Μακρύς και με πολλά εμπόδια φαίνεται να είναι ο δρόμος προς την ισότητα των φύλων, όπως καταδεικνύουν τα πρόσφατα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων(EIGE) που δημοσίευσε τον Δείκτη Ισότητας των Φύλων για το 2019.
Τα ευρήματα για την Ελλάδα είναι απογοητευτικά παρά τα θετικά βήματα που έχουν γίνει, καθώς η χώρα μας καταλαμβάνει την τελευταία θέση ανάμεσα σε 28 χώρες συγκεντρώνοντας 51,2 μονάδες ενώ ο μέσος όρος για την Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά είναι στις 67,4 μονάδες. Στην κορυφή της λίστας βρίσκονται η Σουηδία και η Δανία με 83,6 και 77,5 μονάδες, αντιμετωπίζοντας περισσότερο ισότιμα τα έμφυλα ζητήματα.
Τι είναι ο Δείκτης Ισότητας Φύλων και τι βαθμολογεί
Ο Δείκτης Ισότητας των Φύλων αποτελείται από έξι βασικούς τομείς, την εργασία, τα χρήματα, τη γνώση, το χρόνο, την εξουσία και την υγεία. Ο υπολογισμός υπήρξε αποτέλεσμα συνδυασμού διαφόρων δεικτών για τα φύλα σε έναν ενιαίο συνοπτικό δείκτη. Ο δείκτης βαθμολογεί τα κράτη μέλη βάσει βαθμολογικής κλίμακας που κυμαίνεται από το 1 (απόλυτη ανισότητα) έως το 100 (πλήρης ισότητα). Δεν μετρά απλώς το έμφυλο χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών, αλλά λαμβάνει επίσης υπόψη τις συνθήκες κάθε χώρας και τα διάφορα επίπεδα επιδόσεων των κρατών μελών σε διάφορους τομείς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται ότι προχωρά με πολύ αργούς ρυθμούς επίσης καθώς στο διάστημα 2005-2017 έχει σημειώσει πρόοδο μόλις 5,4 μονάδων. Μέσα σε 12 χρόνια η Ελλάδα βελτίωσε τις επιδόσεις της κατά 4,4 μονάδες ( 2005-2017), γεγονός που αποδεικνύει ότι το έμφυλο χάσμα παραμένει αρκετά ισχυρό.
Γιατί η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση στον Δείκτη Ισότητας των Φύλων
«Η Ελλάδα για μια ακόμη φορά, για την περίοδο 2017-2019 είναι στην τελευταία θέση και οι λόγοι είναι προφανείς. Απέχουμε από την επίτευξη της ουσιαστικής ισότητας και για το λόγο αυτό χρειάζονται οριζόντιες πολιτικές σε όλους τους τομείς, με έμφαση στην εναρμόνιση οικογενειακής/ιδιωτικής με την επαγγελματική ζωή, τόνωση της γυναικείας εργασίας, ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων των γυναικών, προγράμματα από την προσχολική ηλικία στα παιδιά μας ώστε να αντιληφθούν ότι δεν υπάρχουν "αντρικές" και "γυναικείες" σπουδές και δουλειές και σαφώς να μην χρειάζονται οι γυναίκες στην Ελλάδα να πρέπει να επιλέξουν "παιδιά ή καριέρα". Συγκεκριμένες λοιπόν δράσεις, ώστε να καταφέρουμε ως χώρα και κυρίως ως κοινωνία να αποτάξουμε τα στερεότυπα και να πάμε ένα βήμα μπροστά», επισημαίνει στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η γενική γραμματέας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, Μαρία Συρεγγέλα, σχολιάζοντας τον Δείκτη Ισότητας των Φύλων για το 2019.
Αναλυτικότερα, όσον αφορά τον τομέα της εργασίας η Ελλάδα συγκεντρώνει 64,2 μονάδες καταλαμβάνοντας την προτελευταία θέση ανάμεσα στις 28 χώρες της ΕΕ, βελτιώνοντας ωστόσο τα ποσοστά της κατά 1,7 μονάδες από το 2005. Μόνο το 49% των γυναικών στην Ελλάδα (ηλικίας 20-64) απασχολούνται, την ίδια ώρα που οι άνδρες καταλαμβάνουν το 70% στον τομέα της εργασίας. Όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η υπεύθυνη επικοινωνίας του Κέντρου Γυναικείων Μελετών και Ερευνών-Διοτίμα, Νατάσα Κεφαλληνού, «ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα είναι η άνιση συγκέντρωση γυναικών και ανδρών σε διάφορους τομείς της αγοράς εργασίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι κλάδοι που σύμφωνα με τα έμφυλα στερεότυπα θεωρούνται "γυναικείοι" συγκεντρώνουν κυρίως γυναίκες (23%) και πολύ λιγότερους άνδρες (8%). Αντιθέτως σε "ανδρικά" θεωρούμενα επαγγέλματα που σχετίζονται με την επιστήμη, την τεχνολογία, τα μαθηματικά κ.ά. μόνο το 4% είναι γυναίκες, ενώ το 20% είναι άνδρες».
Στον τομέα των εισοδημάτων η Ελλάδα συγκεντρώνει 71,4 μονάδες, στη γνώση 55,7 μονάδες, στον χρόνο 44,7, στην εξουσία (συμμετοχή στα κέντρα λήψης αποφάσεων) 24,3 μονάδες, ενώ στην υγεία η Ελλάδα συγκεντρώνει 83,5 μονάδες. Όπως καταδεικνύει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων, οι καλύτερες επιδόσεις της Ελλάδας είναι η υγεία και το χρήμα, ενώ ακολουθούν η εργασία και η γνώση. Ιδιαίτερα ανησυχητικές ωστόσο, είναι οι επιδόσεις της Ελλάδας στην ανισότητα των φύλων στον τομέα του χρόνου, αλλά και στον τομέα της συμμετοχής στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Συγκεκριμένα στον τομέα της διάθεσης του χρόνου η Ελλάδα σημειώνει τη δεύτερη χαμηλότερη επίδοση στις χώρες της ΕΕ. Η διάθεση του χρόνου των γυναικών στην Ελλάδα έχει επιδεινωθεί από το 2005 μέχρι σήμερα με το έμφυλο χάσμα να διογκώνεται αντί να γεφυρώνεται, καθώς το 38% των γυναικών ασχολούνται με την φροντίδα και την εκπαίδευση των μελών της οικογένειας τους τουλάχιστον μια ώρα την ημέρα, ποσοστό που στους άντρες αγγίζει το 20%. Περίπου το 85% των γυναικών μαγειρεύουν και ασχολούνται με τις δουλειές του σπιτιού σε σχέση με το 16% των ανδρών. Όσον αφορά τον τομέα της συμμετοχής στα κέντρα λήψης αποφάσεων συγκεντρώνει τις χαμηλότερες μονάδες σε σχέση με όλους τους άλλους τομείς που διαμορφώνουν τον Δείκτη της Ισότητας των Φύλων, και καταλαμβάνει την 27η θέση στη λίστα των χωρών, με 27,6 μονάδες πιο κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ.
«Τα σημαντικότερα προβλήματα εμφανίζονται στον χρόνο δηλαδή τον καταμερισμό χρόνου ανάμεσα σε φροντίδα οικογένειας/ κοινωνικές δραστηριότητες και στην επαγγελματική ζωή, η οποία έλλειψη χρόνου οδηγεί και σε άλλες επιπτώσεις, όπως την έλλειψη της δια βίου εκπαίδευσης. Στην σύγχρονη αγορά εργασίας, με τις απαιτήσεις να αυξάνονται ολοένα και περισσότερο, κατανοούμε την ανάγκη αλλά και τη σημασία της εκπαίδευσης των γυναικών», σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Συρεγγέλα.
«Η εκπαίδευση αλλά και η προώθηση νομοθετικών πρωτοβουλιών και στοχευμένων μέτρων από τα πολιτικά κόμματα και τα διοικητικά συμβούλια των επιχειρήσεων ώστε να δοθούν κάποια κίνητρα για τη συμμετοχή των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων, θα συμβάλλει καταλυτικά ώστε να αλλάξουν οι εξαιρετικά χαμηλές επιδόσεις της χώρας μας στον δείκτη αυτό». σχολιάζει η κ. Κεφαλληνού.
Ιδιαίτερης σημασίας είναι το γεγονός πως η Ελλάδα είναι μία εκ των 4 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου οι γυναίκες δεν εκπροσωπούν ούτε το 20% των μελών της Βουλής αν και από 9% το 2005 έφτασε στο 19% το 2018.
Η οικονομική κρίση που βίωσε η Ελλάδα όλα αυτά τα χρόνια συνέβαλε καταλυτικά για αυτές τις επιδόσεις. Όπως σχολιάζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Κεφαλληνού, «Τόσο η Ελλάδα όσο και η Ευρώπη προχωρούν στα ζητήματα της ισότητας των φύλων με ρυθμούς σαλιγκαριού. Σε αυτό παίζει ρόλο η οικονομική κρίση και η συνακόλουθη υποχώρηση των οριζόντιων πολιτικών που αφορούν την ισότητα των φύλων. Ενδεικτικά μόνο να αναφέρω, ότι η μείωση των κοινωνικών δαπανών, ο περιορισμός των προνοιακών παροχών και υπηρεσιών, η αποσάθρωση δηλαδή του κράτους πρόνοιας, οδηγεί κατά κύριο λόγο τις γυναίκες να επωμιστούν αυτούς τους ρόλους, σε βάρος της επαγγελματικής και προσωπικής τους ζωής. Φυσικά οι έμφυλες και ανισότητες σε όλους τους τομείς της κοινωνικής, οικονομικής, πολιτιστικής ζωής, δεν εμφανίστηκαν τα χρόνια της κρίσης, αντίθετα αποτελούν συστημικές διακρίσεις, ωστόσο παροξύνθηκαν με αυτή».
Στοιχεία για την κατάσταση για μεμονωμένες περιοχές της Ελλάδας μέχρι στιγμής δεν δίνονται με ακρίβεια, ωστόσο αυτό που υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Συρεγγέλα είναι ότι οι διαφορές ανάμεσα στην Αττική και τις υπόλοιπες περιφέρειες της Ελλάδας είναι υπαρκτές και εμφανίζονται κυρίως στην καταγγελία των περιστατικών ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας. «Σε κοινωνικό επίπεδο, η έλλειψη ευαισθητοποίησης και η αντίληψη του ότι πρόκειται για ιδιωτική υπόθεση επίσης παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο. Ο ενδεχόμενος κοινωνικός στιγματισμός του θύματος, λειτουργεί εξίσου ανασταλτικά για την επίσημη καταγγελία περιστατικών, ειδικά όταν πρόκειται για μικρές, κλειστές κοινωνίες ή επαρχιακές πόλεις. Είναι ενδεικτικό το ότι 66,7% των γυναικών που καταγγέλλουν περιστατικά βίας και αναζητούν βοήθεια είναι κάτοικοι μεγάλων αστικών κέντρων, σε σύγκριση με το μόλις 11,6% εκείνων που κατοικούν σε αγροτικές, ορεινές ή απομονωμένες περιοχές της χώρας (στοιχεία 2018)», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Τι πρέπει να γίνει για να αντιμετωπιστεί η έμφυλη ανισότητα
Οι «οριζόντιες πολιτικές και πρακτικές» καθώς και η ενεργοποίηση όλων των εμπλεκόμενων φορέων βρίσκονται στα πλάνα της γενικής γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, ώστε να αντιμετωπιστεί η έμφυλη ανισότητα με συνοχή και ολιστική προσέγγιση. «Ενισχύουμε τις δράσεις μας με στόχο την εναρμόνιση επαγγελματικής και ιδιωτικής/οικογενειακής ζωής και τη σύνδεσή της με την ισότητα των φύλων. Δεν παραλείπουμε στο σημείο αυτό να αναφέρουμε τις δράσεις για την πρόληψη, αντιμετώπιση και καταπολέμηση της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, δηλαδή την γραμμή SOS 15900, τα συμβουλευτικά κέντρα καθώς και τους ξενώνες φιλοξενίας των θυμάτων», υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η γενική γραμματέας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, Μαρία Συρεγγέλα.
«Πολιτικές, μέτρα, παρεμβάσεις και ποσοστώσεις». Αυτά χρειάζονται, σύμφωνα με την αναπληρώτρια καθηγήτρια Κοινωνική Πολιτικής του Πάντειου Πανεπιστημίου και μέλος του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου, Μαρία Στρατηγάκη. «Οι νόμοι που έχουμε στην Ελλάδα σχετικά με τα ζητήματα φύλου δεν εφαρμόζονται. Τα στερεότυπα είναι βαθιά ριζωμένα στην καθημερινή μας ζωή και τα ΜΜΕ παίζουν αρνητικό ρόλο στη διαμόρφωση και παγίωσή τους. Χρειάζονται παρεμβάσεις για να αλλάξει αυτή η κατάσταση», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Στρατηγάκη, ενώ τονίζει ότι η αλλαγή της γενικής γραμματείας ισότητας των φύλων σε γενική γραμματεία οικογενειακής πολιτικής και ισότητας των φύλων σήμανε «υποβάθμιση γι' αυτά τα ζητήματα, διότι η οικογενειακή πολιτική δεν ταυτίζεται με την πολιτική συμφιλίωση εργασίας και οικογένειας».
Όσον αφορά τη βελτίωση των δεικτών που η Ελλάδα παρουσιάζει απογοητευτικά χαμηλές επιδόσεις, όπως η υπο-εκπροσώπηση στα κέντρα λήψης αποφάσεων, είναι αναγκαία η προώθηση νομοθετικών πρωτοβουλιών και στοχευμένων μέτρων από τα πολιτικά κόμματα και τα διοικητικά συμβούλια των επιχειρήσεων σε συνδυασμό με την παροχή και άλλου τύπου κινήτρων (διαβούλευση, κατάρτιση, προγράμματα mentoring, πιο διαφανείς διαδικασίες επιλογής υποψηφίων κ.λπ.), σύμφωνα με την κ. Κεφαλληνού. «Είναι αναγκαίο να ανοίξει ένας δημόσιος διάλογος και να παρθούν πολιτικές πρωτοβουλίες για την ισότητα των φύλων και σε δομές λήψης αποφάσεων άλλων τομέων. Να συζητήσουμε για την υπο-εκπροσώπηση των γυναικών και στον αθλητισμό, στα ΜΜΕ, στην έρευνα κ.λπ., τόσο λόγω της συμβολικής και διαπαιδαγωγικής σημασίας αυτών των τομέων όσο και του ισχυρού ρόλου που διαδραματίζουν στη διαμόρφωση των κοινωνικών αντιλήψεων και στάσεων. Πολύ σημαντική είναι και η καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων σε όλους τους τομείς πολιτικής ζωής. Παράλληλα πρέπει να ληφθούν μέτρα που να επιτυγχάνουν την εξισορρόπηση ανάμεσα στον επαγγελματικό και στον προσωπικό βίο. Για παράδειγμα, μέτρα ενθάρρυνσης των ανδρών να κάνουν χρήση των γονικών αδειών και δράσεις ευαισθητοποίησης για την ισόρροπη συμμετοχή στις ευθύνες τόσο της ανατροφής των παιδιών όσο και του νοικοκυριού. Πέρα όμως από τις πολιτικές έχει μεγάλη σημασία να μετασχηματιστούν και τα έμφυλα στερεότυπα γιατί είναι αυτά που διαιωνίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τις έμφυλες ανισότητες», αναφέρει χαρακτηριστικά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Κεφαλληνού.
Γυναικεία Επιχειρηματικότητα
Όσον αφορά το κομμάτι της γυναικείας επιχειρηματικότητας σύμφωνα με έρευνα της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών της ICAP, οι γυναίκες ενισχύουν σταδιακά την διείσδυσή στις ανώτερες βαθμίδες της ελληνικής επιχειρηματικής σκηνής.
Στην έρευνα συμμετείχαν γυναίκες επιχειρηματίες ή/και ανώτατα στελέχη από τις 1.200 μεγαλύτερες εταιρείες που διευθύνονται από γυναίκες βάσει κύκλου εργασιών 2017-2018. Το δείγμα περιείχε 144 επιχειρήσεις (το 12% του πληθυσμού της έρευνας) από διάφορους κλάδους της ελληνικής οικονομίας (βιομηχανία, εμπόριο, υπηρεσίες), που δραστηριοποιούνται σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια.
«Βλέπουμε πιο συχνά πλέον γυναίκες επιχειρηματίες και μάλιστα όσες ασκούν το επιχειρείν είναι επιτυχημένες. Ωστόσο η ελληνίδα γυναίκα με τους πολλαπλούς ρόλους που πρέπει να διαδραματίζει, δεν έχει συμπαραστάτη προκειμένου να μπορέσει πρακτικά να επιδοθεί στον επιχειρηματικό στίβο και αυτό βέβαια ισχύει και για τον πολιτικό στίβο και γενικότερα στην επαγγελματική της εξέλιξη. Επιπλέον, είναι πολύ χαμηλή η συμμετοχή των γυναικών σε συμβούλια εταιρειών. Προσπαθούμε να πετύχουμε την ποσόστωση 50-50 αλλά αυτό είναι κάτι πολύ μακρινό», σχολιάζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Αναστασία Ψωμιάδη, ιδρύτρια και πρόεδρος της APSON και επικεφαλής του Womanitee, του πρώτου κέντρου γυναικείας επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα.
Βία κατά των γυναικών
Στην έκθεση που δημοσιεύει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο γίνεται αναφορά και στο κομμάτι περί βίας κατά των γυναικών. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο, η Ελλάδα δεν παρέχει στοιχεία σχετικά με γυναίκες θύματα εκ προθέσεως ανθρωποκτονίας από ένα στενό εταίρο ή μέλος της οικογένειας. Ωστόσο σύμφωνα με στοιχεία από την Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων για το 2018, η γραμμή SOS 15900 είχε δεχτεί 5.088 κλήσεις το 2018, εκ των οποίων οι 4.116 αφορούσαν σε καταγγελίες περιπτώσεων έμφυλης βίας. Συγκεκριμένα, οι 2.864 κλήσεις αφορούσαν σε καταγγελίες των ίδιων των κακοποιημένων γυναικών, ενώ οι 1.252 κλήσεις, αφορούσαν σε καταγγελίες από τρίτα πρόσωπα (κυρίως από φίλους/-ες 26%, γονείς 11%, άλλους συγγενείς 10%, αδελφός/ή 12%, γείτονας 15% και άλλα άτομα 17%).
Από τις 2.864 κλήσεις που αφορούσαν σε καταγγελίες των ίδιων των κακοποιημένων γυναικών, οι 2.519 κλήσεις αφορούσαν σε ενδοοικογενειακή βία με δράστη κυρίως το σύζυγο, οι 110 κλήσεις σε σεξουαλική παρενόχληση, οι 28 κλήσεις σε περιπτώσεις βιασμού, 99 κλήσεις σε trafficking και περιπτώσεις πορνείας και 108 κλήσεις αφορούσαν σε καταγγελία άλλων μορφών βίας. Τα αιτήματα των κλήσεων αυτών αφορούσαν: 1.621 κλήσεις σε ψυχοκοινωνική στήριξη, 1.287 κλήσεις σε νομική συμβουλευτική, 274 κλήσεις σε νομική βοήθεια, 281 κλήσεις σε αναζήτηση φιλοξενίας και 22 κλήσεις σε αναζήτηση εργασίας.