Ναι, οι αρσενικοί ιππόκαμποι γεννούν! Την εντυπωσιακή στιγμή που ένας αρσενικός ιππόκαμπος γεννά, απαθανάτισε με τον φωτογραφικό του φακό στη Μεσόγειο, ο υποβρύχιος φωτογράφος, Αθανάσιος Λαζαρίδης.
Κανονικά, τα θηλυκά ζώα γεννούν μικρά και όχι τα αρσενικά. Έτσι το έκαναν πάντα τα ζώα. Ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση ο συγκεκριμένος κανόνας δεν ισχύει, με τους αρσενικούς ιππόκαμπους να είναι αυτοί που φέρνουν στη ζωή τα μικρά τους.
Ο υποψήφιος διδάκτωρ θαλάσσιας βιολογίας και αλιευτικής δυναμικής του Πανεπιστήμιού Θεσσαλίας, Δημήτρης Πάφρας, ο οποίος κατάγεται από την Εύβοια, μίλησε στο iefimerida.gr για το μοναδικό αυτό γεγονός, καθώς και για τα προβλήματα των ελληνικών θαλασσών και τους τρόπους αντιμετώπισής τους.
Μονογαμικοί και πιστοί σύντροφοι οι ιππόκαμποι
Οι ιππόκαμποι κυμαίνονται σε μέγεθος από 1,5 έως 35 εκατοστά. Ονομάζονται έτσι λόγω της εμφάνισής τους. Μοιάζουν με ιπποειδή, με λυγισμένο λαιμό και μακρύ κεφάλι με μύτη και χαρακτηριστικό κορμό και ουρά. Αξίζει να σημειωθεί, πως παρ' όλο που είναι οστέινα ψάρια, δεν έχουν λέπια!
Είναι πραγματικά μοναδικοί. Δεν είναι μόνο το ασυνήθιστο σχήμα τους, αλλά σε αντίθεση με τα περισσότερα ψάρια είναι μονογαμικοί και πιστοί σύντροφοι για μια ζωή.
Στη Μεσόγειο θάλασσα εντοπίζονται 3 από τα 46 είδη ιππόκαμπων. ο Hippocampus guttulatus (ιππόκαμπος με μακρύ ρύγχος), ο Hippocampus hippocampus (ιππόκαμπος με κοντό ρύγχος) και ο Hippocampus fuscus (θαλάσσιο πόνι).
Ο ιππόκαμπος είναι στη κόκκινη λίστα του Διεθνούς Οργανισμού International Union for Conservation of Nature για τα απειλούμενα είδη (IUCN Red List of Threatened Species) και από το 1996, είχαν χαρακτηριστεί ως «τρωτά» (VU-vulnerable) είδη. Από το 2003 έως σήμερα χαρακτηρίζονται ως είδη που δεν έχουν επαρκώς καταγραφεί (DD-data deficient) και γι’ αυτό εν δυνάμει είναι απειλούμενα προς εξαφάνιση.
Δείτε το βίντεο με τον αρσενικό ιππόκαμπο να γεννά:
Ελάχιστα είναι τα αρχεία που να αποτυπώνουν τη στιγμή της γέννας από έναν αρσενικό ιππόκαμπο στο φυσικό του περιβάλλον, σύμφωνα με τον κ. Πάφρα. Ο ίδιος όμως, είχε την τύχη μαζί με τον συνεργάτη του και υποβρύχιο φωτογράφο, Αθανάσιο Λαζαρίδη - με καταγωγή από την Κύπρο - να μας χαρίσουν αυτό το όμορφο θέαμα.
Αναλυτικά η συνέντευξη με τον κ. Πάφρα
Σε ποια περιοχή καταγράφηκε το βίντεο με έναν αρσενικό ιππόκαμπο να γεννά;
Η καταγραφή έγινε στην Κύπρο στην περιοχή Πρωταράς, μαζί με τον συνεργάτη μου και υποβρύχιο φωτογράφο Αθανάσιο Λαζαρίδη.
Πώς γίνεται να γεννά ο αρσενικός ιππόκαμπος; Μπορείτε να μας περιγράψετε τη διαδικασία;
Οι αρσενικοί και θηλυκοί ιππόκαμποι επιδίδονται σε συμπεριφορές ερωτοτροπίας. Ο θηλυκός ιππόκαμπος μεταφέρει τα αυγά του σε μια ειδική θήκη στην κοιλιά του αρσενικού, όπου γονιμοποιούνται από το σπέρμα του αρσενικού. Στη συνέχεια, ο αρσενικός ιππόκαμπος επωάζει τα γονιμοποιημένα αυγά μέσα στη θήκη του. Τους παρέχει θρεπτικά συστατικά και οξυγόνο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου κύησης, η οποία συνήθως διαρκεί από μερικές ημέρες έως μερικές εβδομάδες, ανάλογα με το είδος. Όταν τα «μωρά του ιππόκαμπου» είναι πλήρως ανεπτυγμένα, το αρσενικό περνά από μια διαδικασία που ονομάζεται «τοκετός», όπου μπαίνει σε διαδικασία τοκετού και γεννά.
Άρα οι θηλυκοί ιππόκαμποι γεννούν αυγά και οι αρσενικοί μικρούς ιππόκαμπους...
Ναι, οι θηλυκοί ιππόκαμποι δεν γεννούν άμεσα μικρούς ιππόκαμπους, αντιθέτως, γεννούν αυγά. Ο θηλυκός ιππόκαμπος εναποθέτει τα αυγά του στην εξειδικευμένη θήκη που βρίσκεται στην κοιλιά του αρσενικού ιππόκαμπου. Μέσα σε αυτή τη θήκη, το αρσενικό γονιμοποιεί τα αυγά με το σπέρμα του και στη συνέχεια μεταφέρει και επωάζει τα γονιμοποιημένα αυγά μέχρι να εξελιχθούν σε πλήρως σχηματισμένους μικρούς ιππόκαμπους, οι οποίοι στη συνέχεια απελευθερώνονται στο νερό όταν είναι έτοιμοι να γεννηθούν. Έτσι, ο θηλυκός ιππόκαμπος γεννάει αυγά και ο αρσενικός ιππόκαμπος μεταφέρει και γεννάει τα μωρά ιππόκαμπους.
Έχουμε στην Ελλάδα ιππόκαμπους; Αν ναι, σε ποιες περιοχές;
Ναι, φυσικά και υπάρχουν στην Ελλάδα. Οι ιππόκαμποι βρίσκονται συχνά σε θαλάσσια λιβάδια, κοραλλιογενείς υφάλους και άλλα παράκτια και ρηχά υδάτινα περιβάλλοντα. Ορισμένες συγκεκριμένες περιοχές στην Ελλάδα όπου μπορεί να έχετε την ευκαιρία να συναντήσετε ιππόκαμπους περιλαμβάνουν τα νησιά του Ιονίου, το Αιγαίο Πέλαγος και τις παράκτιες περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι ιππόκαμποι είναι γενικά μικροί και καλά καμουφλαρισμένοι, γεγονός που καθιστά κάπως δύσκολο τον εντοπισμό τους στο φυσικό τους περιβάλλον. Αν ενδιαφέρεστε να παρατηρήσετε ιππόκαμπους στην Ελλάδα, σκεφτείτε να κάνετε κολύμβηση με αναπνευστήρα ή κατάδυση σε περιοχές γνωστές για την ποικιλόμορφη θαλάσσια ζωή τους και φροντίστε να ακολουθείτε υπεύθυνες και βιώσιμες καταδυτικές πρακτικές για την προστασία του υποβρύχιου οικοσυστήματος.
Σε ποια κατηγορία ανήκουν οι ιππόκαμποι; Είναι ψάρια;
Ναι, οι ιππόκαμποι ανήκουν στην κατηγορία των ψαριών. Είναι θαλάσσια ψάρια και ανήκουν στην οικογένεια Syngnathidae, η οποία περιλαμβάνει όχι μόνο ιππόκαμπους, αλλά και σωλήνες και θαλάσσιους δράκους. Οι ιππόκαμποι είναι μοναδικοί μεταξύ των ψαριών λόγω της ξεχωριστής εμφάνισής τους, με κεφάλι που μοιάζει με άλογο, προεξέχουσα ουρά και όρθια στάση κολύμβησης. Είναι οστεώδη ψάρια και, όπως και τα άλλα ψάρια, αναπνέουν μέσω βράγχιων, κολυμπούν χρησιμοποιώντας το ραχιαίο πτερύγιο τους και είναι ψυχρόαιμα σπονδυλωτά που ζουν σε υδάτινο περιβάλλον.
Οι ιππόκαμποι ανέκαθεν εντυπωσίαζαν με την εμφάνισή τους και ξεχώριζαν από τα υπόλοιπα θαλάσσια πλάσματα. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;
Οι ιππόκαμποι έχουν μια ασυνήθιστη και χαρακτηριστική εμφάνιση, με τα κεφάλια τους που μοιάζουν με άλογα (αλογάκι της θάλασσας) τα επιμήκη σώματα και τις εκτατές ουρές τους. Αυτή η μοναδικότητα τους καθιστά οπτικά ελκυστικούς και εύκολα αναγνωρίσιμους ανάμεσα στη θαλάσσια ζωή. Οι ιππόκαμποι κινούνται αργά και με χάρη μέσα στο νερό, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με το γρήγορο και ευέλικτο κολύμπι πολλών άλλων ψαριών. Οι ήρεμες και ντελικάτες κινήσεις τους προσθέτουν στη γοητεία τους. Οι ιππόκαμποι παρουσιάζουν συναρπαστικές συμπεριφορές, όπως περίπλοκες τελετουργίες ερωτοτροπίας και αρσενική εγκυμοσύνη. Το γεγονός ότι τα αρσενικά κουβαλούν και γεννούν τους απογόνους είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον και ασυνήθιστο στο ζωικό βασίλειο. Πολλά είδη ιππόκαμπων έχουν την ικανότητα να αλλάζουν χρώμα και να εναρμονίζονται με το περιβάλλον τους, ενισχύοντας την οπτική τους ελκυστικότητα και κάνοντάς τα να φαίνονται σχεδόν μαγικά, καθώς ενσωματώνονται άψογα στο περιβάλλον τους.
Υπάρχουν άλλα ζώα που αντί για τα θηλυκά, γεννούν τα αρσενικά;
Οι ιππόκαμποι είναι ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα στο ζωικό βασίλειο, αλλά υπάρχουν και μερικά άλλα ζώα στα οποία τα αρσενικά παίζουν σημαντικό ρόλο στην αναπαραγωγή. Τα Pipefish έχουν στενή συγγένεια με τους ιππόκαμπους και παρουσιάζουν παρόμοιο αναπαραγωγικό σύστημα. Σε πολλά είδη σωληνόψαρων, τα αρσενικά διαθέτουν επίσης μια εξειδικευμένη θήκη γόνου όπου τα θηλυκά εναποθέτουν τα αυγά τους και τα αρσενικά μεταφέρουν και φροντίζουν τα αναπτυσσόμενα έμβρυα μέχρι να εκκολαφθούν.
Τι συμπέρασμα έχετε βγάλει όσο καιρό μελετάτε τις ελληνικές θάλασσες; Σε τι κατάσταση βρίσκονται; Έχουν επηρεαστεί από την κλιματική αλλαγή;
Οι ελληνικές θάλασσες είναι γνωστές για την πλούσια θαλάσσια βιοποικιλότητά τους, φιλοξενώντας μια ποικιλία ειδών. Ωστόσο, όπως πολλά θαλάσσια οικοσυστήματα παγκοσμίως, αντιμετωπίζουν απειλές όπως η υπεραλίευση, η υποβάθμιση των ενδιαιτημάτων και η ρύπανση, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τη θαλάσσια ζωή.
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί παγκόσμια ανησυχία και οι επιπτώσεις της είναι πιθανό να επηρεάσουν και τις ελληνικές θάλασσες. Η αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας, η οξίνιση των ωκεανών και οι αλλαγές στα θαλάσσια ρεύματα μπορούν να έχουν σημαντικές συνέπειες για τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Οι αλλαγές αυτές μπορούν να επηρεάσουν την κατανομή και την αφθονία των θαλάσσιων ειδών, συμπεριλαμβανομένων των εμπορικά σημαντικών.
Η Ελλάδα διαθέτει ορισμένους κοραλλιογενείς υφάλους και θαλάσσια λιβάδια στα παράκτια ύδατά της, τα οποία είναι ευαίσθητα στις περιβαλλοντικές αλλαγές. Η άνοδος της θερμοκρασίας της θάλασσας μπορεί να οδηγήσει σε λεύκανση των κοραλλιών και οι αλλαγές στην ποιότητα του νερού μπορεί να επηρεάσουν την υγεία των θαλάσσιων φυτών. Τέλος Η ελληνική αλιεία αποτελεί ουσιαστικό μέρος της οικονομίας και του πολιτισμού της χώρας. Η κλιματική αλλαγή μπορεί να διαταράξει την κατανομή των ειδών ψαριών, επηρεάζοντας δυνητικά την αλιεία.
Τι πρέπει να κάνει το κράτος για την προστασία της θαλάσσιας ζωής;
Η προστασία της θαλάσσιας ζωής απαιτεί διάφορες δράσεις από το κράτος, σε συνεργασία με την κοινότητα και τους εμπλεκόμενους φορείς. Επιπρόσθετα το κράτος πρέπει να διενεργεί περιβαλλοντικές επιτηρήσεις για την παρακολούθηση της υγείας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και την ανίχνευση τυχόν προβλημάτων. Το κράτος πρέπει να λαμβάνει μέτρα για την πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης των θαλασσών, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης της ανακύκλωσης και της βελτίωσης των υδάτων εκτροπών. Τέλος η εκπαίδευση του κοινού και η ευαισθητοποίηση σχετικά με την προστασία της θαλάσσιας ζωής είναι σημαντικές, και το κράτος μπορεί να στηρίζει εκπαιδευτικά προγράμματα και εκστρατείες ευαισθητοποίησης.
Έχετε κυκλοφορήσει το βιβλίο «Ο Κόσμος της Θάλασσας». Μιλήστε μας για αυτό.
Η Μεσόγειος Θάλασσα, με τα γαλαζοπράσινα νερά της και τις μαγευτικές ακτογραμμές της, κρύβει στα βάθη της έναν θησαυρό θαλάσσιας ζωής που γοητεύει τους εξερευνητές, τους επιστήμονες και τους λάτρεις της φύσης εδώ και αιώνες. Σε αυτό το βιβλίο, ξεκινάμε ένα ταξίδι κάτω από τα κύματα της Μεσογείου, επιχειρώντας μια περιήγηση στο μαγευτικό βασίλειο των θαλάσσιων οργανισμών που έχουν προσαρμοστεί και ευδοκιμήσει σε αυτή την αξιοσημείωτη θάλασσα. Στόχος του βιβλίου αυτού είναι ο αναγνώστης να γνωρίσει την θαλάσσια πανίδα και χλωρίδα. Παρουσιάζεται ένας μεγάλος αριθμός θαλάσσιων οργανισμών (οστεϊχθύες, χονδριχθύες, θαλάσσιες ανεμώνες, κεφαλόποδα, ασκίδια, δακτυλιοσκώληκες, φύκη, καρκινοειδή, σπόγγους, κοράλλια, μέδουσες, εχινόδερμα, θαλάσσια θηλαστικά και χελώνες) της Μεσογείου με πραγματικές εικόνες. Υπάρχουν περισσότερες από 500 φωτογραφίες που έχουν ληφθεί σε αυτόνομη και ελεύθερη κατάδυση. Ακόμη θα ανακαλύψετε τα χαρακτηριστικά και τις συνήθειες τον πιο γνωστών θαλάσσιων οργανισμών. Τέλος, το βιβλίο θα αποτελέσει απαραίτητο βοήθημα για τους λάτρεις του υποβρύχιου κόσμου, για την αναγνώριση της θαλάσσιας ζωής. Σε σύντομο χρονικό διάστημα θα κυκλοφορήσει η νέα αγγλική έκδοση.