Την περίοδο της σμηνουρίας είναι σύνηθες να βλέπουμε σμήνη μελισσών να κάθονται πάνω σε κλαδιά δέντρων ή να πετάνε κάνοντας θόρυβο στον κήπο.
Η περίοδος της σμηνουρίας λαμβάνει χώρα από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο, όταν έρχεται η άνοιξη.
Αλλά τι ακριβώς είναι η σμηνουρία;
Παρατηρείτε ένα έντονο βουητό, χιλιάδες μέλισσες να είναι κολλημένες μαζί σε ένα κλαδί δέντρου, κάτω από μια στέγη ή να πετάνε στον ουρανό σε ομάδες;
Αν έχετε παρατηρήσει ποτέ αυτό το φαινόμενο, σίγουρα θα έχετε αναρωτηθεί γιατί οι μέλισσες συμπεριφέρονται με αυτόν τον τρόπο την άνοιξη. Ονομάζεται σμηνουργία. Είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους αναπαράγονται οι αποικίες μελισσών.
«Τον Απρίλιο, τον Μάιο και τον Ιούνιο οι αποικίες αναπτύσσονται περισσότερο», εξηγεί ο Adrien, μελισσοκόμος από την γαλλική κοινότητα Κουρλαού στο νομό Ζυρά. «Τα σμήνη σχηματίζονται όταν η γηραιά βασίλισσα εγκαταλείπει τη φωλιά με το 40% περίπου της αποικίας», προσθέτει.
Στο σημείο αυτό υπενθυμίζεται ότι μια κυψέλη είναι οργανωμένη σαν μια πραγματική ιεραρχική κοινωνία, η οποία διέπεται από τους δικούς της κανόνες και κώδικες.
Σε ένα μελίσσι, υπάρχουν μία ή περισσότερες βασίλισσες και εργάτριες. Γιατί αποφασίζουν κάποια στιγμή να εγκαταλείψουν την κυψέλη τους, σχηματίζοντας τη λεγόμενη συστάδα; Για να δημιουργήσουν χώρο για τις νέες βασίλισσες και να ξαναχτίσουν ένα άλλο μελίσσι σε κάποιο άλλο σημείο.
Αναδιοργάνωση για καλύτερη ανάπτυξη
Αυτή η φυσική διαδικασία διαρκεί αρκετές ημέρες. Η σμηνουργία «αναδιοργανώνει» μια αποικία έτσι ώστε να μπορεί και πάλι να παράγει μελισσοκέρι, πιο γνωστό ως μέλι.
«Η σμηνουργία λαμβάνει χώρα λίγο πριν αρχίσει να ρέει το μέλι. Αυτό συμβαίνει όταν ο γόνος (αυγά που αναπτύσσονται) βρίσκεται στο αποκορύφωμά του και ο πληθυσμός των μελισσών γίνεται πολύ μεγάλος για την κυψέλη», εξηγεί η εξειδικευμένη ιστοσελίδα apiculture.net.
Από την άλλη πλευρά, πρόκειται για μια αποικία σε μια κυψέλη που αντικαθιστά μια βασίλισσα που έχει γεράσει πολύ με μια νεότερη, πιο δυναμική βασίλισσα.
Μόλις το σμήνος εγκατασταθεί σε ένα κλαδί, κάτω από μια στέγη ή σε ένα προστατευμένο σημείο, μόνο το 5% των πιο έμπειρων μελισσών εγκαταλείπουν το σμήνος και ξεκινούν να εξερευνήσουν τη γύρω περιοχή για να βρουν ένα κατάλληλο μέρος για να εγκατασταθεί μόνιμα η ομάδα. Το μέσο υγιές σμήνος, στο αποκορύφωμά του, περιέχει 20.000 έως 30.000 μέλισσες.
«Οι ανιχνευτές χορεύουν για να περιγράψουν τις πιθανές νέες τοποθεσίες και συμμετέχουν σε ατελείωτες συζητήσεις με όλες τις μέλισσες της κυψέλης για να καταλήξουν τελικά σε συναίνεση για την επιλεγμένη φωλιά. Μόλις υπάρξει πλήρης συμφωνία, οι μέλισσες απογειώνονται αμέσως. Το σμήνος οδηγείται στη νέα του κατοικία και εγκαθίσταται εκεί χωρίς τον παραμικρό δισταγμό, ακολουθώντας τη βασίλισσά του», εξηγεί ο Thomas D. Seeley, συγγραφέας του βιβλίου La démocratie chez les abeilles.
Τι πρέπει να κάνετε αν συναντήσετε ένα σμήνος;
Αν έρθετε αντιμέτωποι με ένα σμήνος, μην πανικοβληθείτε. Για να συλλάβετε ένα σμήνος, πρέπει να είστε μελισσοκόμος ή τουλάχιστον εκπαιδευμένος στη διαδικασία. Δεν τίθεται θέμα για ιδιώτες να το κάνουν μόνοι τους, αλλιώς κινδυνεύουν να προκαλέσουν την οργή των μικρών κίτρινων και μαύρων θηρίων. Η τεχνική σύλληψης είναι συγκεκριμένη και απαιτεί τον κατάλληλο εξοπλισμό για την αποφυγή τσιμπημάτων.
«Κανονικά, δεν είναι επιθετικά όταν είναι σε σμήνη, αλλά πρέπει να είσαι καλά εξοπλισμένος, ποτέ δεν ξέρεις. Παίρνεις μια κυψέλη και την τοποθετείς κάτω από το σμήνος, κουνάς το κλαδί και ρίχνεις το σμήνος από την αποικία μέσα στην κυψέλη. Ο στόχος είναι να μπει η βασίλισσα στην κυψέλη και οι άλλες θα ακολουθήσουν αυτόματα», εξηγεί λεπτομερώς ο Adrien.
Η σημασία της διατήρησης των σμηνών
«Οι μέλισσες θα προσπαθήσουν να βρουν ένα κούφιο δέντρο ή θα εγκατασταθούν σε τοίχους ή χωρίσματα», εξηγεί ο Adrien, ο μελισσοκόμος της Jura.
Για τους μελισσοκόμους, η ανάκτηση ενός σμήνους μελισσών από την άγρια φύση τους δίνει τη δυνατότητα να στήσουν μια νέα κυψέλη και να συλλέξουν περισσότερο μέλι ή να διατηρήσουν μια υπάρχουσα κυψέλη σε λειτουργία, αν δεν έχει αρκετά δείγματα. Βοηθά επίσης στη διατήρηση αυτού του ολοένα και πιο ευάλωτου είδους.
«Βοηθάει τους ανθρώπους και μου επιτρέπει επίσης να επεκτείνω το μελισσοκομείο μου, καθώς και να συμβάλλω στον οικολογικό αντίκτυπο, επιτρέποντας στις μέλισσες να εγκατασταθούν σε μια κυψέλη και αποτρέποντας την καταστροφή τους ή το να μην βρίσκουν πουθενά να εγκατασταθούν και να πεθάνουν», συνεχίζει ο Adrien, προσθέτοντας ότι δεν αναζητά κέρδος ή να κάνει επιχείρηση από αυτό, αφού γι' αυτόν είναι το πάθος του.
Και προσθέτει: «Επιπλέον, μας επιτρέπει επίσης να τις θεραπεύουμε για τα ακάρεα Varroa και να τις προστατεύουμε όσο το δυνατόν περισσότερο από την ασιατική σφήκα».
Σύμφωνα με την εξειδικευμένη ιστοσελίδα mesabeilles.fr: «Κατά το πρώτο έτος, μόνο το 2-3% των βασιλισσών εκκολάπτεται, ενώ το δεύτερο έτος το 20% και το τρίτο το 50%».
Η χρήση φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τη μείωση των πληθυσμών των μελισσών στη Γαλλία. Άλλοι παράγοντες περιλαμβάνουν τη μείωση της βιοποικιλότητας και την άνοδο των αρπακτικών όπως τα ακάρεα Varroa και ο ασιατικός ορνιθώνας.
Για όλους αυτούς τους λόγους, πρέπει να αφιερώσετε χρόνο για να ειδοποιήσετε τους ειδικούς αν εντοπίσετε ένα σμήνος μελισσών.