Ο απέραντος κόσμος των ωκεανών κρύβει δημιουργίες τόσο εντυπωσιακές και μεγάλες, που είναι δύσκολο ακόμα και να τις φανταστούμε.
Μια από αυτές τις θαυμαστές υπάρξεις είναι η πτεροφάλαινα, ένα πραγματικό «τέρας» της θάλασσας που κινείται με μια σχεδόν μαγική χάρη. Ως το δεύτερο μεγαλύτερο ζώο στον πλανήτη μετά τη γαλάζια φάλαινα, οι πτεροφάλαινες είναι εξαιρετικά εντυπωσιακά πλάσματα και έχουν μια ισχυρή παρουσία που μαγνητίζει όποιον τη δει.
Παρόλο που οι περισσότεροι από εμάς δεν θα έχουμε ποτέ την ευκαιρία να την παρατηρήσουμε από κοντά, χάρη στις σύγχρονες κάμερες και drones μπορούμε να την παρακολουθήσουμε καθώς αναδύεται στην επιφάνεια του νερού, λίγο πριν ξαναβυθιστεί στα μυστήρια βάθη της θάλασσας.
Τα εντυπωσιακά χαρακτηριστικά μίας πτεροφάλαινας
Τα αρσενικά μπορούν να φτάσουν έως και τα 25 μέτρα σε μήκος και να ζυγίζουν περίπου 70 τόνους, ενώ τα θηλυκά φτάνουν τα 26,5 μέτρα και περίπου 73 τόνους.
Ακόμη και ως νεογέννητα, οι πτεροφάλαινες (Balaenoptera physalus) έχουν μήκος περίπου 6,5 μέτρα και βάρος κοντά στους 3 τόνους! Παρά το τεράστιο μέγεθός τους, οι πτεροφάλαινες είναι εντυπωσιακά γρήγορες, κινούνται με εξαιρετική αεροδυναμική, και αυτό τους έχει προσδώσει τα παρατσούκλια «λαγωνικά της θάλασσας» και «ξυραφένιες ράχες».
Το μακρύ, λεπτό τους σώμα τις βοηθά να κινούνται με ευχέρεια και ταχύτητα στο νερό. Οι πτεροφάλαινες συνήθως έχουν σκούρο χρώμα στην πλάτη (μαύρο, σκούρο καφέ ή γκρι), ενώ η κοιλιά τους είναι πιο ανοιχτή. Το όνομά τους προέρχεται από το χαρακτηριστικό ραχιαίο πτερύγιο κοντά στην ουρά τους, το οποίο τις κάνει εύκολα αναγνωρίσιμες.
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά τους είναι ο ασυνήθιστος χρωματισμός των κάτω σιαγόνων τους: η αριστερή πλευρά είναι μαύρη, ενώ η δεξιά είναι φωτεινά λευκή.
Οι πτεροφάλαινες έχουν εξαιρετική ικανότητα αναπνοής και με κάθε βαθιά ανάσα τους αντικαθιστούν σχεδόν το 90% του αέρα στους πνεύμονές τους, σε αντίθεση με τους ανθρώπους, που αντικαθιστούν μόνο το 10% έως 15%. Όταν καταδύονται, οι μύες γύρω από το φυσούνι τους κλείνουν σφιχτά, χρησιμοποιώντας σπογγώδεις ιστούς σαν πώματα για να εμποδίζουν την είσοδο του νερού.
Σε σύγκριση με πολλά άλλα είδη φαλαινών, οι πτεροφάλαινες δεν είναι πολύ κοινωνικές. Συνήθως περνούν τον χρόνο τους μόνες ή σε ζευγάρια. Ενδιαφέρον, όμως, είναι ότι κατά καιρούς συνυπάρχουν με γαλάζιες φάλαινες και έχουν καταγραφεί περιπτώσεις υβριδικών απογόνων. Παρ' όλα αυτά, γενικά είναι ντροπαλά ζώα και σπάνια βγαίνουν στην επιφάνεια του νερού. Σπάνια κάνουν άλματα (πηδούν έξω από το νερό) ή σηκώνουν το κεφάλι τους πάνω από το νερό για να κοιτάξουν γύρω τους (spyhop).
Ωστόσο, όπως όλα τα θαλάσσια θηλαστικά, οι πτεροφάλαινες πρέπει να βγαίνουν στην επιφάνεια για να αναπνεύσουν. Αυτά τα επιβλητικά πλάσματα, όμως, καταφέρνουν να κάνουν αυτή τη φαινομενικά απλή κίνηση να φαίνεται ρευστή και γεμάτη χάρη, όπως φαίνεται σε αυτό το μαγευτικό βίντεο στο YouTube. Αναπνέουν μέσω δύο αναπνευστικών ανοιγμάτων στην κορυφή του κεφαλιού τους, που λειτουργούν σαν ρουθούνια. Όταν ανεβαίνουν στην επιφάνεια, ανοίγουν τα φυσούνια τους για να αποβάλουν τον παλιό αέρα και να εισπνεύσουν νέο, φρέσκο αέρα. Σπάνια θα δείτε τις φάλαινες αυτές καθαρά, αλλά κάποιες φορές μπορεί να παρατηρήσετε ένα ψηλό σύννεφο νερού να εκτοξεύεται από την επιφάνεια.
Τι τρώνε οι πτεροφάλαινες;
Οι πτεροφάλαινες είναι ένα είδος φαλαινών που έχουν την ικανότητα του «φιλτραρίσματος». Αυτό σημαίνει ότι διαθέτουν μεγάλες, ευέλικτες πτυχές στον λαιμό τους που μπορούν να διασταλούν σημαντικά. Αυτές οι πτυχές τους επιτρέπουν να καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες νερού και τροφής ταυτόχρονα. Στο στόμα τους, οι φάλαινες έχουν ειδικές δομές που ονομάζονται πλάκες φαλαινών και λειτουργούν σαν κόσκινο ή σίτα.
Όταν εισπνέουν νερό, το επαναπροωθούν μέσα από αυτές τις πλάκες φαλαινών. Μικρά ψάρια, κριλ και άλλοι μικροί κεφαλόποδες εγκλωβίζονται στις πλάκες, επιτρέποντας στις φάλαινες να τα φάνε. Δεδομένου ότι η τροφή τους είναι τόσο μικρή σε σχέση με το τεράστιο μέγεθός τους, αυτές οι φάλαινες χρειάζονται να τρώνε πολύ. Μερικές μπορούν να καταναλώσουν μέχρι και 2.000 κιλά κριλ σε μία μόνο ημέρα!
Πού ζουν οι πτεροφάλαινες; -Σε ποιους ωκεανούς τις συναντάμε;
Οι πτεροφάλαινες ζουν σχεδόν σε όλους τους ωκεανούς του πλανήτη, προτιμώντας βαθιά και ανοιχτά νερά με δροσερές θερμοκρασίες. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι μεταναστεύουν ανάμεσα σε περιοχές αναπαραγωγής και περιοχές τροφοληψίας. Ωστόσο, ορισμένοι πληθυσμοί, όπως εκείνοι στη Μεσόγειο και κοντά στο Μεξικό, παραμένουν στις ίδιες περιοχές καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Οι πτεροφάλαινες της Μεσογείου θεωρούνται απειλούμενες. Το είδος γενικά έχει χαρακτηριστεί «ευάλωτο» από τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN).
Όπως πολλές άλλες φάλαινες, οι πτεροφάλαινες κυνηγήθηκαν εντατικά τον 19ο αιώνα, ενώ σήμερα αντιμετωπίζουν πολλούς κινδύνους, όπως η ρύπανση, οι συγκρούσεις με πλοία και η κλιματική αλλαγή.