Kαλοκαίρι, και ξεκινά η «επιχείρηση» κατασκήνωση, μια αγαπημένη συνήθεια για πολλού γονείς που την πέρασαν στα παιδιά τους.
Παράλληλα μία αγχωτική όμως συνθήκη για τα «μαζί» και τα «μοιράζομαι» στην εποχή του κορωνοϊού.
Ένα μεγάλο ζήτημα που απασχολεί τους γονείς τους καλοκαιρινούς μήνες είναι οι διακοπές των παιδιών. Η ελληνική οικογένεια σχεδιάζει πώς θα περάσει το καλοκαίρι, τι «θα κάνουν τα παιδιά», ποσό καιρό θα φιλοξενηθούν σε παππούδες, συγγενείς, φίλους, αν θα τα στείλουν κατασκήνωση, αν θα πάνε σε κάποιο summer camp ή θα τα στείλουν σε κάποιο summer school εντός ή εκτός χώρας… Όλες οι δυνατότητες απλώνονται στο τραπέζι του καλοκαιρινού οικογενειακού σχεδιασμού, ανάλογα με τον προσανατολισμό και το βαλάντιο κάθε οικογένειας ως προς την εκπαίδευση, τη διασκέδαση, την άθληση, την προετοιμασία των παιδιών για σπουδές στο εξωτερικό.
Κατασκηνώσεις το καλοκαιρι του κορωνοϊού
Φέτος το ερώτημα έχει εμπλουτιστεί με το άγχος της πανδημίας και τον φόβο του COVID-19, παρά το γεγονός ότι πρόσφατες έρευνες από τις ΗΠΑ μάς πληροφορούν ότι το 75% των φορέων ανήκει στην ηλικία από 18-64 ετών, δηλαδή στους ενηλίκους, όπως αναφέρει μιλώντας στο iefimerida η Αρετή Βεργούλη, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια.
Ας ξεκινήσουμε όμως από τα βασικά…λέει η Αρετή Βεργούλη. Τι είναι η κατασκήνωση;
«Είναι ένας θεσμός που παρά τις αλλαγές στην «εξωτερική του εμφάνιση» –αφού από την εποχή του κρεβατιού κουκέτα, του μαξιλαροπόλεμου και της επικοινωνίας με τηλεκάρτες έχει φτάσει στη σημερινή εποχή με τις ευφάνταστες ονομασίες στα αγγλικά και της επικοινωνίας μέσω εφαρμογών, links, WhatsApp και κοινωνικών δικτύων– συνεχίζει να επιτρέπει στο παιδί να μπει στην ομάδα, να μοιραστεί (έστω και με οδηγίες λόγω κορωνοϊού) να τσαλακωθεί, να παίξει μπουγέλο, να παίξει με γιαούρτια και αλεύρια, με χρώματα και χώματα.
«Η κατασκήνωση βοηθά την εξέλιξη του παιδιού»
Η κατασκήνωση είναι η ευκαιρία μας να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να δημιουργήσουν όμορφες αναμνήσεις, να βρουν την ελευθερία τους, να απολαύσουν το καρπούζι ή το πρωινό κακάο που στο σπίτι ήταν στο περιθώριο· είναι η ευκαιρία τους να χορέψουν, να ξενυχτήσουν και να ζήσουν διαφορετικά από ό,τι ζούνε στο σπίτι.
Η κατασκήνωση αποτελεί μια κατάσταση που βοηθά στην εξέλιξη του χαρακτήρα του ατόμου αλλά δεν επηρεάζει δομικά στοιχεία της προσωπικότητάς του. Είναι όμως η κατασκήνωση για όλους; Η απάντηση σε αυτή τη βασική ερώτηση διαφέρει ανά περίσταση και άτομο. Υπάρχουν οικογένειες και παιδιά που η σύνδεση ανάμεσά τους είναι τόσο στενή, σχεδόν συγχωνευτική, ώστε ο ένας δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τον άλλον, έστω και για λίγες ημέρες, και υπάρχουν οικογένειες για τις οποίες η κατασκήνωση αποτελεί καλοκαιρινό must και τα παιδιά την αναμένουν με χαρά.
Κατασκήνωση και αποχωρισμός από το σπίτι
Η φράση «μόνο του» ακούγεται κατά κόρον από τα χείλη των αγχωμένων γονέων, που ανησυχούν μήπως το παιδί τους δεν είναι ακόμη έτοιμο να κάνει πράγματα μόνο του, φοβούνται ότι δεν θα τα καταφέρει ή θα πληγωθεί. Ο αποχωρισμός από τα παιδιά είναι δύσκολος και κυρίως αν δεν έχει δοκιμαστεί στο παρελθόν. Είναι μια αμφίδρομη σχέση που έχει να κάνει με το πώς η οικογένεια διαχειρίζεται τον αποχωρισμό.
Σύμφωνα με ερευνητές όπως οι Ainsworth & Bowlby, ο τρόπος με τον οποίο ένα παιδί είναι συνδεδεμένο με τους γονείς του έχει σημαντική επίδραση στον τρόπο με τον οποίο θα σχετίζεται γενικά, πώς θα είναι στις σχέσεις του, αν θα μπορεί να αναπτύσσει δεσμούς μέσα στους οποίους θα είναι χαρούμενο και λειτουργικό ή θα αισθάνεται ανασφάλεια, φόβο, περιορισμό κτλ. Η επιρροή αυτή φαίνεται και στην παιδική ηλικία αλλά και αργότερα στην ενήλικη ζωή του ατόμου.
Ποια είναι η κατάλληλη ηλικία να πάει το παιδί κατασκήνωση
Είναι σημαντικό οι γονείς σταδιακά να αποχωρίζονται το παιδί πότε πότε, κρατώντας μια ανοικτή επικοινωνία μαζί του και δηλώνοντας ότι θα είναι πάντα παρόντες αλλά με διαφορετικό τρόπο.
Ποια είναι όμως η κατάλληλη ηλικία για να πάει το παιδί στην κατασκήνωση, να αρχίσει να «αυτονομείται»; Θεωρητικά ένα παιδί μπορεί να πάει κατασκήνωση από την ηλικία των έξι ετών. Στην πραγματικότητα όμως, η κατάλληλη στιγμή έχει να κάνει με παράγοντες ενδογενείς, δηλαδή ανάλογα με την προσωπικότητά του, τη συναισθηματική ωριμότητα που έχει για να αντιμετωπίσει συναισθηματικά τον αποχωρισμό από τους γονείς του.
To ταξίδι της αυτονομίας, βέβαια, σύμφωνα με τον γνωστό Αμερικανό ψυχίατρο Erik Erikson (1963), ξεκινά από τον δεύτερο χρόνο της γέννησης του ατόμου, όταν το παιδί αρχίζει να περπατά, να πηγαίνει στην τουαλέτα και να εξερευνά τριγύρω. Στην πραγματικότητα όμως δεν υπάρχει ένα κοινώς αποδεκτό ηλικιακό ορόσημο για την αυτονομία του παιδιού, καθώς αυτή επιτυγχάνεται όταν η οικογένεια διαμορφώσει τις κατάλληλες συνθήκες.
Είναι χρήσιμη η κατασκήνωση;
Η κατασκήνωση είναι χρήσιμη, εφόσον το παιδί επιθυμεί να συμμετάσχει σε αυτή· αυτό θα λέγαμε ως απάντηση. Το παιδί πρέπει να ερωτηθεί αν θέλει να πάει κατασκήνωση και εμείς, ως ενήλικοι, οφείλουμε να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας την απάντησή του προτού αποφασίσουμε.
Η κατασκήνωση είναι ένα περιβάλλον ιδανικό για να ενισχυθεί η κοινωνικότητα του παιδιού, να μάθει να είναι μέλος μια ομάδας και να συνεργάζεται με άλλους, να κοινωνικοποιηθεί και να αποκτήσει αυτοπεποίθηση, να προσαρμοστεί σε ένα νέο, ξένο περιβάλλον και να αισθάνεται ασφαλές έστω και αν δεν είναι κοντά στους γονείς του.
Στην κατασκήνωση κυρίαρχο ρόλο έχει η έννοια του παιχνιδιού, των δραστηριοτήτων. Το παιχνίδι αποτελεί κεντρικό κομμάτι της ζωής της κατασκήνωσης και όχι τυχαία, καθώς οι έρευνες έχουν δείξει τη σημαντικότητά του στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου. Στην κατασκήνωση το παιδί κάνει ένα διάλειμμα από την τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά, καθώς η καθημερινότητά του οργανώνεται γύρω από το παιχνίδι.
Τι γίνεται όμως με τα παιδιά που δυσκολεύονται να πάνε κατασκήνωση; Πώς μπορεί να το χειριστεί ο γονιός;
• Είναι χρήσιμο να έχει προηγηθεί ένα στάδιο αποχωρισμού από τους γονείς, όπως να επιδιώκουμε να το αφήνουμε να φιλοξενηθεί από παππούδες-γιαγιάδες ή συγγενείς στους οποίους αισθανόμαστε ότι θα είναι ασφαλές.
• Να δοθεί χρόνος να προετοιμαστεί το παιδί με όλα όσα χρειάζεται να ξέρει, να υπάρχει μια ανοιχτή επικοινωνία και ενεργή συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων. Πρέπει η κατασκήνωση να ταιριάζει στα ενδιαφέροντα και στην προσωπικότητα του δικού μας παιδιού και όχι να επιλεγεί με βάση τις προσδοκίες τις δικές μας. Οι γονείς οφείλουν να μιλήσουν στα παιδιά για το πώς θα είναι η κατάσταση στην κατασκήνωση ρεαλιστικά, δίχως να δημιουργήσουν αυξημένες προσδοκίες, αλλά εξηγώντας πως τα πράγματα θα γίνονται με διαφορετικό τρόπο – κάτι όχι απαραίτητα κακό. Η επιλογή της κατασκήνωσης πρέπει να γίνει από κοινού, να συμμετέχει το παιδί.
• Οι γονείς πρέπει να έχουν ενημερωθεί από τις επίσημες υπηρεσίες για τα μέτρα πρόληψης και τους κανόνες υγιεινής που πρέπει να τηρούνται λόγω της πανδημίας και να μοιραστούν με τα παιδιά τις πληροφορίες και τις οδηγίες αυτές, με βάση την αναπτυξιακή φάση του κάθε παιδιού και με τρόπο απλό και ξεκάθαρο.
• Να εκπαιδεύσουν τα παιδιά στα μέτρα προφύλαξης και στους κανόνες υγιεινής με επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες, με στόχο να δημιουργηθεί μια «ρουτίνα» που θα την ακολουθούν, για παράδειγμα το συχνό πλύσιμο χεριών, η χρήση αντισηπτικών κτλ.
• Αν το παιδί πρόκειται να πάει πρώτη φορά κατασκήνωση, είναι χρήσιμο η κατασκήνωση που θα επιλεγεί να είναι σχετικά κοντά στο σπίτι του, έτσι ώστε το παιδί να νιώθει ότι υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια αλλά και πρακτικά να μπορεί ο γονέας να κάνει επίσκεψη αν χρειαστεί.
• Καλό είναι να επισκεφθούμε μια δυο φορές μαζί με το παιδί μας την κατασκήνωση όπου πρόκειται να φιλοξενηθεί, να εξερευνήσουμε μαζί τον χώρο και να συζητήσουμε μαζί του με χαρά και ενθουσιασμό τα πράγματα που θα μπορεί να κάνει εκεί, ώστε να του δημιουργηθεί η πεποίθηση ότι θα περάσει καλά.
• Καλό είναι επίσης να επικοινωνήσουμε με γονείς συμμαθητών του παιδιού μας, που ίσως ενδιαφέρονται και εκείνοι να στείλουν τα παιδιά τους κατασκήνωση, γιατί η εμπειρία δείχνει ότι συχνά η συμμετοχή συμμαθητών ή φίλων αποτελεί ισχυρό κίνητρο για να πάνε τα παιδιά κατασκήνωση. Παρακινούνται μεταξύ τους και αισθάνονται ασφαλείς, καθώς «δεν πάνε μόνοι».
• Σε περίπτωση που το παιδί καλέσει από την κατασκήνωση και ζητήσει να φύγει, μιλήστε με τους υπεύθυνους για να δείτε ποια είναι η ψυχολογική του κατάσταση και προσπαθήστε να κερδίσετε τον χρόνο που χρειάζεται για να προσαρμοστεί λέγοντάς του να μείνει λίγο ακόμα.
Η ανοικτή επικοινωνία με το παιδί, η εξοικείωση με τον χώρο και τους ανθρώπους της κατασκήνωσης και η δυνατότητα κάποιο παιδί να πάει με κάποιο φίλο ή αδελφό είναι το «φουλ του άσου» ώστε να δημιουργηθούν κίνητρα στο παιδί, αλλά αν, παρά ταύτα, δεν το επιθυμεί, τότε ας μην ξεχνάμε ότι η κατασκήνωση είναι επιλογή και είναι σημαντικό να ακούσουμε χωρίς ειρωνείες και απόλυτο τρόπο τα «θέλω» του παιδιού.
Αναλυτικές οδηγίες για την ασφαλή λειτουργία των κατασκηνώσεων για παιδιά, καθώς και για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, έχουν ανακοινωθεί από την Πολιτεία, και θα βοηθήσουν πριν από τη λήψη της απόφασης.