Η COP26 χαρακτηρίζεται ως η σημαντικότερη σύνοδος μετά από εκείνη του 2015 στο Παρίσι για το κλίμα με τον Βρετανό πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον να τη χαρακτηρίζει «σημείο καμπής για την ανθρωπότητα».
Ωστόσο, δεν αναμένεται κάποια μεγάλη συμφωνία όπως εκείνη των Παρισίων στη Γλασκώβη. Τι θα συμβεί λοιπόν στην COP26 και τι θα σηματοδοτήσει την επιτυχία ή την αποτυχία της;
Τι είναι η COP και τι συμβαίνει στη Γλασκώβη
H Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) υποχρεώνει τα 197 μέλη της να καταπολεμήσουν την υπερθέρμανση του πλανήτη, αλλά δεν παρέχει πολλές λεπτομέρειες, λόγος για τον οποίο οι υπογράφοντες συναντώνται τακτικά για να επεξεργαστούν τα βήματα που απαιτούν για την υλοποίηση των στόχων της σύμβασης.
Η συνάντηση είναι γνωστή ως «Διάσκεψη των Ενδιαφερομένων Μερών». Λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο από το 1995 με οικοδέσποινα διαφορετική χώρα κάθε φορά. Η COP26 που ξεκίνησε χθες στη Γλασκώβη με έναν χρόνο καθυστέρηση λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού είναι η 26η με οικοδέσποινα τη Βρετανία και θα διαρκέσει μέχρι τις 12 Νοεμβρίου με τη συμμετοχή κάπου 25.000 ατόμων, ανάμεσά τους πάνω από 100 ηγέτες κρατών και κυβερνήσεων – αν και δεν θα παραμείνουν εκεί και τις δύο εβδομάδες – καθώς και εκπρόσωποι κυβερνήσεων, της βιομηχανίας, της κοινωνίας των πολιτών, ακτιβιστές, δημοσιογράφοι κ.α..
Ο βασικός στόχος της COP 26
Η βρετανική κυβέρνηση έχει καθορίσει ως βασικό στόχο της COP 26 «να διατηρηθεί ζωντανός ο στόχος του 1,5 βαθμού Κελσίου». Βάσει της συμφωνίας των Παρισίων οι κυβερνήσεις συναίνεσαν να περιοριστεί η αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας σε «αρκετά κάτω» από τους 2 βαθμούς Κελσίου σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα και ακόμη καλύτερα στον 1,5 βαθμό Κελσίου.
Ωστόσο, τα σχέδια των κρατών για την κλιματική αλλαγή δεν αρκούν για την επίτευξη του στόχου αυτού και γι’ αυτό ο Μπόρις Τζόνσον ζητά από τις κυβερνήσεις να παρουσιάσουν πιο φιλόδοξους στόχους όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών ρύπων αυτή τη δεκαετία και την κλιματική ουδετερότητα περί τα μέσα του αιώνα, δηλαδή οι εκπεμπόμενοι ρύποι να αντιστοιχούν σε εκείνους που αφαιρούνται από την ατμόσφαιρα μέχρι περίπου το 2050.
Γιατί είναι τόσο σημαντικός ο 1,5 βαθμός Κελσίου
Η εμμονή της βρετανικής κυβέρνησης στον 1,5 βαθμό Κελσίου δημιουργεί το σκηνικό για μια μάχη ερμηνειών, με ορισμένες χώρες να υποστηρίζουν ότι η συμφωνία των Παρισίων επιτρέπει τους 2°C. Η διαφορά του μισού αυτού μπορεί να μην ακούγεται μεγάλη, αλλά κάθε δέκατο του βαθμού αύξησης της θερμοκρασίας έχει σημαντικές συνέπειες, επισημαίνουν οι ειδικοί.
Ήδη, μια αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας της τάξης του 1,5 βαθμού Κελσίου θα επιφέρει σημαντικές αλλαγές, όπως άνοδο της στάθμης των θαλασσών, απώλεια βιοποικιλότητας και συχνότερες ξηρασίες και πλημμύρες. Αλλά σύμφωνα με την Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), που απαρτίζεται από τους κορυφαίους επιστήμονες του πλανήτη για το κλίμα, ο 1,5 βαθμός Κελσίου είναι σημαντικά ασφαλέστερος από τους 2°C καθώς σε το δεύτερο σενάριο τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα είναι συχνότερα: με μια αύξηση της τάξης του 1,5 βαθμού Κελσίου περίπου το 14% του παγκόσμιου πληθυσμού θα εκτίθεται σε φονικούς καύσωνες κάθε πέντε χρόνια, ενώ το ποσοστό αυτό φθάνει το 27% με αύξηση 2 βαθμών Κελσίου.
Οι προοπτικές της COP 26 μέχρι στιγμής
Προς το παρόν τα μηνύματα για την COP 26 δεν είναι ενθαρρυντικά. Οι συμβαλλόμενες χώρες θα έπρεπε να είχαν υποβάλει βάσει της Συμφωνίας των Παρισίων εθνικά σχέδια δράσης και επικαιροποιημένες δεσμεύσεις (Εθνική Συμβολή – ή ΝDC) για την κλιματική αλλαγή στον ΟΗΕ ενόψει της COP26, αλλά μόνον 116 το έχουν κάνει μέχρι στιγμής.
Ο ΟΗΕ προειδοποίησε πρόσφατα ότι με τις τρέχουσες NDC η θερμοκρασία του πλανήτη αναμένεται να αυξηθεί κατά 2,7 βαθμούς Κελσίου, αλλά μια πρόσφατη έκθεση της IPCC διαπίστωσε ότι από τεχνικής άποψης ο στόχος του 1,5 βαθμού Κελσίου παραμένει εφικτός εφόσον οι κυβερνήσεις λάβουν γρήγορα και δραστικά μέτρα για τη μείωση των εκπομπών ρύπων.
Ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό;
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία της COP 26. Η μαζική απεξάρτηση από τον άνθρακα προκειμένου να περιοριστεί σε ασφαλή επίπεδα η άνοδος της παγκόσμιας θερμοκρασίας θα απαιτήσει μαζικές επενδύσεις ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας επεσήμανε επί παραδείγματι πρόσφατα ότι οι επενδύσεις στις καθαρές μορφές ενέργειας θα πρέπει να τριπλασιαστούν μέχρι το 2030 προκειμένου να επιτευχθεί μέχρι τα μέσα του 21ου αι. η ουδετερότητα άνθρακα ειδικά σε αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες.
Ο πήχης ως εκ τούτου τίθεται ψηλά για τις φτωχότερες χώρες, γι’ αυτό και οι πλουσιότερες δεσμεύτηκαν από το 2009 να διαθέτουν 100 δισ. δολάρια ετησίως μέχρι το 2020 για να βοηθήσουν τα αναπτυσσόμενα κράτη να μειώσουν τις εκπομπές ρύπων και να προσαρμοστούν στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Αλλά δεν έχουν πετύχει ακόμη το στόχο αυτό, αφού το 2019 είχαν διαθέσει λιγότερα από 80 δισ. δολάρια και ο στόχος αυτός δεν θα επιτευχθεί μέχρι το 2023 σύμφωνα με έκθεση προ ημερών της Γερμανίας και του Καναδά. Οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν υπογραμμίσει ότι η τήρηση των δεσμεύσεων αυτών για τη χρηματοδότησή τους είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να υποστηριχθούν για να θέσουν πιο φιλόδοξους στόχους, ασκώντας έτσι πίεση στις πλουσιότερες χώρες να βάλουν βαθύτερα το χέρι στην τσέπη.
Ποιες άλλες ανακοινώσεις στην COP 26 χρήζουν προσοχής
Ο Μπόρις Τζόνσον καθορίζει «τον άνθρακα, τα μετρητά, τα αυτοκίνητα και τα δέντρα» ως τομείς στους οποίους θα ήθελε να αναλάβουν δεσμεύσεις οι κυβερνήσεις σε αυτή τη σύνοδο. Ο πρώτος στόχος αναφέρεται στη σταδιακή απεξάρτηση από τον άνθρακα με την Κίνα να υπόσχεται πρόσφατα ότι θα σταματήσει να στηρίζει λιγνιτικές μονάδες παραγωγής ενέργειας στο εξωτερικό.
Το μεθάνιο, ένα από τα σημαντικότερα αέρια του θερμοκηπίου, έχει μπει στο στόχαστρο με την ΕΕ και τις ΗΠΑ να ηγούνται μιας εκστρατείας προκειμένου να μειώσουν οι χώρες τις εκπομπές μεθανίου κατά 30% αυτή τη δεκαετία. Οι Βρυξέλλες κι η Ουάσιγκτον επιδιώκουν να υπογράψουν τη δέσμευση αυτή οι περισσότερες χώρες του πλανήτη.
Ένα άλλο θέμα που θα απασχολήσει την COP 26 είναι η προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η κυβέρνηση Τζόνσον ελπίζει να δει ανάληψη δράσης στον τομέα αυτό και τη χρηματοδότησή του, αλλά και στην αποκατάσταση οικοσυστημάτων, καλώντας όλες τις χώρες να παρουσιάσουν μια περίληψη των σχεδίων τους για την προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα.
Ποιες χώρες θα παίξουν ζωτικό ρόλο στην COP 26
Πολλά βλέμματα θα είναι στραμμένα στην Κίνα. Η υπόσχεση του πρόεδρου της, Σι Τζινπίνγκ, που θα απουσιάσει από την COP 26, ότι το Πεκίνο θα σταματήσει τη χρηματοδότηση των μονάδων λιγνίτη στο εξωτερικό μπορεί να έκανε ντόρο, αλλά οι νυν δεσμεύσεις της Κίνας, που περιλαμβάνουν το στόχο της ουδετερότητας άνθρακα μέχρι το 2060, κρίνονται ανεπαρκείς.
Άλλοι μεγάλοι ρυπαντές που έχουν μέχρι στιγμής απορρίψει τις εκκλήσεις για πιο φιλόδοξους στόχους για το κλίμα την τρέχουσα δεκαετία είναι η Ρωσία, η Βραζιλία και η Αυστραλία, ενώ στο επίκεντρο θα βρεθεί και η Ινδία, που εξαρτάται σε ποσοστό 70% από τον άνθρακα για την παραγωγή της ηλεκτρικής της ενέργειας.