Φως στις αφανείς γυναίκες του αντιδικτατορικού αγώνα ρίχνει η πρώτη εκδήλωση τιμής και μνήμης, της Αστικής μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας «Φίλοι του Χώρου Μνήμης της Αντιδικτατορικής Αντίστασης 1967-1974 στη Θεσσαλονίκη».
Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο, 1η Οκτωβρίου 2022, 7.30 μ.μ., στον αύλειο χώρο του Πολεμικού Μουσείου Θεσσαλονίκης.
Η εκδήλωση αποτελεί μια πρόδρομη εισαγωγική παρουσίαση ενός μεγάλου προγράμματος που υλοποιεί η Εταιρεία -από την ίδρυσή της τον Οκτώβριο του 2021- με στόχο την καταγραφή διαφόρων παραμέτρων του αντιδικτατορικού αγώνα και ιδιαίτερα ψηφιακών συνεντεύξεων με γυναίκες που αγωνίστηκαν με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους από τη Θεσσαλονίκη, τη Μακεδονία και εφόσον υπάρξουν κονδύλια και από άλλες περιοχές της χώρας.
Στην εκδήλωση θα γίνει αναφορά στις γυναίκες που συνέλαβε το δικτατορικό καθεστώς, που κρατήθηκαν σε άθλιες συνθήκες, σε εκείνες που βασανίστηκαν, που παραπέμφθηκαν σε στρατοδικεία και οδηγήθηκαν στις φυλακές, αλλά στο επίκεντρο της έρευνας της Εταιρείας βρίσκονται οι αφανείς γυναίκες.
Ένας θησαυρός από τα βάθη της ιστορίας της Θεσσαλονίκης
Το κοινό χαρακτηριστικό αυτών των γυναικών, όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος της Εταιρείας Φίλων του Χώρου Μνήμης Χρίστος Ζαφείρης, ήταν «η πίστη στον αγώνα, όχι από κάποιο συμφέρον. Τις αφανείς αυτές γυναίκες, τις χαρακτηρίζουν δύο βασικά στοιχεία: η δημοκρατία και η αξιοπρέπεια. Ιδίως την αξιοπρέπεια, την αναφέρουν πολύ στις συνεντεύξεις».
Στόχος της εταιρείας είναι να καταγραφούν 40 συνεντεύξεις και από τις περίπου 15 που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, προκύπτει το ενδιαφέρον στοιχείο, σύμφωνα με τον κ. Ζαφείρη, ότι οι γυναίκες αυτές δεν είναι ιδιαίτερα πρόθυμες να μιλήσουν, όχι από επιφυλακτικότητα, αλλά επειδή δεν θεωρούσαν σημαντικό αυτό που έκαναν.
«Ένιωθαν ότι απλώς έκαναν το καθήκον τους, ενώ η κατάθεσή τους αποτελεί μια εξαιρετική ιστορική και κοινωνιολογική μαρτυρία. Όταν όμως πείθονται και αρχίζουν να μιλούν, βγαίνει ένας θησαυρός από τα βάθη της ιστορίας και θα ήταν κρίμα να μην καταγραφούν αυτές οι μαρτυρίες», λέει ο κ. Ζαφείρης.
Το ημερολόγιο της μπέμπας
Ο ζόφος, η βία και ο πόνος που ζούσαν αυτές οι γυναίκες καταγράφεται με γλαφυρό τρόπο στο «Ημερολόγιο της μπέμπας», ένα χειρόγραφο που έχει στο αρχείο της η Εταιρεία, στο οποίο μια μάνα από τη Θεσσαλονίκη, ο σύζυγος της οποίας ήταν φυλακισμένος, κρατάει σημειώσεις από την καθημερινότητά της, μέσα από τα μάτια της μικρής της κόρης, το οποίο ονόμασε «Το ημερολόγιο της μπέμπας».
Αποσπάσματα από το ημερολόγιο θα διαβαστούν στην εκδήλωση. «Πέρα από την καταγραφή των ζωντανών μαρτυριών, ψάχνουμε να ανθολογήσουμε, σε ψηφιακό αρχείο, όσες περισσότερες έντυπες μαρτυρίες μπορούμε, που έχουν σχέση με την αντίσταση των γυναικών», λέει ο κ. Ζαφείρης.
Η μαμά ήρθε από την εξορία χωρίς… το ποδήλατο
Μία από τις πιο συγκινητικές ιστορίες που μεταφέρει ο πρόεδρος της Εταιρείας Φίλων του Χώρου Μνήμης, αφορά ένα γράμμα που έγραψε μια μητέρα στο μικρό της γιο, από την εξορία. Του υποσχόταν ότι όταν επιστρέψει από την «εκδρομή», θα του φέρει και ένα ποδήλατο.
«Όταν επέστρεψε, ο Βούλης, όπως έλεγαν τον μικρό, έπαιζε στη γειτονιά. Μπήκε στο σπίτι και ούτε την αγκάλιασε, ούτε τίποτε. "Μαμά που είναι το ποδήλατο", τη ρώτησε μόνο. Το δώρο περίμενε…», αναφέρει ο κ. Ζαφείρης, αναδεικνύοντας το βάρος που κουβαλούσαν αυτές οι γυναίκες και για να κρατήσουν καλή την ψυχολογία των παιδιών. «Όλα αυτά τα συναισθήματα, όλες αυτές οι εικόνες είναι σημαντικό να καταγραφούν. Να τιμηθεί και αυτή η προσφορά αυτών των γυναικών», εξηγεί.
Στοιχεία έμφυλης βίας
Ένα από τα στοιχεία που θέλει να αναδείξει η Εταιρεία είναι αυτό της έμφυλης βίας. «Έχουν αναδειχθεί άλλα στοιχεία όπως η αγωνιστικότητα, η αλληλεγγύη, η συντροφικότητα, ο αγώνας, αλλά όχι το γεγονός ότι οι γυναίκες δέχτηκαν βία λόγω φύλου και όχι μόνο για τη συμμετοχή σε αντιχουντικές οργανώσεις», τονίζει ο κ. Ζαφείρης.
Πρόκειται για μία παράμετρο, η οποία δεν έχει καταγραφεί αρκετά και προκύπτει τώρα μέσα από το πρόγραμμα που υλοποιεί η Εταιρεία Φίλων του Χώρου Μνήμης.
Γυναίκες σε ομηρία
Στην εκδήλωση της 1ης Οκτωβρίου θα γίνει αναφορά και σε μια ιδιαίτερη κατηγορία αγωνιστριών που επίσης δεν έχει μελετηθεί μέχρι σήμερα, τις «γυναίκες σε ομηρία».
Πρόκειται για εκείνες τις γυναίκες που έχοντας συγγενική σχέση με καταζητούμενους αντιστασιακούς ή εξόριστους, συλλαμβάνονταν για εβδομάδες ή μήνες, μπορεί να έφθαναν και μέχρι το στρατοδικείο, και χρησιμοποιούνταν ως «όμηροι», προκειμένου να πιεστούν ή να αναγκαστούν οι διωκόμενοι να παραδοθούν και οι εξόριστοι, να υπογράψουν «δήλωση μετανοίας» στο καθεστώς.
Το πρόγραμμα της εκδήλωσης
Στην εκδήλωση θα μιλήσουν η Άννα Μίχου, αντιπρόεδρος της Εταιρείας Φίλων του χώρου Μνήμης, με θέμα «Η πολύπλευρη συμβολή των γυναικών στην αντιδικτατορική αντίσταση» και η Αναστασία Ζήση, καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνιολογίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου με γνωστικό αντικείμενο Κοινότητα και Ψυχική Υγεία, με θέμα «Για τη Δημοκρατία και την Αξιοπρέπεια. Αγωνίστριες της Θεσσαλονίκης κατά της χούντας».
Χαιρετισμό θα απευθύνουν ο πρόεδρος της Εταιρείας Φίλων του Χώρου Μνήμης Χρίστος Ζαφείρης, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974 (ΣΦΕΑ) Βαγγέλης Γκιουγκής και η Γενική Γραμματέας της Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων Καλυψώ Γούλα.
Θα ακολουθήσει συναυλία με τους Παναγιώτη Καραδημήτρη, Έλσα Μουρατίδου και Κώστα Πρατσινάκη στο τραγούδι και τους μουσικούς Σάκη Κοντονικόλας (πιάνο), Στάθη Σαββίδη (μπουζούκι) και Γιάννη Φιλιππουπολίτη (πιάνο).
Ο εκθεσιακός Χώρος Μνήμης, με ντοκουμέντα, φωτογραφίες και ενημερωτικά κείμενα από την αντιδικτατορική αντίσταση στη Θεσσαλονίκη, στεγάζεται στο Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το κτίριο του οποίου, την περίοδο της δικτατορίας, υπήρξε κολαστήριο ανακρίσεων και βασανισμών για πολλούς αγωνιστές από όργανα του δικτατορικού καθεστώτος.
Στον χώρο αυτό άφησε την τελευταία του πνοή από τα βασανιστήρια που υπέστη το κορυφαίο στέλεχος της αντιδικτατορικής οργάνωσης Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο (ΠΑΜ) και πρώην βουλευτής της αριστεράς Γιώργης Τσαρουχάς.
Ο Χώρος Μνήμης λειτουργεί από τον Μάιο του 2017 υπό την αιγίδα του Συνδέσμου Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών (1967-1974). Η μουσειακή έκθεση είναι ανοιχτή στο ωράριο λειτουργίας του Πολεμικού Μουσείου.
Χορηγοί της εκδήλωσης είναι οι Δήμοι Θεσσαλονίκης και Νεάπολης-Συκεών και η ΕΡΤ.