόνο το 20 %."
Ο κ. Χουίτεμα υποστηρίζει επίσης ότι το ΣΔΚΟ θα μπορούσε να συμβάλει στην οικονομική ανάκαμψη. "Η τόνωση νέων καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων θα δημιουργήσει, με τη σειρά της, τις νέες ευκαιρίες για οικονομική μεγέθυνση και απασχόληση που χρειάζεται Ευρώπη για να ανακάμψει."