49 χρόνια πέρασαν από εκείνη την ηρωική νύχτα στο Πολυτεχνείο, 16 προς 17 του Νοέμβρη 1973, όταν από τα στήθη, τα χείλη και τις καρδιές των φοιτητών έβγαινε βροντερό το σύνθημα «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία!».
Το χρονικό των τεσσάρων ημερών που συγκλόνισαν την Ελλάδα:
Ημέρα πρώτη - Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 1973
Η ιστορία της ηρωικής εξέγερσης αρχίζει την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου, όταν στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο φοιτητικές συνελεύσεις, με αίτημα τις ελεύθερες φοιτητικές εκλογές, αποφασίζουν κατάληψη και καλούν για συμπαράσταση άλλους φοιτητές. Στο κάλεσμα ανταποκρίνονται αμέσως φοιτητές από άλλα πανεπιστημιακά ιδρύματα, οι οποίοι καταφθάνουν, και όλοι μαζί εκλέγουν Επιτροπή Αγώνα. Οι καταληψίες εμφανίζονται στο προαύλιο και στον δρόμο με συνθήματα φοιτητικών αιτημάτων, που γρήγορα όμως γίνονται και πολιτικά. Αυτά που κυριαρχούν είναι «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» και «Κάτω η χούντα».
Ένας ραδιοπομπός κατασκευάζεται αμέσως, και το πρωί της επόμενης μέρας τίθεται σε λειτουργία, στους 1.050 χιλιοκύκλους.
Ημέρα δεύτερη - Πέμπτη 15 Νοεμβρίου
Η κατάληψη παίρνει σαφή μορφή εξέγερσης κατά του χουντικού καθεστώτος.
Ο πομπός του Πολυτεχνείου καλεί από το πρωί να ξεσηκωθεί ο λαός και έχει συνθήματα: Ένας είναι ο αρχηγός ο κυρίαρχος λαός, Απόψε πεθαίνει ο φασισμός, Λαέ πολέμα σου πίνουνε το αίμα, και πολλά άλλα, ανάλογου ύφους.
Όλο και περισσότεροι διαδηλωτές φθάνουν στο Πολυτεχνείο. Η Αστυνομία δεν επεμβαίνει. Ο χώρος γύρω από το Μετσόβιο δονείται από τα συνθήματα που φωνάζουν με όλη τη δύναμη της ψυχής τους οι φοιτητές που έχουν ανέβει στην πύλη, στα κάγκελα, και έχουν βγει στον δρόμο. Δημοσιογράφοι εισέρχονται στον χώρο να πάρουν συνεντεύξεις και ρωτούν τους καταληψίες ποια είναι τα πολιτικά τους φρονήματα.
Εκείνοι δηλώνουν: «Είμαστε δεξιοί, αριστεροί, κεντρώοι, τροτσκιστές, μαοϊκοί, αναρχικοί. Όλοι ενωμένοι».
Ημέρα τρίτη - Παρασκευή 16 Νοεμβρίου
Και τα Πανεπιστήμια της Θεσσαλονίκης και της Πάτρας καταλαμβάνονται από φοιτητές.
Στην Αθήνα, η εξέγερση όλο και διογκώνεται, και εργάτες και μαθητές ενώνονται με τους καταληψίες.
Η κυβέρνηση δηλώνει πως οι φοιτητές δεν έχουν φοιτητικά αιτήματα και είναι θύματα επιδιώξεων σκοτεινών κύκλων που σχεδιάζουν το κακό της Ελλάδας, με πρόκληση ταραχών και την επικράτηση της αναρχίας.
Οι φοιτητές, διά του πομπού τους, καλούν τους δημοσιογράφους στη Σχολή για να κάνουν δηλώσεις. Η «συνέντευξη Τύπου» πραγματοποιείται στις 3:30 το απόγευμα, εντός του Πολυτεχνείου. Η Επιτροπή Αγώνα διακηρύσσει ανοιχτά πως ο αγώνας τους ξεκίνησε με το αίτημα για ελεύθερες φοιτητικές εκλογές, αλλά, προϋπόθεση για να γίνουν αυτές, είναι η αλλαγή του καθεστώτος, η λαϊκή κυριαρχία και η εθνική ανεξαρτησία!
Η Επιτροπή Αγώνα ενημερώνει για τις «προϋποθέσεις» αλλαγής, τον λαό της Αθήνας, με συνθήματα που αναγράφονται σε πανό, και που μεταφέρουν ομάδες φοιτητών, στους δρόμους.
Από αυτό το σημείο, η εξέλιξη είναι ραγδαία. Η Αστυνομία διατάσσεται να επέμβει. Φοιτητές που διαδηλώνουν στους δρόμους συμπλέκονται με αστυνομικούς σχεδόν παντού στην Αθήνα.
Μέχρι να βραδιάσει επικρατεί μάχη. Ομάδες φοιτητών έχουν βγει σε κεντρικά σημεία, στήνουν οδοφράγματα, ανάβουν φωτιές, καλούν σε επανάσταση, και προσπαθούν να καταλάβουν υπουργεία και Νομαρχία. Η Αστυνομία τούς αντιμετωπίζει με δακρυγόνα και καπνογόνα, και σε κάποια σημεία τους πυροβολεί.
Υπάρχουν τραυματίες, που μεταφέρονται γρήγορα στο Πολυτεχνείο, όπου υπάρχει πρόχειρο ιατρείο. Από τον Πομπό γίνονται εκκλήσεις για φάρμακα, γιατρούς και ασθενοφόρα.
Ασθενοφόρα αρχίζουν να μεταφέρουν τραυματίες, και νεκρούς, από το Πολυτεχνείο στα νοσοκομεία.
Στις 23:00 οι φοιτητές παραμένουν στα οδοφράγματα, ο πομπός καλεί απεγνωσμένα τον λαό να βγει από τα σπίτια, να ενωθούν μαζί τους, να ρίξουν τη χούντα.
Και τότε τα τανκς της χούντας βγαίνουν στους δρόμους.
Γύρω στις 24:00, από τους στρατώνες στο Γουδί και στον Διόνυσο, εξέρχονται οι πρώτες μονάδες.
Ημέρα τέταρτη - Σάββατο 17 Νοεμβρίου
Λίγες ώρες πριν ξημερώσει η 17η Νοέμβρη 1973.
Ο νυχτερινός ουρανός, πάνω από το Πολυτεχνείο της Αθήνας, σχιζόταν από το σύνθημα «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία».
Κάποιοι αισθάνονταν πως κάτι κακό θα συμβεί.
Ώρα 0:30. Άρματα μάχης και μονάδες των ΛΟΚ κατευθύνονται στο κέντρο της Αθήνας.
Τα τανκς μπαίνουν στην Πατησίων, τσακίζουν τα αυτοκίνητα που έγιναν οδοφράγματα, και σταματούν γύρω από το Πολυτεχνείο.
Τα μεγάφωνα και ο πομπός από το Πολυτεχνείο μεταδίδουν πως τα τανκς δεν θα χτυπήσουν. Οι φοιτητές, μαζεμένοι στα κάγκελα, φωνάζουν «Αδέλφια μας φαντάροι!».
Στις 2:30 στρατιώτες των ΛΟ, περικυκλώνουν το κτίριο, οι φοιτητές συνεχίζουν να φωνάζουν «Αδέλφια μας φαντάροι!» και «Δεν θα χτυπήσετε!».
Στις 3:00 χτύπησαν.
Ένα τανκ σταμάτησε απειλητικό απέναντι από την πύλη της ελευθερίας. Ο προβολέας του έφθανε απέναντι, περνούσε πάνω από τα κάγκελα, που πίσω από αυτά οι φοιτητές φώναζαν ΔΕΝ ΘΑ ΧΤΥΠΗΣΕΤΕ ΕΙΣΤΕ ΑΔΕΛΦΙΑ ΜΑΣ.
Το τανκ κινήθηκε μουγκρίζοντας και γκρέμισε την ιερή Πύλη.
Ακούστηκαν πυροβολισμοί, χτυπήματα και κραυγές.
Το πρωί ο δικτάτορας έβγαλε διάγγελμα:
«Με βαθείαν συνείδησιν της ευθύνης μου έναντι του Έθνους και της Ιστορίας, απεφάσισα, μετά τας χθεσινάς αναρχικάς εκδηλώσεις μιας οργανωμένης μειοψηφίας, να κηρύξω τον στρατιωτικόν νόμον καθ' άπασαν την επικράτειαν…»
Ο στρατηγός Ζαγοριανάκος εξέδωσε διαταγή, που μεταδιδόταν συνεχώς από το ραδιόφωνο:
«Απεφασίσαμε και διατάσσομεν:
Απαγορεύομεν:
Τις εν υπαίθρω συγκεντρώσεις, πέραν των πέντε ατόμων
Τας εν κλειστώ χώρω συγκεντρώσεις
Τας ποδοσφαιρικάς εν γένει συναντήσεις
Την άσκησιν αντεθνικής προπαγάνδας
Την ανακοίνωσιν και δημοσίεσιν πληροφοριών, δυναμένων να φέρωσιν ανησυχίαν ή φόβον εις τους πολίτας…»
Η Αθήνα έβλεπε παγωμένη τους στρατιώτες και τους αστυνομικούς της δικτατορίας να έχουν πλημμυρίσει τους δρόμους.
Τα τανκς περνούσαν παντού, και φαντάροι πάνω σε αυτά κρατούσαν γεμάτα τα όπλα. Κάποιοι από αυτούς, πυροβολούσαν. Υπήρξαν και αυτή τη μέρα νεκροί.
ΠΗΓΗ φωτογραφιών : Αρχείο Μ. Νταλούκας