Με την επίσημη έναρξη του μεγάλου πανευρωπαϊκού πιλότου για τον τομέα της αυτόνομης οδήγησης στα Τρίκαλα, το επόμενο διάστημα τα φώτα θα είναι στραμμένα στα δύο μίνι βαν χωρίς οδηγό που κυκλοφορούν σε συγκεκριμένη διαδρομή μικτής κίνησης στην πόλη προϊδεάζοντας για τις κομβικές αλλαγές στον τομέα των μεταφορών που αναμένεται να βιώσουμε στο μέλλον.
Ο Άγγελος Αμδίτης, διευθυντής Έρευνας και Ανάπτυξης στο Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Συστημάτων Επικοινωνιών και Υπολογιστών (ΕΠΙΣΕΥ) του Ε.Μ.Π και Πρόεδρος ERTICO, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ευφυών Συστημάτων για τις Μεταφορές κάνει λόγο στο iefimerida.gr για μια ιστορική στιγμή για την πορεία της αυτοκίνησης.
Ορόσημο για τις εξελίξεις στον τομέα της αυτόνομης οδήγησης
«Ο μεγαλύτερος πιλότος για την κίνηση αυτοματοποιημένων οχημάτων σε αστικές περιοχές που διενεργείται στο πλαίσιο του έργου SHOW αποτελεί ορόσημο για τις εθνικές και ευρωπαϊκές εξελίξεις στον τομέα της αυτόνομης οδήγησης. Και αυτό δεν είναι κάτι που απλά προέκυψε. Είναι προϊόν μακρόχρονης πορείας, επίμονης και συστηματικής προσπάθειας που ξεκινάει πίσω στο 2013, 10 χρόνια πριν, όταν με πρωτοβουλία της ερευνητικής κοινότητας του ΕΠΙΣΕΥ και του Δήμου Τρικκαίων αρχίζουν οι πρώτες συζητήσεις με το Υπουργείο Υποδομών & Μεταφορών», αναφέρει.
To έργο SHOW στοχεύει στην επίδειξη συνδεδεμένων και ηλεκτρικών στόλων αυτόνομων οχημάτων κοινωφελούς χρήσης σε συνεργατικές Δημόσιες Συγκοινωνίες, Συστήματα Μεταφορών Απόκρισης στη Ζήτηση (DRT), λειτουργικών αλυσίδων μεταφορών μέσω της Κινητικότητας ως Υπηρεσία (MaaS) και Εμπορευματικών Μεταφορών ως Υπηρεσία (LaaS), με επιδείξεις/πιλοτικές δοκιμές σε πραγματικές συνθήκες σε 5 μεγάλα αστικά περιβάλλοντα (Mega sites), 6 δορυφορικά (Satellite sites) και 3 μικρότερες περιοχές πιλοτικών δοκιμών (Follower sites) που θα λάβουν χώρα σε 20 πόλεις σε όλη την Ευρώπη. Οι πιλότοι του έργου θα διαρκέσουν 24 μήνες με ρεαλιστική απρόσκοπτη λειτουργία σε κάθε πιλοτική περιοχή που θα διαρκέσει τουλάχιστον 12 μήνες και θα μεταφέρει με στόλους αυτόνομων οχημάτων πάνω από 1.500.000 επιβάτες και 350.000 μονάδες αγαθών.
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη και πιο σφαιρική πρωτοβουλία επίδειξης Συνεργατικών Συνδεδεμένων Αυτόνομων Οχημάτων (CCAV) σε πραγματικές συνθήκες αστικού κυκλοφοριακού περιβάλλοντος, που συντονίζεται από το UITP και υλοποιείται από μια Κοινοπραξία 69 κύριων εταίρων, από την ΕΕ, Η.Π.Α., τη Νότια Κορέα, την Αυστραλία, την Κίνα, την Ταϊβάν και τη Σιγκαπούρη.
Πως υλοποιείται το πρόγραμμα – Κίνηση από το κέντρο ελέγχου
Τα δύο μίνι βαν χωρίς οδηγό θα κυκλοφορούν σε συγκεκριμένη διαδρομή μικτής κίνησης στα Τρίκαλα ενώνοντας τον Μύλο Ματσόπουλου και το σταθμό του τρένου με το Πανεπιστήμιο ΤΕΦΑΑ και εξυπηρετώντας παράλληλα τις περιαστικές περιοχές Φλαμούλι και Καρυές. Κατά τη δοκιμαστική περίοδο, η οποία χωρίζεται σε 4 στάδια προβλέπεται η κυκλοφορία τους με παρουσία οδηγού ασφαλείας στο όχημα αλλά και απομακρυσμένα αρχικά χωρίς την παρουσία λοιπών επιβατών και στη συνέχεια με τους επιβάτες στο όχημα. Στο τελικό στάδιο η εποπτεία δίνεται αποκλειστικά στον απομακρυσμένο χειριστή και ο οδηγός αφαιρείται από το όχημα. Η μετάβαση από το ένα στάδιο στο άλλο γίνεται μόνο μετά από επιτυχή αξιολόγηση του προηγούμενου σταδίου, ενώ σε περίπτωση βλάβης, προβλέπεται η άμεση ακινητοποίηση του οχήματος.
Η κυκλοφορία επιβατηγού οχήματος χωρίς οδηγό θα γίνεται κατά μήκος συγκεκριμένης αστικής ή περιαστικής διαδρομής, με ομόρροπη φορά προς την υπόλοιπη κυκλοφορία της οδού και σύμφωνα με τους κανόνες του ΚΟΚ και την κατάλληλη σήμανση. Το όχημα φέρει κατάλληλο εξοπλισμό που συμμορφώνεται με τους φωτεινούς σηματοδότες κατά μήκος της διαδρομής κίνησης του, ώστε να διασφαλίζεται η προτεραιότητα στην κατεύθυνση κίνησης του οχήματος, ενώ το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο ταχύτητάς του ορίζεται σε 30 χλμ/ ώρα.
Ο υπεύθυνος παρακολούθησης της κίνησης του οχήματος εποπτεύει συνολικά τη λειτουργία του συστήματος εν κινήσει από το κέντρο ελέγχου και πρέπει να είναι κάτοχος αντίστοιχης ισχύουσας κατηγορίας άδειας οδήγησης, ενώ υπόκειται υποχρεωτικά σε εκπαίδευση από τον αρμόδιο φορέα -Ερευνητικό Ίδρυμα, που έχει την ειδική τεχνογνωσία για τη λειτουργία του οχήματος που κυκλοφορεί, του εξοπλισμού του και των υποδομών. Το σύστημα αυτό, μεταξύ άλλων, είναι ικανό: να λειτουργεί σε ασφαλείς ταχύτητες και να επιδεικνύει προληπτική συμπεριφορά σε αλληλεπίδραση με τους άλλους χρήστες του οδικού δικτύου, καθώς και να ανιχνεύει και να αντιδρά κατάλληλα σε αντικείμενα και συμβάντα που σχετίζονται με το καθήκον δυναμικής οδήγησης, όπως τα μηχανοκίνητα οχήματα και άλλοι χρήστες του οδικού δικτύου (ποδήλατα, σκούτερ, αναπηρικά αμαξίδια, πεζοί και εμπόδια).
«Σημαντικό βήμα προς την έξυπνη πόλη του μέλλοντος»
Όπως αναφέρει ο Δρ. Άγγελος Αμδιτης, ο δρόμος προς την ομαλή ενσωμάτωση των τεχνολογιών αυτόνομης κινητικότητας και την «έξυπνη» πόλη του μέλλοντος είναι ακόμα μακρύς, γεμάτος ευκαιρίες και προκλήσεις, ιδιαιτερότητες. «Αναμένουμε με ανυπομονησία τα πρώτα αποτελέσματα του πιλότου, κι έχουμε την πεποίθηση ότι θα αποτελέσει ένα ακόμα σημαντικό βήμα στο όραμα προς την έξυπνη πόλη του μέλλοντος. Όλοι έχουμε καταλάβει ότι τα έξυπνα οχήματα θα φέρουν μια επανάσταση στις μεταφορές, τεράστιες και διαρθρωτικές αλλαγές με πολύ θετικές επιπτώσεις σε θέματα κυκλοφοριακής ασφάλειας, αποδοτικότητας των μεταφορών καθώς και στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις αυτών. Αυτό που δεν μπορούμε να δούμε καθαρά ακόμα όμως είναι ότι πέρα από την τεχνολογία, χρειάζεται ένα ολόκληρο οικοσύστημα από παράγοντες που πρέπει να συντονιστούν, να αναπτύξουν συνέργειες και να προχωρήσουν χέρι-χέρι ώστε να μπορέσουμε να υποδεχτούμε τις αλλαγές αυτές. Κεντρικό σημείο για την επιτυχία η αφύπνιση της κοινής γνώμης για αλλαγή των συνήθειων μετακίνησης με γνώμονα τη στροφή προς μια πράσινη κινητικότητα», σχολιάζει.
Μια δράση που κρατά από το 2014
Η Ελλάδα, με αφορμή το συγκεκριμένο έργο, προχώρησε με σχετική υπουργική απόφαση σε νομοθετική ρύθμιση και νομοθέτησε από το 2014 το καθεστώς υπό το οποίο επιτρέπεται η δοκιμαστική κυκλοφορία λεωφορείων αστικού τύπου χωρίς οδηγό. Και αυτό αποτελεί μια νίκη της ερευνητικής κοινότητας, καθώς το ισχύον τότε νομοθετικό πλαίσιο δεν κάλυπτε την κυκλοφορία των αυτόνομων οχημάτων χωρίς οδηγό και ο δρόμος προς την αλλαγή ήταν μακρύς.
Το 2014, λοιπόν, επετράπη για πρώτη φορά η πιλοτική λειτουργία του πρώτου αυτόνομου λεωφορείου που κινείται χωρίς οδηγό στην πόλη των Τρικάλων και η ένταξη του στο αστικό οδικό περιβάλλον σε ειδική λωρίδα κυκλοφορίας, υπό πραγματικές συνθήκες, στο πλαίσιο του CityMobil2. Πρόκειται για μια απόφαση-σταθμό, παγκόσμια πρωτιά που άνοιξε τον δρόμο σε σειρά άλλων πιλότων και ερευνητικών δραστηριοτήτων στα Τρίκαλα τα επόμενα χρόνια. Από αυτήν την πιλοτική δράση πήραμε ενδιαφέροντα αποτελέσματα και καταλάβαμε όλοι -κυρίως η πολιτεία- ότι το όραμα των πλήρως αυτοματοποιημένων οχημάτων δεν είναι προϊόν επιστημονικής φαντασίας αλλά όραμα προσεγγίσιμο μέσα από την καθημερινή συστηματική εμπειρική παρατήρηση, από συνεχείς βελτιώσεις που προϋποθέτουν την εξερεύνηση των αναγκών των πολιτών και το σχεδιασμό ολιστικών μοντέλων λειτουργείας.
Το μικρό αυτόνομο λεωφορείο minibus διέθετε 9-11 θέσεις, κινούνταν εντελώς αυτόνομα και με χαμηλή ταχύτητα (20 χλμ/ώρα) και είχε συμπεριφορά κίνησης, πέδησης και ακινητοποίησης αντίστοιχη με ένα όχημα που το χειρίζεται οδηγός. Διάνυε 2,4 χλμ με 8 στάσεις στο κέντρο της πόλης των Τρικάλων. Συνολικά, κινούνταν 2 αυτόνομα λεωφορεία, 12 ώρες την ημέρα, 6 ημέρες την εβδομάδα, συμπληρώνοντας το υφιστάμενο δίκτυο αστικών λεωφορείων. Tα οχήματα κατέγραψαν πάνω από 1500 ταξίδια, καλύπτοντας συνολική απόσταση πάνω από 3500 χλμ. και μετάφεραν πάνω από 12.000 επιβάτες.
Κομβικής σημασίας η συμβολή της πολιτείας
«Από τότε ως ΕΠΙΣΕΥ έχουμε υλοποιήσει σειρά ερευνητικών δράσεων πανευρωπαϊκής εμβέλειας σε συνεργασία με το δήμο Τρικκαίων, στο πεδίο της ηλεκτροκίνησης, της μικροκινητικότητας και των έξυπνων μεταφορών. Συντονίσαμε το έργο ELVITEN που ανέδειξε τα πλεονεκτήματα από την καθημερινή χρήση των ελαφρών ηλεκτρικών οχημάτων και ενθάρρυνε την ενσωμάτωση τους στην κυκλοφορία. To εθνικό έργο AVINT και τα Ευρωπαϊκά έργα Ride2Autonomy και SHOW ήρθαν να συμπληρώσουν και να επεκτείνουν τη λειτουργία του CityMobil2 με δύο νέα λεωφορεία, τόσο σε λειτουργικό αλλά και τεχνικό επίπεδο, ακολουθώντας τις σχετικές Ευρωπαϊκές εξελίξεις στον τομέα, έτσι ώστε να μας προσφέρουν επιπρόσθετα στοιχεία και μελέτες για τον βέλτιστο σχεδιασμό υπηρεσιών και την αποδοχή των νέων αυτών τεχνολογιών από όλους τους εμπλεκομένους», τονίζει ο διευθυντής Έρευνας και Ανάπτυξης του ΕΠΙΣΕΥ του Ε.Μ.Π.
Σημειώνεται, τέλος, ότι η συμβολή της πολιτείας είναι κομβικής σημασίας, καθώς με αρχή το νομοθετικό πλαίσιο για την Ηλεκτροκίνηση του 2021, τον Δεκέμβριο 2022 επετεύχθη μια ευνοϊκή υπουργική απόφαση η οποία είναι πρωτοποριακή σε πολλά επίπεδα, καθώς:
- δίνει πλέον τη δυνατότητα αφαίρεσης του οδηγού από το όχημα στο τελευταίο στάδιο των δοκιμών
- αυξάνει το όριο ταχύτητας του οχήματος στα 30 χιλιόμετρα την ώρα
- και δίνει τη δυνατότητα στο όχημα να κινείται σε συνθήκες μεικτής κυκλοφορίας δηλ. όχι σε αποκλειστικές λωρίδες χρήσης αλλά μαζί με τα υπόλοιπα οχήματα -σε συγκεκριμένη διαδρομή βέβαια μετά από σχετική συγκοινωνιακή μελέτη. Σημαντικό είναι ότι η απόφαση αφορά πλέον εκτός από επιβατηγά οχήματα και οχήματα που εκτελούν ευρύτερα μεταφορικό έργο.