Η πτώση της χούντας είναι αναπόφευκτη μετά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, στις 20 Ιουλίου του 1974.
Οι Έλληνες, φαίνεται να οδηγούνται σε πόλεμο και η κωμικοτραγική επιστράτευση φέρνει στο φως την πραγματικότητα: ο στρατός είναι διαλυμένος από τους ίδιους τους στρατοκράτες.
Στις 24 Ιουλίου, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έρχεται από τη Γαλλία σαν από μηχανής θεός, ξεπερνά την πολεμική κρίση και προκηρύσσει εκλογές στις οποίες θα λάβουν μέρος κόμματα από όλες τις πολιτικές δυνάμεις.
Για πρώτη φορά, μετά τον Εμφύλιο, οι διάφορες κομμουνιστικές οργανώσεις, δρουν υπό καθεστώς νομιμότητας.
Χαρακτηριστική είναι η φωτογραφία του Σίμου Τσαπνίδη (Νοέμβριος 1975), όπου μέλη της ΟΚΔΕ (Οργάνωση του Τροτσκιστικού ρεύματος) διαδηλώνουν ελεύθερα, στο κέντρο της Αθήνας.
Πολλοί νέοι, και ιδιαίτερα φοιτητές, εκφράζουν φανερά και τολμηρά τις πολιτικές πεποιθήσεις τους, και αναλόγως θαυμάζουν τον Μαρξ, τον Λένιν, τον Μάο, τον Στάλιν, τον Τρότσκι, ενώ κατά κόρο, ακούν, «αντάρτικο» και «πολιτικό», τραγούδι.
Στους δρόμους πωλούνται ελεύθερα οι αφίσες, προορισμένες να αναρτηθούν, σε δωμάτια κομμουνιστικής νεολαίας. Χαρακτηριστική η φωτο, με ευπώλητες αφίσες της εποχής των Στάλιν, Μάρξ, Λένιν, Τσε Γεβάρα.
Στο διάστημα 1974-76, χιλιάδες νέοι κομματικοποιούνται στην Αριστερά, και αναλόγως της στράτευσης, έχουν τους αντίστοιχους ήρωες. Η συμπεριφορά αυτή, αναμενόμενη, ύστερα από την επτάχρονη απαγόρευση των κομμάτων.
Η καθημερινή ζωή των Αθηναίων της εποχής
Το Δράμα της Κύπρου, οι Δίκες της χούντας, οι πολιτικές εξελίξεις της εποχής, μονοπωλούν το ενδιαφέρον των ιστορικών οι οποίοι σπανίως αναφέρονται στην καθημερινή ζωή των Ελλήνων.
Αυτή τη λαογραφική αποτύπωση, δίνει μια σειρά φωτογραφιών του Σίμου Τσαπνίδη.
Σε μία από αυτές (1975), βλέπουμε δύο μαθήτριες στην οδό Αρδηττού και πάνω από το θρυλικό καφέ μπαρ ΙΛΙΣΣΟΣ. Φορούν τις μπλε ποδιές με το λευκό γιακά, που σήμερα πια δεν υπάρχουν. Οι σημερινές μαθήτριες έχουν δει αυτές τις ποδιές, μόνο στα παλιά κινηματογραφικά έργα. Τον Φεβρουάριο του 1982 καταργήθηκαν δια νόμου, μετά από δεκαετίες επιβολής τους.
Μια άλλη φωτογραφία, έτους 1976, μας δείχνει έναν μικρό βιοπαλαιστή, στο Κολωνάκι. Ο μικρός, καθισμένος στο κασελάκι του, γυαλίζει τα παπούτσια σοβαρού κύριου που κάθεται στην πλατεία.
Να και ένα περιπολικό (σε φωτογραφία έτους 1975) γνωστό σαν «ασπρούλα». Είναι σταθμευμένο στην οδό Κοραή. Άντρες της Αστυνομίας Πόλεων, στέκονται εκεί, περιμένοντας να επέμβουν, αν χρειαστεί. Ίσως γίνεται διαδήλωση στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου.
Ένας άντρας πλένει το αυτοκίνητο του κάπου στην Αθήνα του 1975. Το μοντέλο αυτό αποτέλεσε τη «σημαία» της Citroen στα χρόνια εκείνα. Πέρα από την εντυπωσιακή εξωτερική του όψη, είχε και αρκετά χαρακτηριστικά που ήταν μπροστά για την εποχή του, όπως φώτα που ρυθμίζονται ανάλογα με το σύστημα διεύθυνσης και ανάρτησης του αυτοκινήτου.
Πλανόδιος πωλητής με μαλλί της γριάς, αλλά και μια γριά, σε λαϊκή γειτονιά της Αθήνας (1976).
Μανάβης με το γαϊδαράκο και το κάρο τους, στη Δραπετσώνα (1976).
Αφίσες με Μπονάτσο, Ελπίδα και Ανδρεάδη. Διαφημίζουν «ένα μεγάλο φαντασμαγορικό θέαμα» στο Άλσος στο Πεδίον του Άρεως (Μάιος 1976).
Κοπελιά με παντελόνι καμπάνα και ταγάρι στο κέντρο της Αθήνας (1976). Και η καμπάνα και το ταγάρι, ήταν μόδα στην εποχή της δικτατορίας, που διατηρήθηκε όμως, για λίγα χρόνια μετά την πτώση της χούντας. Αξιοσημείωτος και ο καροτσέρης που είναι σταθμευμένος εκεί (μάλλον στην πλατεία Συντάγματος) περιμένοντας πελάτη.
Πλατεία Συντάγματος, και μια σειρά νεαρών λιάζονται ξαπλωμένοι (1975).
Το κτίριο της Βουλής. Η κοσμοσυρροή μπροστά στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη λόγω της Εθνικής Εορτής της 25ης Μαρτίου (1975).
Τέλος, το Αρχαιολογικό Μουσείο. Η φωτογραφία είναι έτους 1975. Παρέες νεαρών ξάπλωναν τότε στο γρασίδι μπροστά στο Μουσείο, πίνοντας μπύρες και κάνοντας πολιτικοφιλοσοφικές συζητήσεις. Συχνές ήταν εκεί, και οι κιθαροβραδιές με ανένταχτους τραγουδοποιούς, όπως ο Νικόλας Άσιμος και Χρήστος Ζυγομαλάς.
Credits – Όλες οι φωτογραφίες Σίμος Τσαπνίδης, 1975-76. © Μ.Νταλούκας.