Με βάση τη θεωρία του στίγματος, οι πολλοί στιγματίζουν τους λίγους. Στιγματίζεται ο λεπρός, στιγματιζόταν και στιγματίζεται ο «τρελός».
Σήμερα όμως, πόσοι είναι οι πολλοί; Πόσοι είναι οι λίγοι;
Σήμερα, γίνεται η ανατροπή. Λέξεις και έννοιες αλλάζουν. Η ετερότητα γίνεται ολότητα.
Οι μέρες μας, διατηρούν μια ευοίωνη συνισταμένη: είναι οι μέρες όλων μας. Πίσω από την εύλογη αγωνία του πρώτου κύματος σοκ που βιώνουμε συλλογικά, οι μέρες μας φέρουν μια δική τους δημοκρατία. Παγκόσμια και επιτακτική. Μας ψιθυρίζουν ότι τώρα, έχουμε ανάγκη τον αφανή διπλανό μας, τον ξένο γείτονα. Που δε γνωρίζουμε το όνομά του. Λίγη σημασία έχει. Ο ένας μπορεί για τον Άλλο. Ο ένας μπορεί μαζί με τον Άλλο.
Στην πανδημία του διάχυτου φόβου που βρίσκεται αυτές τις ώρες σε διασπορά, μπορούμε να απαντήσουμε με μια ξεχασμένη «κανονικότητα»: αυτή που υπαγορεύει ότι η αλληλεγγύη είναι το μόνο λογικό δίχτυ προστασίας, σε κάθε καιρό. Οι οξύμωροι καιροί αντιμετωπίζονται με οξύμωρα σχήματα. Στο δικό μας οξύμωρο καιρό, η κοινωνική απόσταση δεν είναι στίγμα. Υποβάλλεται και επιβάλλεται.
Το παγκόσμιο κάλεσμα για κοινωνική απόσταση, με αιχμή το ελληνικό «Μένουμε Σπίτι» που φοβικά αντιμετωπίζουμε αυτές τις στιγμές, είναι κάλεσμα βοήθειας προς όλους. Και μπορεί να γίνει -αν το θελήσουμε-ένα κάλεσμα καθαρτικό, εν τέλει βαθιά θεραπευτικό. Όχι μόνο για το σώμα, αλλά και για τις ψυχές μας, ως ατόμων και ως μελών μιας ευρύτερης κοινότητας.
Ζούμε διαφορετικά μέσα από την απόσταση. Μένουμε μακριά όμως νοιώθουμε κοντά.
Σήμερα, η κοινωνική απόσταση μαζί με τη συναισθηματική εγγύτητα, την ψυχική επαφή, τη συναισθηματική παρουσία, οργανώνουν και δομούν έναν καινούργιο δείκτη. Τον δείκτη της κοινωνικής ευθύνης. Και την επόμενη μέρα αυτής της κρίσης θα κληθούμε όλοι να αξιολογήσουμε όχι μόνο ως κοινωνία, αλλά και ως μονάδες πόσο υψηλά σκορ καταφέραμε.
Θα έλεγε κανείς, παραφράζοντας τον Goffman, κλασικό θεωρητικό στο πεδίο του στίγματος και της «φθαρμένης ταυτότητας» του εαυτού, ότι μη έχοντας χρόνο για ανασυγκρότηση και στροφή προς τα μέσα, η ταυτότητά μας εφθάρη ταλαντευόμενη ανάμεσα στο δίπολο της παντοδυναμίας με την ανημπόρια.
Και τώρα στεκόμαστε με αμηχανία μπροστά στην πρόκληση να πούμε όχι στο φοβικό μας εαυτό που καθηλωμένος πιστεύει ότι δεν θα τα καταφέρει ή στον παντοδύναμο νάρκισσο που δε λογαριάζει κανέναν, γιατί αυτός ξέρει καλύτερα. Και οι δυο, ανώριμοι ενήλικες, όψεις ενός ίδιου νομίσματος.
Όμως, ο ενδιάμεσος χώρος ανάμεσα στις δυο όψεις είναι ο χώρος αυτός, όπου η ψυχική υγεία μπορεί να ακμάσει, σεβόμενη τα ανθρώπινα όρια του καθενός και συναισθανόμενη το δέος πέρα από αυτά. Είναι ο χώρος της ενηλικίωσης, ο χώρος της συνείδησης.
Γιατί πέρα από τα πεπερασμένα προσωπικά μας όρια, απλώνεται η μαγεία των πολλών, η μαγεία της οικογένειας, η μαγεία των φίλων. Είναι ψυχοθεραπευτικό, αν όχι μεταφυσικά σπουδαίο, ότι καθένας από εμάς μπορεί να είναι συμμέτοχος σε μια ανθρώπινη συνέχεια. Είναι τιμητικό για τον καθένα μας ξεχωριστά ότι ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, status, θρησκείας, εθνικότητας, πολιτισμού, ή άλλου δημογραφικού στοιχείου είναι σε θέση να αποτελεί κρίκο σε μια αλυσίδα ενεργού δράσης. Είναι παρακαταθήκη εμπιστοσύνης για μια κοινωνία και επομένως θεμελιώδες ζήτημα ψυχικής ωρίμανσης των μελών της.
Την επόμενη μέρα, που θα μετράμε τα προσωπικά μας σκορ, θέλουμε να σφίγγουμε ζεστά τα χέρια των αγνώστων διπλανών μας. Κι ας μη γνωρίζουμε το όνομά τους. Λίγη σημασία έχει.
Μένουμε σπίτι. Συστηνόμαστε ξανά με τον εαυτό και τους οικείους μας. Το σπίτι μας δεν είναι ούτε πρέπει να γίνει φυλακή.
Μένουμε σπίτι και δρούμε, συμμετέχουμε, συμβάλλουμε.
Από τo ΕΚΠΑ και την A’ Ψυχιατρική Κλινική του Αιγινήτειου Νοσοκομείου λειτουργεί γραμμή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης καθημερινά στο τηλέφωνο 210 7297 957 από 10.00 π.μ έως 20.00 μ.μ
*Καθηγήτρια Ψυχιατρικής, Α΄ Ψυχιατρική Κλινική ΕΚΠΑ