Το φαινόμενο της γήρανσης του πληθυσμού και η υπογεννητικότητα επηρεάζουν αρνητικά το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας και ειδικά τις συντάξεις.
Πέρα από την αναμενόμενη μείωση του πληθυσμού τα προσεχή χρόνια αναμένεται να αλλάξει δραστικά η αντιστοιχία των εργαζομένων προς τους συνταξιούχους, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται αρνητικά το συνταξιοδοτικό σύστημα που βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην κοινωνική ασφάλιση.
Με βάση τα στοιχεία που δημοσιοποίησε το 2018 η Παγκόσμια Τράπεζα οι κάτοικοι της Ελλάδας έχουν πλέον προσδόκιμο ζωής τα 82 έτη, ηλικία σημαντικά μεγαλύτερη από τη γειτονική Τουρκία (75 έτη) και άλλες βαλκανικές χώρες (75 με 79 έτη), γεγονός φυσικά θετικό.
Από την άλλη πλευρά, σε έρευνα της διαΝΕΟσις (Σεπ. 2016) επισημαίνεται ότι για πρώτη φορά μεταπολεμικά, ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώνεται, καθώς οι νέοι κάτοικοι που γεννιούνται στη χώρα μας ή μεταναστεύουν σε αυτή από άλλες χώρες είναι λιγότεροι από τους κατοίκους που πεθαίνουν.
Η Ελλάδα μετατρέπεται σε χώρα ηλικιωμένων
Το ίδιο «καμπανάκι» κρούει και η Κομισιόν στην έκθεσή της υπό τον τίτλο “The 2018 Ageing Report”. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο συνολικός πληθυσμός της Ελλάδας από 10,8 εκατ. το 2016 αναμένεται να μειωθεί σε 7,7 εκατ. το 2070. Και η αναλογία ηλικιωμένων προς τους νέους, που το 2016 ήταν 33,4%, εκτιμάται ότι θα «εκτοξευθεί» στο 63,1% το 2070.
Σύμφωνα με τη διαΝΕΟσις, ο κίνδυνος ενδέχεται να χτυπήσει νωρίτερα την «πόρτα» της Ελλάδας. Το 2050, στο πιο αισιόδοξο σενάριο ο πληθυσμός θα έχει πέσει στα 10 εκατομμύρια. Η πιο απαισιόδοξη εκδοχή είναι τα 8,3 εκατ. για το ίδιο έτος. Εν ολίγοις, μέχρι το 2050 η Ελλάδα θα χάσει από περίπου 800.000 έως και 2,5 εκατ. κατοίκους!
Ταυτόχρονα, η διάμεση ηλικία των Ελλήνων, που ήταν 26 έτη το 1951, και που είναι 44 έτη σήμερα, αναμένεται να αυξηθεί κατά 5-8 έτη. Τέλος, κατά την ίδια έρευνα, ο πραγματικά οικονομικά ενεργός πληθυσμός θα μειωθεί από 4,7 εκατ. το 2015 σε 3 με 3,7 εκατ. το 2050. Γιατί όμως είναι ανησυχητικά τα παραπάνω στοιχεία;
Δημογραφικό: Μια βραδυφλεγής «βόμβα» για τις συντάξεις
Και τι σχέση όμως μπορεί να έχουν οι δημογραφικές εξελίξεις και προβλέψεις με το ασφαλιστικό και τις συντάξεις; Καθοριστική, εφόσον η κοινωνική ασφάλιση βασίζεται στην αλληλεγγύη των γενεών: οι συντάξεις χρηματοδοτούνται από τις εισφορές των εργαζομένων. Για να λειτουργεί καλά αυτό το σύστημα πρέπει να υπάρχουν αρκετοί εργαζόμενοι με επαρκείς εισφορές που να καλύπτουν τις συντάξεις των δικαιούχων.
Η αναλογία των 4 εργαζομένων προς κάθε ένα συνταξιούχο που ίσχυε το 2010, θα γίνει 2 προς έναν. Σύμφωνα με αναλυτές, η πρώτη ανάγνωση αυτής της ραγδαίας μεταβολής είναι ότι θα δεχθεί ισχυρότατες πιέσεις το ασφαλιστικό σύστημα, το οποίο λειτουργεί διανεμητικά: αυτό με απλά λόγια σημαίνει πως οι σημερινοί εργαζόμενοι με τις εισφορές τους χρηματοδοτούν τις συντάξεις των σημερινών συνταξιούχων. Λιγότεροι εργαζόμενοι πώς θα συντηρήσουν τις συντάξεις ολοένα και περισσότερων συνταξιούχων που ζουν όλο και περισσότερα χρόνια ; Αυτό είναι το αδιέξοδο που αντιμετωπίζουν τα συνταξιοδοτικά συστήματα που βασίζονται μόνο στην κοινωνική ασφάλιση.
Ζούμε περισσότερο, επομένως χρειαζόμαστε περισσότερη συνταξιοδοτική αποταμίευση. Πώς θα την εξασφαλίσουμε ;
Δεν είναι λίγα τα κράτη που έχουν αντιληφθεί αυτή τη βραδυφλεγή «βόμβα» για το συνταξιοδοτικό σύστημα και την ανάγκη συμπλήρωσης της σύνταξης που προκύπτει από την κοινωνική ασφάλιση μέσω της ιδιωτικής ασφάλισης η οποία λειτουργεί με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα.
Με το κεφαλαιοποιητικό σύστημα ο κάθε εργαζόμενος έχει ένα δικό του «κουμπαρά»: δηλαδή οι εισφορές του μπαίνουν στο δικό του, ατομικό λογαριασμό. Τα χρήματα αυτά επενδύονται και όταν συνταξιοδοτείται ο ασφαλισμένος προκύπτει ένα ποσό με το οποίο ενισχύεται το συνταξιοδοτικό του εισόδημα.
Η προαιρετική συνταξιοδοτική αποταμίευση αναδεικνύεται σε ανάγκη
Η ανάγκη για ένα αξιοπρεπές εισόδημα στα χρόνια της σύνταξης είναι δεδομένη. Αν και με βάση έρευνα του 2020 (Insurance Europe) που έγινε σε ένα τεράστιο δείγμα 10.000 ατόμων, το 43% των Ευρωπαίων πολιτών δεν αποταμιεύουν τίποτα για τη συνταξιοδότησή τους, η συμπληρωματική αποταμίευση με ατομική πρωτοβουλία είναι η μόνη λύση πλέον ώστε οι μελλοντικοί συνταξιούχοι να συμπληρώσουν τη σύνταξη που θα πάρουν από το Κράτος και να διασφαλίσουν ένα αξιοπρεπές συνταξιοδοτικό εισόδημα.
Οι ασφαλιστικές εταιρίες προσφέρουν σήμερα αποταμιευτικά συνταξιοδοτικά προγράμματα. Μάλιστα, μπορεί κάποιος να ξεκινήσει να αποταμιεύει ένα μικρό ποσό κάθε μήνα, ανάλογα με τις οικονομικές του δυνατότητες και να αυξάνει την αποταμίευσή του καθώς εξελίσσεται ο εργασιακός του βίος.
Δυστυχώς, η ασφαλιστική συνείδηση στην Ελλάδα παραμένει ακόμη χαμηλότερα συγκριτικά με την Ευρώπη. Γι΄ αυτό και μια από τις οδούς που πρέπει να ληφθούν υπόψιν είναι η ενθάρρυνση της ιδιωτικής συνταξιοδοτικής αποταμίευσης μέσω της θέσπισης φορολογικών κινήτρων.
Τα φορολογικά κίνητρα είναι ένας τρόπος που αποδεδειγμένα λειτουργεί θετικά, καθώς διευκολύνει τους πολίτες να ξεκινήσουν ή να ενισχύσουν τη συνταξιοδοτική τους αποταμίευση.
Σίγουρα το Κράτος έχει την κύρια ευθύνη να προχωρήσει στις κατάλληλες μεταρρυθμίσεις για να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος και την επάρκεια των συντάξεων. Αλλά πλέον οι συνθήκες είναι τέτοιες που δεν επιτρέπουν να τα περιμένουμε όλα από το Κράτος. Το μέλλον μας είναι στα δικά μας χέρια και πρέπει να φροντίσουμε έγκαιρα για να προστατέψουμε το βιοτικό μας επίπεδο κατά τη σύνταξη.