Το Ταφικό Έθιμο στα Σούρμενα είναι ένα έθιμο που διασώζεται από την αρχαιότητα και συνεχίζεται μέσα στη χριστιανική πίστη.
Εκατόν τρία χρόνια πριν, ξεριζωμένοι από τις πατρογονικές τους εστίες στον Ιστορικό Πόντο, οι πρώτοι κάτοικοι της πόλης των Νέων Σουρμένων στον σημερινό Δήμο Ελληνικού-Αργυρούπολης, παράλληλα με τις υπεράνθρωπες προσπάθειες για επιβίωση, δεν λησμόνησαν ούτε στιγμή, ως ιερή παρακαταθήκη, την τιμή στους νεκρούς τους, το «ΤΑΦΙΚΟ ΕΘΙΜΟ».
Η Ένωση Ποντίων Σουρμένων, διατηρώντας την πολιτιστική κληρονομιά, ως βασικό στοιχείο της εθνικής ταυτότητας των Ποντίων, διοργανώνει και φέτος, αμέσως μετά το Πάσχα, από τις 23 Απριλίου έως τις 27 Απριλίου, το πενθήμερο «ΠΑΜΠΟΝΤΙΑΚΟΝ ΠΑΝΟΫΡ 2025 τη Θωμά ‘ς σα Σούρμενα», το οποίο έχει καταστεί πλέον θεσμός, παραμένοντας πιστό στις παραδοσιακές αρχές της.
Πενθήμερες εκδηλώσεις που κορυφώνονται την Κυριακή του Θωμά
Συγκεκριμένα, κατά την εβδομάδα της Διακαινησίμου, όπως κάθε χρόνο, η «Ένωση Ποντίων Σουρμένων» διοργανώνει πενθήμερες εκδηλώσεις που κορυφώνονται την Κυριακή του Θωμά με την τέλεση του Ταφικού Εθίμου στο Κοιμητήριο των Σουρμένων. Ένα έθιμο που έφεραν μαζί τους από τον Ιστορικό Πόντο και τελείται με ευλάβεια αναλλοίωτο εδώ και πάνω από έναν αιώνα.
Εκεί, το έθιμο γιορταζόταν τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, κάτι που αποκαλύπτει την πίστη του ποντιακού λαού στη χριστιανική αντίληψη για την Ανάσταση των Νεκρών, καθώς και τον σεβασμό και την τιμή προς εκείνους, αφού τους αφιέρωναν τη δεύτερη μέρα της μεγάλης αυτής γιορτής της Χριστιανοσύνης.
Πλήθος Ποντίων απ' όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό συγκεντρώνεται στα Σούρμενα για να τιμήσει και να βιώσει από κοντά το ποντιακό αυτό έθιμο. Αφού παρακολουθήσουν το πρωί της Κυριακής του Θωμά τη Θεία Λειτουργία στον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Σουρμένων, ιερείς και ποίμνιο κατευθύνονται στο Κοιμητήριο της περιοχής.
Εκεί, ο καθένας πηγαίνει στον οικογενειακό του τάφο. Οι νοικοκυρές στρώνουν τραπεζομάντηλα, στα οποία ακουμπούν τσουρέκια, κόκκινα αυγά, μεζέδες και ούζο και όλοι μαζί περιμένουν τον ιερέα για την τέλεση του τρισάγιου. Αρχικά, οι ιερείς τελούν τρισάγιο στην εκκλησία του Κοιμητηρίου των Σουρμένων υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των απανταχού κεκοιμημένων Ποντίων.
Στη συνέχεια τελείται τρισάγιο σε κάθε τάφο. Οι συγγενείς συζητούν για τα κεκοιμημένα προσφιλή πρόσωπα, θυμούνται τις καλοσύνες τους και ό,τι προκαλεί την αίσθηση της ζωντανής παρουσίας των νεκρών ανάμεσά τους. Γιατί η μέρα αυτή αφιερώνεται στην Ανάσταση των νεκρών. Είναι μέρα χαράς και όχι πονεμένης ανάμνησης.
Τέλος, προσφέρουν στον ιερέα και τους παρευρισκόμενους κόκκινα αυγά και τσουρέκι. Και όλοι μαζί ψάλλουν το «Χριστός Ανέστη».
Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων στα Σούρμενα
Οι φετινές εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν από 23 έως 27 Απριλίου και θα περιλαμβάνουν:
• Την Τετάρτη 23 Απριλίου θα πραγματοποιηθεί στις 19:00, στο Πολιτιστικό Κέντρο Ελληνικού, (Λ. Ιασωνίδη 52, Σούρμενα), Ημερίδα με θέμα: «Το Νέο Ανατολικό Ζήτημα. Από το Δικαίωμα στη Μνήμη, στην 19η Μαΐου ως Διεθνή Ημέρα Θυμάτων του Κεμαλισμού». Στην εκδήλωση θα μιλήσουν οι: Σαραφίδης Γιώργος, Πρόεδρος Ένωσης Ποντίων Σουρμένων
Βαρυθυμιάδης Γιώργος, Πρόεδρος Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος
Συλλούρης Γιώργος, Πρόεδρος Ομοσπονδίας Κυπριακών Οργανώσεων Ελλάδας – ΟΚΟΕ
Σπαρταλιάν Χαρούτ, Πρόεδρος Αρμενικής Εθνικής Επιτροπής Ελλάδας
Μπατσάρας Κυριάκος, Πρόεδρος Πανελλήνιας Ένωσης Ασσυρίων
Κωνσταντινίδης Δημήτρης, Πρόεδρος ΑGADEKA-Συμβούλιο των λαών α.Σ., Πρόεδρος Συλλόγου Ελλήνων Ποντίων Ν. Κολωνίας α.Σ. «ΟΙ ΑΡΓΟΝΑΥΤΕΣ», Μέλος Διαρκούς Επιτροπής της Ο.Σ.Ε.Π.Ε. για τη διεθνοποίηση και αναγνώριση της Γενοκτονίας.
Αhmet Askar, Εκπρόσωπος πρωτοβουλίας Αντιόχεια-Κιλικία σε Γαλλία και Ελλάδα.
Τέλος, στην ημερίδα θα απευθύνουν χαιρετισμό οι:
Dr. Σταυριανίδης Πάνος, Πρόεδρος Ελληνικής Ομοσπονδίας Νέας Ιερσέης (HELLENIC FEDERATION OF NEW JERSEY)
Ιορδανίδου Παρθένα, Πρόεδρος Ομοσπονδίας Συλλόγων Ελλήνων Ποντίων στην Ευρώπη, Ο.Σ.Ε.Π.Ε.,
Διαμάντης Παναγιώτης, Διδάκτωρ Ιστορίας Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Σίδνεϋ και μέλος του Διεθνούς Συνδέσμου Μελετητών Γενοκτονιών.
Η ημερίδα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Μιχάλη Χαραλαμπίδη.
Ο αείμνηστος Μιχάλης Χαραλαμπίδης έχει αναφέρει: «Στον Πόντο οι Νεότουρκοι και οι Κεμαλικοί δεν δολοφονούσαν μόνο τους ανθρώπους, δολοφονούσαν έναν ευρωπαϊκό και οικουμενικό πολιτισμό. Η δική μας διανοητική, ηθική και αγωνιστική δέσμευση κρίθηκε, καθορίσθηκε από την αγάπη μας προς τη ζωή, προς τους ανθρώπους. Εμπνεόμαστε από τις ιδεολογίες της Ζωής και όχι του Θανάτου. Αγαπούμε τους λαούς και τους ανθρώπους που εμπνέονται από τα ίδια με εμάς ιδανικά. Εμείς είμαστε με τη ζωή. Αυτός είναι ο δικός μας ανθρωπιστικός ορίζοντας». Καταλήγοντας: «Σ’ αυτό δεν θα είμαστε μόνοι. Θα είναι μαζί μας οι Μούσες από τον Όλυμπο έως το Αραράτ».
• Την Πέμπτη 24 Απριλίου, στο Πολιτιστικό Κέντρο Ελληνικού, (Λ. Ιασωνίδη 52, Σούρμενα), η Ένωση Ποντίων Ωραιοκάστρου & Φίλων, θα παρουσιάσει στις 20:00, την Ποντιακή θεατρική παράσταση «Αφορισμένον Ινιατ». Έργο του Δημήτρη Παπαδόπουλου- Σταυριώτη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Γεωργιάδη.
• Την Παρασκευή 25 Απριλίου και ώρα 20:00 θα παρουσιαστούν παραδοσιακοί χοροί από την Ελλάδα στην κεντρική πλατεία Σουρμένων, με τα χορευτικά συγκροτήματα: Ένωση Ποντίων Σουρμένων, Σύλλογος Κρητών Ελληνικού «Ο Ψηλορείτης», Σύνδεσμος Ηπειρωτών Ζωγράφου «Η Ήπειρος», Σχολή Παραδοσιακών Χορών Ιεράς Μητροπόλεως Γλυφάδας, Ελληνικού, Βούλας, Βουλιαγμένης και Βάρης, Σύλλογος Λυκουριωτών Καλαβρύτων Αχαΐας, Λαογραφικός Χορευτικός Όμιλος «Ενάλια Γη», Λαογραφικός Σύλλογος Αχαρνών «Ο Κόκκινος Μύλος», Ελληνικό Κέντρο Λαογραφικών Μελετών (ΕΛ.ΚΕ.ΛΑ.Μ.).
Θα ακολουθήσει παραδοσιακό γλέντι.
- Το Σάββατο 26 Απριλίου τo απόγευμα, θα τελεστεί Μέγας Πανηγυρικός Εσπερινός στον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Επίσης, θα τεθούν για προσκύνηση τα ιερά λείψανα του Αγίου Ευγενίου, πολιούχου Τραπεζούντος και του Αγίου Γεωργίου του Καρσλίδη. Το βράδυ στην πλατεία, θα χορέψουν τα συγκροτήματα: Πολιτιστικός Σύλλογος Ανωγείων Ν. Ρεθύμνου, Ένωση Ποντίων Νίκαιας- Κορυδαλλού Ν. Αττικής, Ποντιακός Πολιτιστικός Σύλλογος Χωρυγιού Ν. Κιλκίς, Σύλλογος Ποντίων Σταυρούπολης «Ακρίτες του Πόντου» Ν. Θεσσαλονίκης.
Το πρόγραμμα παρουσιάζει ο Λάζος Τερζάς.
Στη συνέχεια θα ακολουθήσει παραδοσιακό ποντιακό γλέντι μέχρι πρωίας, με κεμεντζέ, ταούλ’, τουλούμ’, γαβάλ…κρασί και χαμψία! Θα παίξουν και θα τραγουδήσουν οι: Θεοδοσιάδης Κώστας, Κουρτίδης Γιάννης, Παρχαρίδης Αλέξης, (Κεμεντζέ) Τσανασίδης Γιάννης, (Τουλούμ - Γαβάλ) Νικολαΐδης Παντέλης, (Νταούλι) Ζώης Κώστας & Νικολαΐδης Παντελής.
• Την Κυριακή του Θωμά (27 Απριλίου) το πρωί, μετά την Πανηγυρική Θεία Λειτουργία, στον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, θα ακολουθήσει Λιτανευτική Πομπή προς το Κοιμητήριο Σουρμένων, όπου θα τελεστεί το Ταφικό Έθιμο, αποκορύφωμα του πενθημέρου. Το βράδυ στην κεντρική πλατεία θα χορέψουν τα ποντιακά συγκροτήματα: Ένωση Ποντίων Πανοράματος Ν. Θεσσαλονίκης, Σύλλογος Ελλήνων Ποντίων Φρέχεν «Υψηλάντης» Γερμανία, Ένωση Ποντίων Σουρμένων Ν. Αττικής.
Θα ακολουθήσει παραδοσιακό ποντιακό γλέντι μέχρι πρωίας με κεμεντζέ, ταούλ’, τουλούμ’, γαβάλ. Θα παίξουν και θα τραγουδήσουν οι: Θεοδοσιάδης Κώστας, Κουρτίδης Γιάννης, Παρχαρίδης Αλέξης, Σοφιανίδης Γιώργος,(Κεμεντζέ) Τσανασίδης Γιάννης, (Τουλούμ - Γαβάλ) Κοσμίδης Χριστόφορος, (Νταούλι) Ζώης Κώστας & Νικολαΐδης Παντελής.
Οι εκδηλώσεις στα Σούρμενα είναι στη συνείδηση των Ποντίων, και όχι μόνο, μεγάλος θεσμός αντίστασης στην τάση για αποσύνθεση της κοινωνίας μας και των πολιτιστικών μας αξιών. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αντλούν περισσότερες πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό από τον ιστότοπο της Ένωσης, www.sourmena.gr.