Απαντήσεις και εναλλακτικούς τρόπους συμμετοχής στη Θεία Κοινωνία και Ευχαριστία εν μέσω επιδημίας του κορωνοϊού προτείνει ο καθηγητής Δογματικής και Συμβολικής Θεολογίας στο ΑΠΘ, Χρυσόστομος Σταμούλης, με σαφείς αναφορές και παραδείγματα. Σχολιάζει τις περιπτώσεις Πολάκη και Ράπτη και δίνει λύσεις ανακουφιστικές για τον πιστό.
Νηφαλιότητα, μελέτη των κειμένων και πρακτικών της Εκκλησίας, και κυρίως προθυμία να βγει η Εκκλησία από την πεπατημένη και να γονατίσει μπροστά στην αγωνία των πολιτών και τις ανάγκες της δύσκολης εποχής που διανύουμε, προτείνει ο καθηγητής Χρυσόστομος Σταμούλης. Μιλώντας στο iefimerida.gr εστιάζει σε πρακτικές και διαδικασίεςς που ήδη ακολουθούνται και μπορούν να δώσουν απαντήσεις ανακουφιστικές για τους πιστούς, χωρίς να μπαίνει σε κίνδυνο η υγεία τους λόγω κορωνοϊού. Οπως η Θεία Κοινωνία του Αγίου Ιακώβου, η δυνατότητα να γίνει Θεία Ευχαριστία με έναν ιερέα και έστω έναν πιστό, η πρακτική του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη και άλλα.
Η τακτική της Θείας Κοινωνίας του Αγίου Ιακώβου
«Ξέρετε, στο χώρο της ορθόδοξης θεολογίας, υπάρχει αυτό που αποκαλούμε θεολογική οικονομία, η οποία διαλέγεται με την ακρίβεια του δόγματος όταν το απαιτεί η ποιμαντική ανάγκη. Μας λέει πώς να αντιμετωπίσουμε ένα πρόβλημα που έχει ξεπεράσει κάθε γνωστή ιστορική συνθήκη του παρελθόντος. Θα πρέπει να αντλήσουμε από την παράδοσή μας πρακτικές χρήσιμες για τη σημερινή ανάγκη που έχει δημιουργηθεί. Στην περίπτωσή μας, αυτή του κορωνοϊού» λέει στο iefimerida o καθηγητής Δογματικής και Συμβολικής Θεολογίας.
Ακόμα και το καίριο θέμα της Θείας Κοινωνίας που έχει πυροδοτήσει τόσες αντιδράσεις, έχει εναλλακτικές λύσεις απέναντι στην εκδοχή της κοινωνίας από το ίδιο ποτήριο με το ίδιο κουτάλι. «Χαρακτηριστική είναι σε αυτή την περίπτωση η θεία λειτουργία του Αγίου Ιακώβου, μια αρχαία διαδικασία. Τελείται δυο φορές τον χρόνο από την εκκλησία: του Αγίου Ιακώβου και την πρώτη Κυριακή μετά τα Χριστούγεννα. Σε αυτήν, οίνος και άρτος προσφέρονται ξέχωρα. Και επειδή στο παρελθόν οι εκκλησίες ήταν μεγάλες, μοίραζαν τον οίνο σε πολλά ποτήρια. Πρέπει να αντλήσουμε από αυτή την τακτική. Αν στα αλήθεια ο Θεός λειτουργεί το θαύμα του εντός του κοινού ποτηρίου, αυτό σημαίνει ότι μπορεί να συντελεστεί και με άλλον τρόπο. Πρέπει είμαστε ελαστικοί. Στη θεολογική οικονομία, ελαστικότητα λέγεται να οικονομούμε τα προβλήματα σε σχέση με την πραγματική ανάγκη της ζωής», σχολιάζει ο κύριος Σταμούλης.
Ατομικά πλαστικά κουταλάκια για τη Θεία Κοινωνία
Του αναφέρω τις περιγραφές που μου μετέφεραν φίλοι μου από ένα χωριό όπου ο ιερέας έκανε το μυστήριο της Θείας Κοινωνίας χρησιμοποιώντας ατομικά πλαστικά κουταλάκια. Συμφωνεί.«Θα μπορούσε να βγει μια κεντρική ανακοίνωση της Εκκλησίας που να αναφέρεται σε αυτή τη δυνατότητα. Ξέρετε, ίσως δεν έχει γίνει αντιληπτό το μέγεθος του κινδύνου που αντιμετωπίζουμε. Η Εκκλησία είναι ένα ζωντανό σώμα που πρέπει να προσαρμόζεται λειτουργικά στις ανάγκες της ζωής, να μην την βλέπουμε ως μια πραγματικότητα δομημένη με τρόπο που δεν επιδέχεται αλλαγής. Αν η εκκλησία με μια απόφασή της έδειχνε αυτή την ανοιχτότητα και την κατάφαση, αν γονατίσει δίπλα στην αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου, το σύνολο του κόσμου θα την αγκάλιαζε».
Αντιδρά απέναντι στις ακραίες φωνές της κοινωνίας αλλά ευτυχώς υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. «Βρίσκω καλή την τοποθέτηση του αρχιεπισκόπου Ελπιδοφόρου Αμερικής, ίσως έχει και μια μεγαλύτερη άνεση επειδή δεν ζει στο στενό περιβάλλον της Ελλάδας. Σωστή είναι και η τοποθέτηση του Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως. Επιλέγουν πολλοί να εστιάζουν στις ακραίες φωνές, ενώ υπάρχουν και άλλες φωνές στην Εκκλησία, που υψώνονται παρά τις αντιδράσεις και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν». Ο Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Ανθιμος δήλωσε μεταξύ άλλων ότι δεν είναι μαγική η Θεία Κοινωνία προσθέτοντας ότι πρέπει να προσερχόμαστε με πίστη για τη Θεία Κοινωνία και όχι με διάθεση επίδειξης.
Η Θεία Κοινωνία και η Θεία Ευχαριστία δεν είναι μαγκιά
Οι δημόσιες τοποθετήσεις του Παύλου Πολάκη και της Ελενας Ράπτη σχολιάζονται επίσης από την κύριο Σταμούλη. «Δεν μπορώ να δεχτώ με κανέναν τρόπο και τις ακραίες περιπτώσεις από την άλλη πλευρά, όπως αυτή του Παύλου Πολάκη που προκαλεί διαρκώς τη θρησκευτική συνείδηση χωρίς να έχει σχετική γνώση, παρασυρόμενος από τις ακραίες φωνές της Εκκλησίας και μόνο. Διαβάζω όμως και με έκπληξη τις προκλητικές δηλώσεις της Ελενας Ράπτη ότι κοινώνησε και θα το επαναλάβει. Ξέρετε, δεν είναι μαγκιά η Θεία Ευχαριστία και η Θεία Κοινωνία. Μου θυμίζει τη μαγκιά του “εγώ θα καπνίσω!”, χωρίς να ταυτίζω Θεία Ευχαριστία και κάπνισμα, καταλαβαίνετε την αναλογία του παραδείγματος...».
O Xρυσόστομος Σταμούλης τονίζει ότι η πίστη ανήκει στις δημόσιες πλατείες, όχι στη σφαίρα του κρατικού. «Και τα μέλη της Εκκλησίας, ως μέλη μιας δημόσιας πλατείας, οφείλουν να υπακούουν στη νομοθεσία της Πολιτείας. Αν πει η Πολιτεία ότι θα πρέπει να σταματήσει ακόμα και η σύναξη, τότε θα πρέπει η Εκκλησία να το αποδεχθεί, να ακολουθήσει τις εντολές. Μπορεί να συνεχίσει να τελείται το μυστήριο, αρκεί να υπάρχει ο ιερέας και ένας πιστός. Είναι πληρέστατη έτσι η λειτουργία. Αν κάποιος έχει μεγάλη ανάγκη να κοινωνήσει, είναι ασθενής ή υπάρχει άλλο ζήτημα, τότε μπορεί να μεταβεί και να τον κοινωνήσει ο ιερέας κατά μόνας. Υπάρχουν λύσεις. Αρκεί να γονατίσει η Εκκλησία μπροστά στις αγωνίες των καιρών. Ακούω κάποιους να μιλάνε για μια άθεη πολιτεία που στρέφεται εναντίον της Εκκλησίας. Δηλαδή στρέφεται και εναντίον του αθλητισμού λόγω των σχετικών αποφάσεων που πήρε; Ας σταματήσουμε να βλέπουμε παντού εχθρούς».
Οι οδηγίες του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη για την πανώλη
Η Θεία Κοινωνία του Αγίου Ιακώβου, η δυνατότητα να γίνει το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας με έναν ιερέα και έναν πιστό, αλλά και ο κανόνας του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη από τον 18ο αιώνα, που δείχνουν τις εναλλακτικές λύσεις που υπάρχουν. Συγκεκριμένα, όπως επισημαίνει ο κύριος Σταμούλης, υπάρχει σχόλιο του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη στον 28ο κανόνα της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου, όπου λέγονται τα ακόλουθα:
«Όθεν και ιερείς και αρχιερείς πρέπει εν καιρώ πανώλης να μεταχειρίζωνται τρόπον εις το να μεταλαμβάνουν τους ασθενούντας, όστις να μη παραβαίνη τον Κανόνα τούτον, ουχί βάλλοντες μέσα εις σταφίδα τον άγιον Άρτον, αλλά εις τι αγγείον ιερόν, και εκείθεν να τον λαμβάνουν, ή οι μόρται (μόρτης: άνθρωπος που είχε πάθει ανοσία στην πανούκλα και προσέφερε τις υπηρεσίες του στην κοινότητα θάβοντας τους νεκρούς και περιθάλποντας τους ασθενείς), ή οι ασθενείς, δια λαβίδος. Το δε αγγείον συν τη λαβίδι να βάνεται εις ξύδι, και το οξύδι να ρίπτηται εις το χωνευτήριον, ή με όποιον άλλον τρόπον δυνηθώσι ασφαλέστερον και κανονικόν». Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης (18ος αιώνας).
Η Εκκλησία να δείξει αλληλεγγύη
Κανένας δεν μπορεί να ζητήσει από τα μέλη της εκκλησιαστικής κοινότητας να αρνηθούν την πίστη τους και το γεγονός ότι η Θεία Ευχαριστία είναι ένα μυστήριο, υπογραμμίζει ο κύριος Σταμούλης. «Η συμμετοχή στη Θεία Ευχαριστία είναι μια ερωτική πράξη και ως τέτοια κομίζει σχέση και η σχέση αποκαλύπτει την σωτηρία. Ο ιερέας και οι πιστοί δεν έχουν καμία υποχρέωση να απολογηθούν σε κανέναν για αυτό που τους συμβαίνει. Είναι μεγάλο μυστήριο και ελευθερία. Η Θεία Ευχαριστία είναι μυστήριο. Αντίστοιχα όμως είναι απολύτως σεβαστή η αντίθετη άποψη, αυτών που δεν πιστεύουν ότι πρόκειται για μυστήριο».
Το πιο σημαντικό είναι ότι οι θρησκείες και οι κοινωνίες πρέπει να έχουν ως σκοπό την συγκρότηση της ενότητας των κοινωνιών, εξηγεί. «Θα έπρεπε η εκκλησία της Ελλάδας και οι άλλες θρησκευτικές κοινότητες ανά τον κόσμο να προχωρήσουν πιο θαρραλέα σε ανακοινώσεις που θα δηλώνουν κατανόηση του προβλήματος, αλληλεγγύη προς τους ανθρώπους. Πρέπει ως μέλη, ή οργανισμοί, ή ομάδες της δημόσιας πλατείας να δηλώνουν με έμφαση ότι θα ακολουθήσουν όλες τις διαδικασίες που προβλέπονται προκειμένου να μην συμπράξουμε με αθέμιτο τρόπο στη μεγιστοποίηση του προβλήματος».