Πόσο επικίνδυνες είναι οι οχιές και τα υπόλοιπα είδη φιδιών που ζουν στην Ελλάδα; Τι κάνουμε αν τα συναντήσουμε ακόμα και μέσα στις πόλεις όπως κατέγραψε πρόσφατα η κάμερα στο Κολωνάκι; Σε περίπτωση που μας δαγκώσει φίδι τι κάνουμε;
Με αφορμή τα πρόσφατα περιστατικά στη χώρα μας, ο βιολόγος με ειδίκευση στη γενετική και την οικολογία των ερπετών και αμφιβίων, μέλος της Ελληνικής Ερπετολογικής Εταιρείας και υποψήφιος διδάκτορας του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ, Ηλίας Στραχίνης, με αλλεπάλληλες αναρτήσεις του στο διαδίκτυο αλλά και μέσα από εγχειρίδιο τσέπης «Επικίνδυνα Φίδια & Αράχνες της Ελλάδας. Αναγνώριση- Επικινδυνότητα- Συμπεριφορά- Πρώτες Βοήθειες – Πρόληψη», δίνει τις απαραίτητες συμβουλές.
Ποια είναι τα επικίνδυνα φίδια
Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που μοιάζουν με φίδια. Τα δηλητηριώδη φίδια της χώρας μας είναι 7. Από αυτά, όπως αναφέρει, τα 5 είναι είδη οχιάς και είναι τα μόνα που έχουν επικίνδυνο για εμάς δάγκωμα. Τα υπόλοιπα δύο δηλητηριώδη δεν ανήκουν στις οχιές και έχουν πολύ ασθενές δηλητήριο για να μας προκαλέσουν βλάβες. Όλα τα υπόλοιπα φίδια και άποδες σαύρες είναι μη δηλητηριώδη, εντελώς ακίνδυνα.
Τα 5 διαφορετικά είδη οχιάς δεν θα τα βρούμε ποτέ όλα μαζί σε ένα μέρος, αλλά κατανέμονται με διαφορετικό τρόπο στην Ελλάδα. Σε κάθε περιοχή μπορεί να συναντήσουμε από κανένα έως το πολύ ένα είδος οχιάς, με εξαίρεση κάποιες λίγες περιοχές όπου μπορεί δύο διαφορετικά είδη οχιάς να συναντιούνται στον ίδιο χώρο.
Όπως εξηγεί ο Έλληνας ειδικός, οι οχιές δεν είναι επιθετικά φίδια και δεν θα μας επιτεθούν ποτέ. Θα δαγκώσουν μόνο ως άμυνα και μόνο αν τις πιάσουμε, τις πατήσουμε ή τις πλησιάσουμε απειλητικά σε αποστάσεις μικρότερες του μισού μέτρου. Η εμβέλεια του χτυπήματος της οχιάς είναι όσο περίπου το μισό της μήκος. Οι οχιές συχνά μένουν ακίνητες όταν δουν εμάς ή κάποιον θηρευτή, όχι για να μας στήσουν ενέδρα, αλλά για να μπορέσουν να κρυφτούν με το καμουφλάζ τους, επειδή δεν μπορούν να ξεφύγουν γρήγορα όπως άλλα φίδια – είναι σχετικά αργοκίνητες.
Το δηλητήριο των οχιών στην Ελλάδα δεν είναι τόσο επικίνδυνο όσο φημολογείται και ο χρόνος που μπορεί κανείς να επισκεφτεί ένα νοσοκομείο μετά από δάγκωμα είναι πάρα πολύς. Δεν πεθαίνει κάποιος μέσα σε λίγα λεπτά ή σε λίγες ώρες, όπως λένε κάποιες φήμες, με εξαίρεση την περίπτωση αναφυλακτικής αντίδρασης. Από όλα τα περιστατικά δαγκώματος από οχιά, το ποσοστό των μοιραίων περιστατικών είναι σήμερα μόλις 0.2% και αφορά κυρίως άτομα με βεβαρυμμένη υγεία ή λάθη κατά τις πρώτες βοήθειες.
Πώς ξεχωρίζουμε τις οχιές;
Οι οχιές ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα φίδια της χώρας από τον συνδυασμό των χαρακτηριστικών: α) κοντόχοντρο σώμα, β) πολύ πλατύ κεφάλι
και γ) κοντή ουρά που στενεύει απότομα. Όπως επισημαίνει ο κ. Στραχίνης, το ζιγκ ζαγκ δεν το έχουν όλες οι οχιές και πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο βοηθητικά στην αναγνώριση και όχι καταλυτικά. Το τριγωνικό κεφάλι δεν είναι αποκλειστικό χαρακτηριστικό των οχιών, αλλά υπάρχουν και ακίνδυνα φίδια που το μιμούνται. Υπάρχουν επίσης ακίνδυνα φίδια που μιμούνται τα χρώματα της οχιάς αλλά δεν έχουν ποτέ τον συνδυασμό των παραπάνω χαρακτηριστικών.
Τι κάνουμε αν μας δαγκώσει οχιά
- Μην πανικοβάλλεστε (πολύ σημαντικό). Ο πανικός χειροτερεύει την κατάσταση. Με τα σημερινά μέσα έχετε όλο το χρόνο μπροστά σας να μεταφερθείτε σε ένα νοσοκομείο, όπου κι αν βρίσκεστε στη χώρα με ασφάλεια.
- Αφαιρέστε όποιο αντικείμενο ή ύφασμα θα μπορούσε να σφίξει το μέλος όσο αυτό πρήζεται (π.χ. δαχτυλίδια, ρολόι, βραχιόλια, κτλ).
- Κρατήστε το θύμα και το δαγκωμένο μέλος όσο το δυνατόν πιο ακίνητο. Με την ακινησία μειώνουμε την κίνηση της λέμφου και καθυστερούμε την εξέλιξη των συμπτωμάτων.
- Μην κόβετε ή σκίζετε το δέρμα - μη προσπαθείτε να ρουφήξετε το δηλητήριο. Όχι μόνο δεν ωφελεί σε τίποτα, αντιθέτως μάλιστα, επιδεινώνει την κατάσταση.
- Μη δένετε το δαγκωμένο μέλος!!! Μην κάνετε κανενός είδους περιδέσεις. Είναι πολύ σημαντικό να μην εμποδιστεί η κυκλοφορία του αίματος. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος σοβαρών επιπλοκών. Το δηλητήριο εξαπλώνεται κυρίως μέσω της λέμφου, επομένως μία σφιχτή περίδεση που θα σταματούσε την κυκλοφορία του αίματος είναι ανώφελη και επικίνδυνη. Οι χαλαρές περιδέσεις έχουν πλέον καταργηθεί, επίσης.
- Μην τοποθετείτε πάγο στην περιοχή του δήγματος.
- Μη δίνετε αλκοόλ στον ασθενή.
- Μη δίνετε παυσίπονα, εκτός από παρακεταμόλη.
- Μη χρησιμοποιείτε συσκευές άντλησης δηλητηρίου. Έχει αποδειχθεί ότι δεν βοηθούν, αλλά ενδεχομένως και να επιδεινώνουν την κατάσταση τοπικά.
- Καλέστε το 166 ή το 112 και ζητήστε βοήθεια.
- Περιμένετε να έρθουν διασώστες ή μεταφέρετε τον ασθενή σε κοντινό νοσοκομείο με ψυχραιμία και ασφάλεια, αφού πρώτα έχετε ειδοποιήσει, αν σας δοθούν ανάλογες οδηγίες.
Σχετικά με τον αντιοφικό ορό, μόνο οι ειδικοί γιατροί μπορούν να κρίνουν και να αποφασίσουν για τη χρήση του ορού, η οποία γίνεται μόνο σε νοσοκομεία και μόνο σε κρίσιμες περιπτώσεις.
Μπορείτε να έχετε στο φαρμακείο σας συσκευή χορήγησης επινεφρίνης για την εξαιρετικά σπάνια περίπτωση της έντονης αλλεργικής αντίδρασης στο δηλητήριο. Προσοχή, όμως! Ενημερωθείτε από τον γιατρό σας για το πότε χορηγείται και πως. Δεν χορηγείται προληπτικά και μπορεί να αποβεί επικίνδυνη για την υγεία.
Ποια είναι τα μέτρα πρόληψης
Φοράτε πάντα χοντρά γάντια εργασίας κατά τις εργασίες στην ύπαιθρο και φοράτε ψηλά υποδήματα όπως ορειβατική μπότα, αρβύλα ή γαλότσα.
Μην βάζετε τα γυμνά σας χέρια μέσα σε τρύπες, σε θάμνους και κάτω από αντικείμενα, σε σημεία που δεν βλέπετε τι μπορεί να υπάρχει.
Μην περπατάτε ξυπόλυτοι ή με παντόφλες μέσα σε βλάστηση.
Τινάζετε καλά τα υποδήματα πριν τα βάλετε αν τα έχετε αποθηκεύσει εκτός σπιτιού.