Ο καθηγητής Ψυχιατρικής ΑΠΘ, Κωνσταντίνος Φουντουλάκης, μίλησε με αφορμή το συμπόσιο «Θεωρίες συνωμοσίας και συμπεριφορές υγείας»
«Οι θεωρίες συνωμοσίας δεν είναι σύγχρονο φαινόμενο, υπήρχαν πιθανώς ακόμη και από την αρχαιότητα, ωστόσο για πρώτη φορά βιώνουμε σε μεγάλο βαθμό την επιρροή τους και τη ραγδαία εξάπλωσή τους σε όλες τις πληθυσμιακές ομάδες ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, θρησκείας και μορφωτικού επιπέδου.
Η λύση του «γρίφου» αυτού θα μας προσφέρει ισχυρή γνώση αλλά και τα εργαλεία, ώστε να ξεπεράσουμε την παρούσα πανδημία αλλά και τις μελλοντικές κρίσεις που πιθανώς αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα».
Τα παραπάνω επισημαίνει ο Κωνσταντίνος Φουντουλάκης, με αφορμή τη διοργάνωση του συμποσίου «Review in Psychiatry 2022- Θεωρίες συνωμοσίας και συμπεριφορές υγείας», στις 4-5 Μαρτίου, στη Θεσσαλονίκη.
«Καθώς η πανδημία Covid-19 πλησιάζει στο τέλος της, με όλη την απόγνωση και τις προκλήσεις που έχει επιφέρει, διοργανώνουμε την επιστημονική αυτή εκδήλωση, με σκοπό τη συζήτηση και ανάλυση ενός θέματος που έχει δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα στην προσπάθεια ελέγχου και περιορισμού της έξαρσης της Covid-19 και έχει αποτελέσει εμπόδιο στην ενίσχυση της διαδικασίας εμβολιασμού», προσθέτει ο κ. Φουντουλάκης.
Θεωρίες συνωμοσίας και ψυχολογική ανάγκη
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κ. Φουντουλάκης αποδίδει το γεγονός ότι οι άνθρωποι πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας στην ανθρώπινη ανάγκη να αποδώσουν γεγονότα και φυσικές καταστροφές σε κάποιον εχθρό και σε κάποια συνωμοσία.
«Πιστεύοντας σε θεωρίες συνωμοσίας, ο άνθρωπος βρίσκει εύκολα "τις πταίει", αποδίδει δηλαδή ευθύνες σε πράγματα που δεν μπορείς να αποδώσεις ευθύνη. Είναι μια ψυχολογική ανάγκη να αισθανθεί μια ασφάλεια και βέβαια προβάλλει και φόβους. Δηλαδή φοβάται να κάνει το εμβόλιο, γιατί φοβάται οτιδήποτε, και εξαρτάται και από το πόσο ανώριμη προσωπικότητα έχει κάποιος. Και αυτά τα διανθίζει με οτιδήποτε μπορεί να φανταστεί κανείς», προσθέτει ο κ. Φουντουλάκης.
Στο ερώτημα «πώς λειτουργεί το μυαλό κάποιου που πιστεύει στις θεωρίες συνωμοσίας, οι οποίες φαίνονται παράλογες, όπως π.χ. εκείνες που κάνουν λόγο για επίπεδη γη, για εξωγήινους που μας παρακολουθούν», ο κ. Φουντουλάκης απαντά πως σε τέτοιες παράδοξες θεωρίες πιστεύει μια μειοψηφία, ένα ποσοστό 3-4%, ενώ τις πιο αληθοφανείς -οι πολιτικού τύπου θεωρίες συνωμοσίας- μπορεί να τις πιστεύει το 60% του πληθυσμού. «Όμως», σημειώνει, «στις πιο παράδοξες θεωρίες, όπως π.χ. η επίπεδη γη, οι εξωγήινοι πιστεύει μια μειοψηφία, η οποία όμως κάνει υπερβολικό ντόρο, βγάζουν βιβλία κλπ. Το 60% που πιστεύει σε πολιτικού τύπου θεωρίες συνωμοσίας έχει μια γενική αίσθηση αλλά δεν κάνει τόσο "θόρυβο", δεν βγάζει βιβλία». Παράλληλα, ο ίδιος σημειώνει ότι τα ποσοστά υγειονομικών ή των εργαζομένων στα νοσοκομεία που πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας κυμαίνονται από 30 έως 40%, ανάλογα με την κατηγορία.
Η «μπίζνα» με τις θεωρίες συνωμοσίας
Ο κ. Φουντουλάκης επισημαίνει ότι υπάρχουν κάποιοι που βγάζουν χρήματα, προωθώντας θεωρίες συνωμοσίας μέσω των ΜΜΕ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς η ενημέρωση έχει γίνει πλέον ένα εμπορικό προϊόν που πρέπει να πουληθεί.
«Φαίνεται -και υπάρχουν στοιχεία- ότι θεωρίες συνωμοσίας ξεκινούν από 12-15 λογαριασμούς σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης παγκοσμίως, οι οποίοι βγάζουν χρήμα από αυτή την ιστορία. Είναι μια "μπίζνα", η οποία ξεκινάει από το απλό "like", όπου επειδή έχει πολλά "χτυπήματα" στη σελίδα έχει και πολλές διαφημίσεις, και φτάνει μέχρι την εκμετάλλευση από δικηγόρους που βγάζουν χρήματα κάνοντας μηνύσεις. Υπάρχουν επιτήδειοι οι οποίοι βγάζουν χρήμα από αυτή την ιστορία κι αυτό είναι μια απατεωνιά», προσθέτει ο κ. Φουντουλάκης.
Κρίσιμο στοιχείο στην πολιτική υγείας οι θεωρίες συνωμοσίας
Ο κ. Φουντουλάκης σημειώνει ότι οι θεωρίες συνωμοσίας είναι ένα κρίσιμο στοιχείο στην πολιτική υγείας συνολικά και παράλληλα ότι είναι θέμα ψυχολογικό και ψυχιατρικό. «Αυτό το οποίο φαίνεται καθαρά πλέον και που τώρα το είδαμε καθαρά μπροστά μας είναι ότι ανεξάρτητα από το τι προόδους θα κάνει η Ιατρική, εάν αυτές οι πρόοδοι δεν μπορέσουν να υιοθετηθούν από ικανή μάζα του πληθυσμού δεν έχουμε βελτίωση της υγείας. Και έχουμε τομείς της υγείας που θέλουν σχεδόν τη συνολική συμμετοχή του πληθυσμού για να αποδώσουν, όπως είναι τα εμβόλια. Το να εμβολιαστεί το 85% του πληθυσμού δεν αρκεί. Πρέπει να εμβολιαστεί πάνω από το 90%, δηλαδή χρειάζεται συνολική συμμετοχή».