Η ευλογιά των πιθήκων είναι σπάνια, ωστόσο μπορεί να χρειαστεί να εφαρμοστούν στρατηγικές εμβολιασμού.
«Με την ευλογιά των πιθήκων δεν πρόκειται να οδηγηθούμε σε μαζικές στρατηγικές απομόνωσης όπως στην περίπτωση του κορωνοϊού», εκτιμά μέσω του iefimerida.gr ο Νίκος Τζανάκης.
Ο καθηγητής Πνευμονολογίας και διευθυντής της Πανεπιστημιακής Πνευμονολογικής Κλινικής στο ΠΑΓΝΗ σημειώνει ότι με βάση τα τρέχοντα δεδομένα η νέα νόσος εξακολουθεί να είναι σπάνια, ωστόσο «μπορεί να χρειαστεί να εφαρμοστούν στρατηγικές εμβολιασμού, με το εμβόλιο της ευλογιάς, σε ομάδες ανθρώπων, όπως οι στενές επαφές κρούσματος ή σε ειδικούς πληθυσμούς με ρίσκο στενής επαφής όπως οι υγειονομικοί». Ενώ εξηγεί ότι η κοινωνία θα πρέπει να αντιδράσει με ψυχραιμία και να μην παρασυρθεί σε οικονομικές (χρηματιστήρια) ή κοινωνικές αντιδράσεις (απαγορεύσεις ταξιδιών) που θα επισωρεύσουν μη αναγκαία δεινά και προβλήματα στα ήδη υπάρχοντα.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Νίκος Τζανάκης δίνει απαντήσεις σε μια σειρά από κρίσιμα ερωτήματα που αφορούν, μεταξύ άλλων, στην εμφάνιση και την εξέλιξη της νόσου.
Μπορεί η ευλογιά των πιθήκων να εξελιχθεί όπως ο κορωνοϊός;
Η ευλογιά των πιθήκων δεν είναι κορωνοϊός. Μεταδίδεται εξαιρετικά δύσκολα από άτομο σε άτομο. Επειδή δεν είναι πολύ συγγενικός με τον ιό της ευλογιάς, υπάρχουν ήδη θεραπείες και εμβόλια για τον περιορισμό της εξάπλωσής του. Οι επιστήμονες πρέπει να βρίσκονται σε σχετική εγρήγορση, και αυτό είναι το αναμενόμενο, όταν μια οποιαδήποτε απροσδόκητη εξέλιξη στη συμπεριφορά ενός ιού οδηγεί σε νέα δεδομένα. Δεν πανικοβάλλονται όμως. Συνεπώς η κοινωνία δεν πρέπει να πανικοβληθεί, αλλά να δείξει εμπιστοσύνη στην επιστήμη.
Πώς μεταδίδεται η ευλογιά των πιθήκων;
Σε αντίθεση με τον SARS-CoV-2, ο οποίος εξαπλώνεται ακαριαία σχεδόν μέσω αερομεταφερόμενων μικρο-αεροσταγονιδίων που ονομάζονται αεροζόλ, η ευλογιά των πιθήκων μεταδίδεται από πολύ στενή επαφή με σωματικά υγρά, όπως το σάλιο από τον βήχα. Αυτό σημαίνει ότι ένα άτομο με ευλογιά των πιθήκων μπορεί να μολύνει πολύ λιγότερες στενές επαφές (π.χ. τον ή τους σεξουαλικούς του συντρόφους) από κάποιον με SARS-CoV-2.
Και οι δύο ιοί μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη, αλλά η ευλογιά των πιθήκων προκαλεί εκσεσημασμένη λεμφαδενίτιδα και τις χαρακτηριστικές βλάβες γεμάτες υγρό στο πρόσωπο, τα χέρια και τα πόδια. Η μετάδοση στον «ασθενή μηδέν» έως σήμερα πιστεύεται ότι γίνεται μέσω επαφής με άγρια ζώα ή των εκκριμάτων/σωματικών τους υγρών.
Σημαντικό ρόλο σε αυτή την πρώτη μετάδοση διαδραματίζουν οι άγριοι μολυσμένοι αρουραίοι που μπορούν να μεταφερθούν από την Αφρική μέσω εμπορευμάτων και εμπορικών πλοίων. Αυτό έχει βεβαιωθεί σε μια επιδημία με πάνω από 70 θύματα στο Ιλινόις των ΗΠΑ το 2003, όταν αρουραίοι που μεταφέρθηκαν με πλοίο από την Γκάνα επιμόλυναν κατοικίδια σκυλιά και εν συνεχεία τους ανθρώπους. Μια άλλη σημαντική διαφορά από τον κορωνοϊό είναι ότι ο ιός αυτός, εκτός του ότι χρειάζεται πολύ στενή επαφή για μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο, μεταδίδεται μόνο στη συμπωματική περίοδο και ιδίως στο εξανθηματικό στάδιο. Αυτό σημαίνει ότι η απομόνωση και η διακοπή της αλυσίδας μετάδοσης είναι πολύ εύκολη και αποτελεσματική. Οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν από την ευλογιά των πιθήκων σε λίγες εβδομάδες χωρίς θεραπεία.
Τι προληπτικά μέτρα μπορούν να ληφθούν για την ευλογιά των πιθήκων;
Ο ιός αυτός είναι πολύ κοντινός ξάδελφος του ιού της ευλογιάς των ανθρώπων, μια πολύ σοβαρής και θανατηφόρας αρρώστιας. Από πολλών ετών η ευλογιά είναι ιστορική νόσος και δεν είναι πλέον απειλή χάρη στους παγκόσμιους εμβολιασμούς που πραγματοποιήθηκαν πριν από τη δεκαετία του '70. Ως εκ τούτου οι οργανισμοί της δημόσιας υγείας σταμάτησαν να προτείνουν τον εμβολιασμό κατά της ευλογιάς. Ένα σενάριο που μπορεί να εξηγεί τη σημερινή κατάσταση είναι ότι με τη διακοπή του εμβολίου της ευλογιάς η συλλογική ανοσία έναντι των ιών αυτών έχει ατονήσει. Έτσι το είδος αυτών των ιών βρίσκει ευαίσθητο πληθυσμό να δράσει.
Ωστόσο, δεν είμαστε ανίσχυροι έναντι της ευλογιάς των πιθήκων. Το εμβόλιο κατά της ευλογιάς φαίνεται ότι είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό κατά του συγκεκριμένου ιού. Είναι δε γνωστό ότι υπάρχουν σημαντικά αποθέματα εμβολίων κατά της ευλογιάς σε διάφορες χώρες ως αποτέλεσμα της προετοιμασίας και άμυνάς τους κατά της βιο-τρομοκρατίας. Πιθανότατα ο πρώιμος εμβολιασμός των στενών επαφών ενός κρούσματος θα είναι η λύση στην πρώιμη διακοπή της αλυσίδας μετάδοσης αλλά και προστασίας των ίδιων των ατόμων που έχουν εκτεθεί στον ιό. Υπάρχουν επίσης αντιικά φάρμακα που πιθανότατα πιστεύεται ότι είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά κατά του ιού. Ωστόσο, χρειάζεται να αναπτυχθούν στρατηγικές ώστε οι αντιικές αυτές θεραπείες να εγκριθούν, να αποθεματοποιηθούν και να είναι προσβάσιμες σε μεγάλη κλίμακα αν χρειαστεί.
Τι είναι η ευλογιά των πιθήκων (Monkeypox);
Είναι ιογενής νόσος και αιτία είναι ένας ωοειδούς σχήματος DNA ιός. Ονομάστηκε ευλογιά των πιθήκων επειδή εντοπίστηκε το 1958 σε πιθήκους ερευνητικού εργαστηρίου. Αυτό όμως που ισχύει είναι ότι η ίωση αυτή μεταδίδεται από άγρια ζώα όπως τα τρωκτικά σε ανθρώπους - ή από μολυσμένους ανθρώπους σε άλλους. Κάθε χρόνο, καταγράφονται μερικές χιλιάδες περιπτώσεις αποκλειστικά στην δυτική και κεντρική Αφρική. Τα κρούσματα σε χώρες εκτός Αφρικής περιορίζονταν ετησίως σε λιγότερα από 5 έως και πριν μια εβδομάδα.
Γιατί έχει δημιουργηθεί ο θόρυβος αυτός για την ευλογιά των πιθήκων;
Πάνω από 120 επιβεβαιωμένα ή ύποπτα κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων, έχουν αναφερθεί σε τουλάχιστον 11 μη αφρικανικές χώρες την περασμένη εβδομάδα. Χαρακτηριστικά ο αριθμός των κρουσμάτων την τελευταία εβδομάδα εκτός Αφρικανικών χωρών ξεπερνά το σύνολο αυτών που έχουν καταμετρηθεί τα τελευταία 50 χρόνια! Είναι σίγουρο ότι το νούμερο αυτό θα αυξηθεί και πιθανώς η νόσος θα καταγραφεί σε όλες τις χώρες. Η εμφάνιση του ιού σε άτομα χωρίς ταξίδι στην Αφρική, όπου ενδημεί η νόσος, έχει θέσει σε εγρήγορση τους διεθνείς οργανισμούς δημόσιας υγείας (ΠΟΥ, ECDC, CDC κλπ.) για να ανακαλύψουν τους λόγους αυτής της ανεξήγητης διασποράς. Ένας άλλος παράγοντας που έχει θορυβήσει τους επιστήμονες ιδίως είναι ότι η συντριπτική πλειονότητα των κρουσμάτων δεν έχουν ιστορικό ταξιδιού στην Αφρική, ούτε έχει ανιχνευθεί η εστία μετάδοσης. Αυτό δίνει υποψίες για μια σιωπηλή προς στιγμήν διασπορά κάτι που αν ισχύει είναι εξαιρετικά ανησυχητικό. Η παρατήρηση ότι πολλές από τις παρατηρούμενες περιπτώσεις αφορούν νέους σχετικούς άνδρες <50, ομοφυλόφιλους ή αμφίφυλους με σεξουαλικές σχέσεις με ίδιο φίλο δίνει λαβή για σχετικά επιδημιολογικά σενάρια (Nature May 20, 2022).
Κατά το Nature υπάρχει ανάγκη να ξεκαθαριστεί αν η νόσος έχει εισχωρήσει σε αυτήν την κοινωνική ομάδα σιωπηλώς και πιθανότατα συντηρείται η διασπορά της, διότι αυτό θα οδηγήσει σε συγκεκριμένες στρατηγικές προστασίας της πληθυσμιακής αυτής ομάδας ενώ παράλληλα θα αποκόψει τον κύκλο μετάδοσης.