Ένα κομμάτι της ελληνικής ιστορίας γεμάτο ανατροπές. Η σύνδεση μιας γυναίκας που έμελλε να γίνει βασίλισσα με την αττική γη. Ένας πύργος νεογοτθικού ρυθμού, ένα αγρόκτημα με βιολογικές καλλιέργειες και ρωμαλέα άλογα. Η εμπειρία της επίσκεψης στον Πύργο Βασιλίσσης, στο Ιλιον, επιφυλάσσει εκπλήξεις, καθώς η αισθητική συναντά την πράσινη ανάπτυξη και την Ιστορία.
Της αρκούσε μισή ώρα. Καθισμένη πάντα στο πλάι στο άλογό της, η βασίλισσα Αμαλία ίππευε με ορμή από το Σύνταγμα στο Ιλιον, στον Πύργο Βασιλίσσης και στο αγρόκτημά της που λειτουργούσε ως σύνδεση της με τη φύση που λάτρευε, ως ησυχαστήριο, ως πηγή ανανέωσης της ενέργειάς της.
Η βασίλισσα Αμαλία, μια από τις γυναίκες που κυριάρχησαν στην προσωπογραφία και την ιστορική αφήγηση της Ελλάδας μετά το 1821, στο κτήμα στο Ιλιον συνδεόταν ξανά με το κέντρο της. Αυτό το αριστουργηματικό αγρόκτημα και ο νεογοτθικού ρυθμού πύργος με τα ρομαντικά στοιχεία και τον αγγλικό περίκλειστο κήπο, περιμένει το κοινό να τα γνωρίσει και να μυηθεί στην ιστορία τους. Με οδηγό τον Βασίλη Κουτσαβλή, τον πρόεδρο του Συλλόγου Φίλων Κτήματος Τατοΐου, μπήκαμε ένα πρωί Σαββάτου σε έναν κόσμο αλλιώτικο και απολύτως λειτουργικό ακόμα και σήμερα. Μόλις 20 λεπτά από το κέντρο της Αθήνας, στο Πάρκο Αντώνη Τρίτση, μεταφέρεσαι όχι μόνο σε έναν άλλο τόπο αλλά και σε έναν άλλο χρόνο που φέρει στοιχεία του παρελθόντος αλλά και του μέλλοντος μαζί.
Ξυπνά η Ιστορία
Η εμπειρία της επίσκεψης και της ξενάγησης είναι πολυεπίπεδη. Ξεκινώντας από τη μικρή εισαγωγική ομιλία του Βασίλη Κουτσαβλή για το ιστορικό πλαίσιο της εποχής κατά το οποίο ήρθαν ο Οθωνας και η Αμαλία στην Ελλάδα, τον χαρακτήρα της Αμαλίας, τη σχέση της με τον Εθνικό Κήπο, τη δημιουργία του Πύργου, ως την αρχιτεκτονική και εικαστική αξία αλλά και την επαφή με το χώμα, τις πρότυπες καλλιέργειες και τα άλογα που αναπαύονται στους στάβλους. Σημειώνουμε ότι οι επόμενες προγραμματισμένες ξεναγήσεις που θα κάνει στον Πύργο ο κ. Κουτσαβλής είναι στις 17, 25, 28, 31 Οκτωβρίου και 1, 14, 15, 21, 22, 28 Νοεμβρίου, 6 και 13 Δεκεμβρίου (vassilis@pyrgosvasilissis.gr).
Η ξενάγηση του Βασίλη Κουτσαβλή ξεκινά από τον ειδικά διαμορφωμένο χώρο στην είσοδο του Πύργου, πριν περάσει στον κήπο με το σμήνος πράσινων παπαγάλων που έχουν εγκατασταθεί στο Κτήμα και υποδέχονται τον επισκέπτη, στον ίδιο τον Πύργο και στις καλλιέργειες. Σκεφτείτε: τη μια στιγμή βρίσκεστε μέσα στη βασιλική έπαυλη, στον πρώτο όροφο -ανεβαίνει κανείς με ειδικά παντοφλάκια για να μην πληγώσει το σε εκπληκτική κατάσταση ξύλινο δάπεδο- με τη συγκλονιστική οροφογραφία. Την άλλη πατάς στο χώμα και βλέπεις τις αιωνόβιες ελιές με το σώμα τους να περιστρέφονται, μυρίζεις παντού λεβάντες και φασκόμηλο, βλέπεις τα βιολογικά αμπέλια, χαϊδεύεις τα άλογα, πανέμορφα, περήφανα που ξεκουράζονται στους στάβλους.
Ανεμοφράκτες κυπαρισσιών και ρωμαϊκά αγάλματα
Το κτήμα του Πύργου Βασιλίσσης, ήταν έργο μιας γυναίκας που είχε ένα όραμα πρωτοπόρο για την εποχή: τη δημιουργία ενός αγροκτήματος, εντός Αττικής, με πρότυπες εγκαταστάσεις και με τις πλέον σύγχρονες διεθνώς μεθόδους γεωπονίας. Αμπέλια 180 στρεμμάτων -σήμερα είναι 42 στρέμματα. Ελιές, απέραντες εκτάσεις με φιστικιές. Φυτεύτηκαν κυπαρίσσια φτιάχνοντας εντυπωσιακούς ανεμοφράκτες, ορθόκλαδα (τα αρσενικά) και πλαγιόκλαδα (θηλυκά) που είχε δει στα νησιά του Αιγαίου η Αμαλία. Κυπαρίσσια ηλικίας 150 ετών πλέον. Φυσικά φοίνικες, ελιές, δάφνες, χαρουπιές. Στον κήπο συναντάμε ρωμαϊκά αγάλματα που βρέθηκαν στην οικία Σερπιέρη (οικογένεια στην οποία πέρασε η ιδιοκτησία του Πύργου και του αγροκτήματος) και μια αινιγματική μαρμάρινη σαρκοφάγο. Όπως έγραψε η ίδια η Αμαλία σε επιστολή στον πατέρα της τα Χριστούγεννα του 1852, χρειαζόταν μία ώρα πάνω στο άλογό της για να κάνει τον γύρο του αγροκτήματος.
Η παρουσία της Αμαλίας κυριαρχεί ακόμα και τώρα εδώ. Στο αγρόκτημα, στον κήπο, στο κτίριο όπου αναπαυόταν, ή έπινε τσάι με τις φίλες της στις ημερήσιες εκδρομές της. O Bαυαρός Πρίγκιπας Οθων έγινε βασιλιάς της Ελλάδας το 1832 σε ηλικία 16 ετών, ενώ το 1837 παντρεύτηκε στη Γερμανία τη δούκισσα Αμαλία του Ολδεμβούργου. Όταν ακόμα βρισκόταν σε εξέλιξη η διαμόρφωση του τότε Βασιλικού Κήπου όπως τον οραματίστηκε η Αμαλία, αποφάσισαν να αγοράσουν το 1848 το κτήμα από φίλους τους, ενώ η Αμαλία ανάλαβε προσωπικά την επίβλεψη των εργασιών. Ο Πύργος Βασιλίσσης και το Αγρόκτημα εγκαινιάστηκαν στις 13 Αυγούστου του 1854, ημέρα γενεθλίων του πεθερού της Αμαλίας, Λουδοβίκου του Α’ τον οποίο λάτρευε και ήθελε να τον τιμήσει με αυτό τον τρόπο.
Αν και δεν υπάρχει σαφής γραπτή αναφορά, όλες οι ενδείξεις συντείνουν στο γεγονός ότι αρχιτέκτονας του πυργίσκου ήταν ο Φρανσουά Λουί Φλοριμόν Μπουλανζέ, ενώ «μιμείται» τον πύργο Ηochenschwangau στην Βαυαρία, τη γενέτειρα του Οθωνα. Οι μαργαρίτες είναι το επαναλαμβανόμενο μοτίβο που συναντάμε κυρίως στο εξωτερικό περίβλημα του κτηρίου, ενώ στην είσοδο δεσπόζει μια μικρή προτεσταντική εκκλησία -δυστυχώς δεν σώζεται το εσωτερικό της. Επίσης τα έπιπλα είναι ακριβή αντίγραφα των αρχικών, καθώς οι Γερμανοί επίταξαν τον Πύργο και έκαψαν τα αριστουργηματικά έπιπλα στον κήπο. Σώζονται όμως έργα τέχνης και κυρίως μοναδικής ομορφιάς αλλά και πλούτου πληροφοριών γκραβούρες όπου κυριαρχούν ο Οθωνας, η Αμαλία και ο Λουδοβίκος. Όπως επισημαίνει ο κύριος Κουτσαβλής που στην ξενάγησή του ξεκλειδώνει διαρκώς ιστορίες και αφηγήσεις πίσω από κάθε αντικείμενο και στοιχείο του κτιρίου, όλα τα ρούχα της Αμαλίας είχαν εξαιρετικά μακριά μανίκια που κάλυπταν ακόμα και τα δάχτυλά της, διότι δεν της άρεσαν τα χέρια της, τα έβρισκε χοντρά. Εννοείται ότι και οι κυρίες που την προσέγγιζαν έπρεπε να φορούν μακριά μανίκια…
Ρομαντισμός και κύρος
Περιγράφει ο Βασίλης Κουτσαβλής για την εντυπωσιακή αίθουσα στον πρώτο όροφο: «Η έντονα κυανή ατμόσφαιρα των τοίχων και της οροφής με τη χρυσή γεωμετρική διακόσμηση, το ξύλινο πάτωμα από διαφορετικά είδη ξύλου στα πρότυπα της σχολής του Μονάχου, ο χρυσοποίκιλτος και έντονα χρωματικός σε μπλε και κόκκινες ζώνες διάκοσμος, τα μικροέπιπλα και τα φωτιστικά σε καθαρά γοτθικό ρυθμό, αναδεικνύουν τη βούληση της Αμαλίας να προβάλει μια ρομαντική διακοσμητική τάση». Ακόμα και ο σπουδαίος φωτογράφος της ευζωίας και της αισθητικής Slim Aarons δεν αντιστάθηκε στον πειρασμό να φωτογραφίσει μέσα σε αυτή την αίθουσα. Εστρεψε τον φακό του το 1961 στην Πηνελόπη-Ιουλία Βλαστού-Σερπιέρη, στην αίθουσα χορού του Πύργου Βασιλίσσης. Η Βλαστού, φημισμένη τενίστρια της εποχής, πόζαρε με την αυθεντική στολή της Βασίλισσας Αμαλίας. Σημειώνουμε ότι ο Οθωνας φαίνεται ότι δεν μοιραζόταν αυτό το πάθος της Αμαλίας, αφού σπάνια επισκεπτόταν τον Πύργο.
Κατά τη διάρκεια της ξενάγησης επί περίπου 3,5 ώρες ο επισκέπτης βιώνει πολλά και διαφορετικά συναισθήματα. Από το δέος μέσα στην αίθουσα με τον χρυσό, μπλε, κόκκινο διάκοσμο, στη χαρά όταν βλέπει τα άλογα που ξεκουράζονται στους στάβλους ή προπονούνται στους ειδικούς διαδρόμους. Αλογα που ακούν σε όνομα που θυμίζουν καφέ – ο γκόλντεν καπουτσίνο, ο εσπρέσσο…. Ολοκληρώνεται με μια διαδικασία οινογνωσίας, με τα βιολογικά κρασιά που παράγει το κτήμα και βέβαια με μια επίσκεψη στο οινοποιείο του κτήματος. Οδηγός στο κτήμα, το οινοποιείο και στη συνέχεια στην άκρως ενδιαφέρουσα οινογνωσία είναι η οινολόγος Ελευθερία Κονόμη.
Το άρθρο έχει πνευματικά δικαιώματα και απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση του, με αστικές και ποινικές κυρώσεις για τους παραβάτες