Όλα ξεκινούν από μία ιδέα, μια πρόκληση πάνω στην αντιμετώπιση ενός πολύ σοβαρού προβλήματος, όπως αυτό της πλαστικής ρύπανσης στη θάλασσα και έτσι μια ελληνική πρωτοβουλία δίνει το παράδειγμα σε όλο τον κόσμο, με την ματιά του iefimerida.
Κάποτε οι αλιεία στην Ελλάδα και όχι μόνο, ήταν βυθισμένη στο βούρκο της υδάτινης ρύπανσης και ο κλάδος, η τοπική κοινωνία, το ίδιο το περιβάλλον πλήρωναν τις επιπτώσεις της. Οι αλιείς στο λιμάνι του Κερατσινίου συνήθιζαν να πετούν τα παλιά τους δίχτυα στη θάλασσα, βλάπτοντας την άγρια ζωή, διαταράσσσοντας την ισορροπία στο οικοσύστημα και απειλώντας έμμεσα την ανθρώπινη υγεία.
Όλα αυτά όμως πλέον αλλάζουν, γιατί κάποιοι τόλμησαν, επένδυσαν και δίνουν αγώνα κάθε μέρα, στην προσπάθειά τους να καθαρίσει η θάλασσα. Με την εκπαίδευση από τη μη κερδοσκοπική κοινωνική επιχείρηση Enaleia, οι ψαράδες από το Κερατσίνι και 41 άλλα λιμάνια στην Ελλάδα έχουν σταματήσει να πετούν σκουπίδια και αντ' αυτού ανακτούν το πλαστικό από τις θάλασσες με τα δίχτυα τους, μια ελληνική πρωτοβουλία και ένα όραμα που αποκτά διεθνείς διαστάσεις.
Το όραμα για ένα θαλάσσιο οικοσύστημα βιώσιμο μέσω λύσεων κυκλικής και κοινωνικής οικονομίας
Το iefimerida επισκέφθηκε το λιμάνι του Κερατσινίου, βρέθηκε στο πεδίο κατά τη διάρκεια της ανάσυρσης απορριμάτων από το βυθό, στα νερά γύρω από τη Σαλαμίνα και γνώρισε, μίλησε και έμαθε για τη ζημιά που προκαλεί το πλαστικό στα καταγάλανα ελληνικά νερά καθώς και πώς μπορεί να αντιστραφεί αυτή η οικολογική καταστροφή.
Η Enaleia είναι ένας οργανισμός με όραμα να καταστήσει το θαλάσσιο οικοσύστημα βιώσιμο μέσω λύσεων κυκλικής και κοινωνικής οικονομίας υλοποιώντας δράσεις σε όλο τον κόσμο, από μεγαλεπήβολα έργα καθαρισμού των θαλασσών έως συμβουλευτικά και ερευνητικά προγράμματα. Αποτελεί τον καρπό της σκέψης και της ανησυχίας του Λευτέρη Αραπάκη, παιδί μιας οικογένειας ψαράδων με ιστορία πέντε γενεών στον κλάδο.
Ο ίδιος ξεκίνησε το project του ιδρύοντας την Enaleia, μαζί με έναν φίλο του, ως σχολή επαγγελματικής αλιείας το 2016. Στην πορεία όμως η ζοφερή πραγματικότητα της υδάτινης ρύπανσης οδήγησε την Εναλεία να δημιουργήσει το Mediterranean CleanUp, ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα καθαρισμού των θαλασσών στη Μεσόγειο.
Από το 2018, η μη κερδοσκοπική επιχείρηση συνεργάζεται με ψαράδες και εταιρείες στην Ελλάδα για την προώθηση μιας κυκλικής προσέγγισης και την ενίσχυση της βιωσιμότητας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.
Τα δίχτυα αλιείας αντιπροσωπεύουν το 16% των απορριμμάτων που ανέκτησε η Enaleia από τη θάλασσα στην Ελλάδα και έφτασαν στο εργοστάσιο ανακύκλωσης, ακολουθούμενα από το πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας (12,5%), το πολυαιθυλένιο χαμηλής πυκνότητας (8%) και τα μέταλλα (7,5%).
Άλλοι τύποι ανακυκλώσιμου πλαστικού αντιπροσώπευαν το 12 τοις εκατό των ανακτηθέντων αποβλήτων, ενώ το υπόλοιπο 44 τοις εκατό αποτελούνταν από μη ανακυκλώσιμα πλαστικά, οργανικά απόβλητα, μικροπλαστικά και μη αναγνωρίσιμα υλικά.
Η Εnaleia στον κόσμο
Σε κοινή εκδήλωση με το Ευρωπαϊκού Γραφείου του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών UNEP στο λιμάνι του Κερατσινίου ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος στις 5 Ιουνίου, η Enaleia ανακοίνωσε ότι θα αρχίσει πλέον να εργάζεται στην Αίγυπτο και την Ισπανία και θα αναβαθμίσει τη δραστηριότητά της στην Κένυα και την Ιταλία. Μιλώντας στο iefimerida, η Νεφέλη Γκάλγκου συντονίστρια των διεθνών πρότζεκτ της Enaleia, τόνισε ότι «υπάρχει ανάγκη στο εξωτερικό γι’ αυτό το μοντέλο να εξαπλωθεί και έχουμε το “know how”».
«Στην Αίγυπτο τώρα θα ξεκινήσουμε τον επόμενο μήνα. Κάναμε μια έρευνα για να χαρτογραφήσουμε τι δράσεις υπάρχουν εκεί όσον αφορά στο πλαστικό και την υδάτινη ρύπανση αλλά δεν υπάρχει αντίστοιχη πρωτοβουλία που να γίνεται δουλειά με τις αλιευτικές κοινότητες. Πραγματοποιήσαμε συναντήσεις με το υπουργείο Περιβάλλοντος στην Αίγυπτο, το γραφείο της ΕΕ εκεί για τις σχετικές άδειες και περίπου 20 αλιευτικά που θα ξεκινήσουν τις εργασίες τους, σε συνεργασία που θα έχουμε με έναν τοπικό συντονιστή».
Ένα πρότζεκτ γεμάτο φιλοδοξία
Η Enaleia έχει συλλέξει μέχρι στιγμής συνολικά 770 τόνους πλαστικού. Μέχρι το 2024, αναμένει ότι θα είναι σε θέση να συλλέγει 1.000 τόνους πλαστικού ετησίως.
«Εκπαιδεύουμε τις αλιευτικές κοινότητες να αλιεύουν το πλαστικό από τη θάλασσα και να μας δίνουν τον μεταχειρισμένο αλιευτικό εξοπλισμό τους. Με τον τρόπο αυτό αποτρέπεται η είσοδός του στη θάλασσα και η μετατροπή του στην πιο θανατηφόρα μορφή θαλάσσιου πλαστικού - τα δίχτυα-φάντασμα», δήλωσε ο Λ. Αραπάκης, «Νέος Πρωταθλητής της Γης» του UNEP για την Ευρώπη.
Κάθε βράδυ, συντονιστές που προσλαμβάνονται από την Enaleia στα λιμάνια του δικτύου τους συλλέγουν και ζυγίζουν το πλαστικό που έχει περισυλλέξει κάθε σκάφος. Τα σκάφη λαμβάνουν χρήματα για κάθε κιλό πλαστικού που παραδίδουν. Μέσω ενός συστήματος αλυσίδας μπλοκ τρίτων, πιστοποιούν το λιμάνι προέλευσης και τον συγκεκριμένο τύπο πλαστικού. Στη συνέχεια, το πλαστικό μεταφέρεται σε εταιρείες ανακύκλωσης που το μετατρέπουν σε σφαιρίδια. Τέλος, παραδίδεται σε διάφορες εταιρείες που ανακυκλώνουν το θαλάσσιο πλαστικό για να φτιάξουν νέα προϊόντα, όπως κάλτσες, ρούχα κολύμβησης και έπιπλα.
«Δεν πίστευα ότι μπορεί να υπάρχει όλο αυτό στις θάλασσες μας»
Στο iefimerida μίλησε ο Βασίλης Κατσικογιώργος, υπεύθυνος-συντονιστής της Enaleia, στον λιμένα Κερατσινίου:
«Κάθε βράδυ είμαστε εδώ και σε συνεχή επικοινωνία με τα πληρώματα και τους καπετάνιους, για το πότε θα έρθουν να δέσουν, τι υλικό έχουν μαζέψει, πότε θα ρθουν να δέσουν και τους έχουμε δώσει σακούλες για να ξεχωρίζουν τα πλαστικά να τα τοποθετούν εκεί και να τα παραλαμβάνουμε εμείς στη στεριά. Αφού μας δώσουν τη σακούλα, τη ζυγίζουμε, και κάνουμε κι έναν μικρό έλεγχο τι αντικείμενα είναι κυρίως αυτά που βρίσκουν οι αλιείς στη θάλασσα, μπουκάλια, σακούλες, παπούτσια και οτιδήποτε άλλο μπορείς να φανταστείς».
«Μετά το ζύγισμα, τα καταγράφουμε, ενημερώνουμε τα κεντρικά μας στην Εναλεία και μετά τα πηγαίνουμε στην πρέσα έξω, όπου ρίχνουμε το πλαστικό, τα συμπιέζει και μετά το πάμε στην εταιρεία ανακύκλωσης», την Skyplast με την οποία συνεργάζεται η Enaleia.
«Μέχρι να ξεκινήσω να συνεργάζομαι με τα παιδιά, δεν πίστευα ότι μπορεί να υπάρχει όλο αυτό στις θάλασσες μας», σημείωσε. «Στο Κερατσίνι, τη βδομάδα, κατά μέσο όρο συλλέγουμε 500-700 κίλα πλαστικό».
«Θέλουμε να είναι καθαρή η θάλασσα, να κάνουν μπάνιο τα παιδιά μας, τα εγγόνια μας»
Στο πεδίο οι αλιείς κατά την διάρκεια του ψαρέματος συλλέγουν και τα πλαστικά απορρίματα που πιάνουν με τα δίχτυα τους αλλά πολλές φορές μεγάλα αντικείμενα, όπως νάιλον, μεγάλα δίχτυα που έχουν πεταχτεί στη θάλασσα και ογκώδη αντικείμενα από ψυγεία, μέχρι πλυντήρια, λάστιχα αυτοκινήτων και πολλά άλλα, απαιτούν την συμβολή δυτών.
Το iefimerida είχε τη δυνατότητα επιτόπιας επιτήρησης μιας τέτοιας διαδικασίας όπου δύτες ανέσυραν από το βυθό ένα μεγάλο δίχτυ. Με το σκάφος του Νίκου Μεντη, την «Βαγγελιώ», ιδανικό για αλιευτικό τουρισμό γίναμε μάρτυρες αυτής της προσπάθειας για να γίνουν λίγο πιο καθαρές οι θάλασσές μας.
«Θέλουμε να είναι καθαρή η θάλασσα, να μπορούν με ασφάλεια να κάνουν μπάνιο τα παιδιά μας, τα εγγόνια μας, να μπορούν να μεγαλώσουν τα ψάρια», είπε o κ. Μεντής, καπετάνιος που ξέρει καλά τη θάλασσα γύρω από τη Σαλαμίνα και έχει βρεθεί πολλές φορές στην πρώτη γραμμή για να καθαρίσει η θάλασσα.
«Είμαστε στο σημείο να αντιμετωπίσουμε σαν ανθρωπότητα την πλαστική ρύπανση»
Kατά τη διάρκεια του μικρού ταξιδιού, ο Λ. Αραπάκης μίλησε στο iefimerida: «Περίπου το 70% το πλαστικών που καταλήγουν στη θάλασσα, και στην Ελλάδα, καταλήγουν από ποτάμια και ρέματα. Το πετάς από ένα ρέμα, κάπου στο χωριό, στον Κηφισό και καταλήγει στη θάλασσα».
Παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις, ο Λ. Αραπάκης είναι συγκρατημένα αισιόδοξος ότι η κατάσταση αλλάζει. «Τα τελευταία 3-4 χρόνια οι αλιείς είναι μέρος της λύσης. Αν παρθούν τα μέτρα που έχουμε συζητήσει με τον ΟΗΕ, μέχρι το 2040, μπορούμε να έχουμε μειώσει κατά 80% την πλαστική ρύπανση».
Σχετικά με τη συνδρομή της ελληνικής κυβέρνησης σε όλη αυτήν την προσπάθεια, ανέφερε ότι «υπάρχει ευαισθητοποίηση, πλέον αναγνωρίζουμε το πρόβλημα, γιατί και η ελληνική κυβέρνηση είναι μεταξύ των 175 χωρών που υπέγραψαν την συνθήκη για τον τερματισμό της μόλυνσης του περιβάλλοντος από πλαστικά, οπότε γίνονται θετικά βήματα».
«Είμαστε υπό την αιγίδα του υπουργείο Περιβάλλοντος, του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και του υπουργείου Ναυτιλίας, οπότε μας στηρίζουν σε αυτήν την κατεύθυνση και βλέπουμε ότι τίθεται η βάση για να αναλάβουμε σοβαρή δράση τα επόμενα χρόνια», συμπλήρωσε.
«Είμαστε αυτοί τη στιγμή σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι. Είμαστε στο σημείο να αντιμετωπίσουμε σαν ανθρωπότητα την πλαστική ρύπανση», υπογράμμισε.
Η πλαστική ρύπανση είναι ένα από τα πολλά ζητήματα που η διεθνής κοινότητα εξέτασε στο Παρίσι από τις 29 Μαΐου έως τις 2 Ιουνίου στη δεύτερη σύνοδο της Διακυβερνητικής Επιτροπής Διαπραγμάτευσης (INC-2) για την ανάπτυξη ενός νομικά δεσμευτικού διεθνούς μέσου για τη ρύπανση από πλαστικά, μεταξύ άλλων στο θαλάσσιο περιβάλλον. Το νέο νομικό μέσο, το οποίο αναμένεται να καλύπτει τον πλήρη κύκλο ζωής του πλαστικού, θα μπορούσε να τεθεί σε εφαρμογή έως το 2024.
Η Enaleia δίνει το παρών και σε αυτήν τη μάχη.