H ιστορική διαδρομή ενός ξεχασμένου Ολοκαυτώματος που στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 500.000 Ρομά στην Ευρώπη.
Mέλη της οργάνωσης SolidarityNow σε συνεργασία με την ΑμΚΕ REVMA, παρουσίασαν απόψε στην πλατεία Αριστοτέλους, τη δράση, τιμώντας τη σημερινή, Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ρομά στην Ευρώπη και στο πλαίσιο του έργου «Τζαφ Ανγκλάλ» που στη Ρομανί γλώσσα σημαίνει «Πάμε Μπροστά» και έχει στόχο την ενδυνάμωση της σχολικής φοίτησης των παιδιών Ρομά.
Ωστόσο, όπως επισημαίνεται σε σχετική ανακοίνωση του SolidarityNow, 80 χρόνια μετά από την 2α Αυγούστου 1944, οι Ρομά συνεχίζουν σε πολλές περιπτώσεις να ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας σε πρόχειρα καταλύματα χωρίς ρεύμα και τρεχούμενο νερό και στερούνται την πρόσβαση στην πρωτοβάθμια πρόληψη υγείας, την εργασία, την εκπαίδευση. Οι δράσεις του έργου θα υλοποιηθούν σε τρεις κοινότητες Ρομά της Κεντρικής Μακεδονίας, στον Δενδροπόταμο, στον δήμο Παύλου Μελά και στον Πέλεκα, στον δήμο Κατερίνης.
Το «ξεχασμένο» Ολοκαύτωμα
Όπως αναφέρεται σε ενημερωτικό φυλλάδιο που συντάχθηκε στο πλαίσιο του έργου, δύο χρόνια μετά την ανάληψη από τον Χίτλερ της εξουσίας στη Γερμανία, εκδόθηκε στις 26 Νοεμβρίου 1935 ένα συμπληρωματικό διάταγμα των νόμων της Νυρεμβέργης, το οποίο χαρακτηρίζει τους Ρομά ως εχθρούς του φυλετικού κράτους. Έτσι, κατά κάποιον τρόπο η μοίρα των Ρομά στην Ευρώπη ήταν συνυφασμένη με εκείνη των Εβραίων στο εβραϊκό ολοκαύτωμα. Το 1937, ο ψυχολόγος και ψυχίατρος Ρόμπερτ Ρίττερ, έγινε διευθυντής του Ινστιτούτου Φυλετικής Υγιεινής και ασχολήθηκε με την αναγνώριση και ταξινόμηση των Ρομά. Το 1938 ο Ρίττερ, υποστήριξε τον αρχηγό της γερμανικής αστυνομίας, Χάινριχ Χίμλερ, να εκδώσει διάταγμα, για να ξεκινήσει το κράτος τη συστηματική καταπολέμηση της «μάστιγας» των Τσιγγάνων. Βασικός στόχος του Ρίττερ και των συνεργατών του ήταν η φυλετική αναγνώριση και ταξινόμηση 30.000 Τσιγγάνων. Ταξίδεψαν σε όλη τη Γερμανία, βγάζοντας φωτογραφίες, κάνοντας μετρήσεις και παίρνοντας δείγματα αίματος. Τα ερευνητικά δεδομένα έδειξαν τη δήθεν σχέση μεταξύ της κληρονομικότητας των Ρομά με την εγκληματικότητα. Κοινωνικά μη αποδεκτές συμπεριφορές και η παραβατικότητα θεωρήθηκαν ότι οφείλονται σε βιολογικούς παράγοντες. Στο διάταγμα του 1938 περιγράφεται και αιτιολογείται σε γενικές γραμμές η νέα πολιτική απέναντι τους Τσιγγάνους της Γερμανίας, ενώ λίγους μήνες αργότερα, τον Μάρτιο του 1939, θα δοθούν περισσότερες οδηγίες για την πιο συστηματική εφαρμογή του παραπάνω διατάγματος.
Τρόποι εξόντωσης
Στην εξόντωση των Ρομά έπαιξαν σημαντικό ρόλο «επιστήμονες», οι οποίοι έδιναν επιστημονικά ερείσματα στις απάνθρωπες πράξεις των Ναζί. Ιατρικοί ερευνητές των γερμανικών αρχών είχαν το δικαίωμα να επιλέγουν άτομα ως υποκείμενα μελέτης πάνω στα οποία θα έκαναν τα ψευδοεπιστημονικά τους ιατρικά πειράματα. Ο πιο γνωστός από αυτούς τους γιατρούς ήταν ο δόκτωρ Γιόζεφ Μένγκελε, ο οποίος εργάστηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του 'Αουσβιτς. Ο Μένγκελε φαινόταν ιδιαίτερα πρόθυμος να συνεργαστεί με παιδιά Ρομά. Τους έφερνε γλυκά και παιχνίδια και τα πήγαινε προσωπικά στο θάλαμο αερίων. Το Νοέμβριο του 1943 οι Ρομά μπήκαν στο ίδιο επίπεδο με τους Εβραίους και τοποθετήθηκαν σε στρατόπεδα εξόντωσης. Οι Ρομά κρατούμενοι σε γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπως το Άουσβιτς, αναγκάστηκαν να φορέσουν το καφέ ανεστραμμένο τρίγωνο στις φόρμες τους, ώστε να διακρίνονται από άλλους κρατουμένους. Χιλιάδες Ρομά εκτελέστηκαν ή πέθαναν από ασθένειες, υποσιτισμό και απάνθρωπη μεταχείριση.
Το Ολοκαύτωμα στις 2 Αυγούστου 1944
Στις 2 Αυγούστου του 1944 δόθηκε η «Τελική Λύση» για το ειδικό στρατόπεδο συγκέντρωσης των Τσιγγάνων. Τη μέρα αυτή πάνω από 4.000 Ρομά, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, εξοντώθηκαν σε θαλάμους αερίων του Άουσβιτς -Μπιρκενάου σηματοδοτώντας μια από τις πιο φρικτές ημέρες στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ο συνολικός αριθμός των θυμάτων δεν είναι γνωστός. Συνολικά, στο Άουσβιτς θανατώθηκαν τουλάχιστον 23.000 Ρομά, ενώ, σύμφωνα με εκτιμήσεις, τουλάχιστον 500.000 Ρομά εξοντώθηκαν κατά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο από τους Ναζί και από φιλικά τους καθεστώτα, κι έτσι σε ορισμένες χώρες εξοντώθηκε πάνω από το 80% του πληθυσμού των Ρομά.
Μόλις στα τέλη του 1979 η Γερμανία αναγνώρισε τη δίωξη των Ρομά από τους Ναζί ως φυλετικά υποκινούμενη. Το 1992 πάρθηκε η απόφαση για την ανέγερση ειδικού μνημείου στη μνήμη των Γερμανών Ρομά που έχασαν τη ζωή τους εξ αιτίας των μέτρων δίωξης του γερμανικού κράτους εναντίον τους και το 2015 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κήρυξε την 2α Αυγούστου «Ευρωπαϊκή Ημέρα Μνήμης για το Ολοκαύτωμα των Ρομά».