Η αγωνία για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης κορυφώνεται με τις τιμές να παραμένουν σε πολύ υψηλά επίπεδα στην ΕΕ. Παράλληλα όμως, η ανάγκη για κλιματική ουδετερότητα πιέζει και από τη δική της πλευρά την Ευρώπη να εφαρμόσει κανόνες για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Την ώρα που η ευρωπαϊκή βιομηχανία προσπαθεί να συνέλθει από την κρίση του COVID-19 και να ανταπεξέλθει στην οικονομική πίεση των φθηνών εισαγωγών, η ΕΕ προσπαθεί να τιμήσει τις κλιματικές της δεσμεύσεις προστατεύοντας παράλληλα τις ευρωπαϊκές θέσεις εργασίας και αλυσίδες παραγωγής.
Τί φέρνει ο νέος μηχανισμός;
Οι προσπάθειες της ΕΕ να μειώσει το αποτύπωμα άνθρακα, στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, και να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050 κινδυνεύουν να υπονομευτούν από λιγότερο κλιματικά φιλόδοξες χώρες.
Για να μετριαστεί αυτός ο κίνδυνος, η ΕΕ επεξεργάζεται τη δημιουργία ενός μηχανισμού συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ) που θα επιβάλλει εισφορές άνθρακα σε εισαγωγές ορισμένων προϊόντων που προέρχονται από κράτη εκτός ΕΕ. Οι ευρωβουλευτές ενέκριναν τις σχετικές προτάσεις ήδη από πρώτη ολομέλεια του Μαρτίου 2021.
Η εισφορά αναμένεται να εφαρμοστεί σε εισαγωγές προϊόντων που προέρχονται από τρίτες χώρες με λιγότερο φιλόδοξους κανόνες για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, διασφαλίζοντας ότι τα εισαγόμενα προϊόντα δεν είναι φθηνότερα από τα αντίστοιχα προϊόντα της ΕΕ.
Στον πάγο λόγω COVID
Στα πλαίσια του υφιστάμενου συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ (ETS), που παρέχει οικονομικά κίνητρα για τον περιορισμό των εκπομπών, οι σταθμοί πραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και οι βιομηχανίες πρέπει να εκδίδουν άδεια για κάθε τόνο διοξειδίου του άνθρακα που παράγουν. Η τιμή αυτών των αδειών επηρεάζεται από τη ζήτηση και την προσφορά.
Λόγω της τελευταίας οικονομικής κρίσης που έχει επιφέρει η πανδημία, η ζήτηση γι' αυτές τις άδειες έχει μειωθεί, το ίδιο και η τιμή τους, αποθαρρύνοντας, κατά συνέπεια, τις εταιρείες από επενδύσεις στις πράσινες τεχνολογίες. Η ΕΕ θα μεταρρυθμίσει το υφιστάμενο σύστημα για την επίλυση αυτού του προβλήματος.
Οι ευρωβουλευτές αποφάσισαν
Οι ευρωβουλευτές από τον Μάρτιο 2021 αποφάσισαν ότι μέχρι το 2023 ο ΜΣΠΑ θα πρέπει να καλύπτει τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και τους βιομηχανικούς κλάδους έντασης ενέργειας, που αντιπροσωπεύουν το 94 % των βιομηχανικών εκπομπών της ΕΕ και συνεχίζουν να λαμβάνουν σημαντικές δωρεάν κατανομές δικαιωμάτων.
Υπογραμμίζουν ότι ο μηχανισμός θα πρέπει να είναι σχεδιασμένος αποκλειστικά για την προώθηση των κλιματικών στόχων και να μην χρησιμοποιείται καταχρηστικά ως εργαλείο για την ενίσχυση του προστατευτισμού.
Η στάση της Κομισοόν
Η Κομισιόν, από τον Αύγουστο έχει επισημάνει την ανάγκη να προχωρήσει η ΕΕ τον μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα που θα επιβάλλει εισφορές άνθρακα σε εισαγωγές ορισμένων προϊόντων που προέρχονται από κράτη εκτός ΕΕ και που δεν τηρούνται οι περιβαλλοντικοί κανόνες.
Η Επιτροπή έχει προτείνει το 2026 ως έτος ορόσημο που θα επιβληθούν σε 6 προϊόντα οι συγκεκριμένες ρυθμίσεις. Αφορά το σίδηρο, τον χάλυβα, το τσιμέντο, τα λιπάσματα, το αργίλιο και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Από το 2023 θα εφαρμόζεται σύστημα υποβολής εκθέσεων για τα παραπάνω προϊόντα με στόχο την ομαλή εφαρμογή και των ανοιχτών δίαυλων επικοινωνίας με τρίτες χώρες.
Στόχος είναι από τη μία να προστατευτεί η εγχώρια παραγωγή με την παράλληλη διατήρηση των περιβαλλοντικών προτύπων. Από την άλλη όμως επιδιώκεται να διαμορφωθεί κι άλλη μια πηγή εσόδων που θα «πέσει» στα πράσινα έργα.
Το εγχείρημα είναι δύσκολο και φαίνεται ότι η κατάσταση στην αγορά ενέργειας αυτήν τη στιγμή περιπλέκει τα πράγματα. Σε κάθε περίπτωση όμως οι συγκεκριμένες ρυθμίσεις ακολουθούν τους αποφασισμένους στόχους που έχει θέσει η ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία. Μέχρι το 2050 η Ευρώπη πρέπει να έχει επιτύχει κλιματική ουδετερότητα, στόχος που μόνο από τη δραστική μείωση των εκπομπών άνθρακα θα γίνει πραγματικότητα.
Αναμένεται η αντίδραση της ΕΕ στην ενεργειακή κρίση για να αξιολογηθεί και η προώθηση-εφαρμογή του νέου μηχανισμού.