Ο Νίκος Μαστοράκης είναι από μόνος του μια ζωντανή ιστορία. Από την ταπεινή γειτονιά στου Ζωγράφου ως το λαμπερό Χόλιγουντ. Από τη δημοσιογραφία και τις δεκάδες δουλειές που έμαθε στο πεζοδρόμιο ως τη στυγνή χούντα και τον κόσμο της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου, οκτώ δεκαετίες δρόμος.
Μια ζωή γεμάτη περιπέτειες, πρωτοπορίες, επικές ιστορίες από τα παρασκήνια στους ναούς των σελέμπριτι εντός και εκτός Ελλάδας, από το πραξικόπημα των συνταγματαρχών, από τις μουσικές, τις ταινίες, τις εκπομπές σε ραδιόφωνο και τηλεόραση, τα αυτοκίνητα, τους έρωτες, αλλά και τα λάθη.
Μάστορας στην αφήγηση, μάστορας στο ρεπορτάζ, μάστορας στην τηλεόραση, στο σινεμά αλλά και στην… απάτη -όπως τότε που χρησιμοποίησε αυτό ακριβώς το όνομα για να ανέβει κρυφά στο κότερο του Ωνάση.
Είναι στα 81 του και πάει για τα... 42
Αλλά ακόμη και τώρα που είναι στα 81 του και πάει για τα... 42 -όπως λέει ο ίδιος- παραμένει ένας αθεράπευτα ευφυής, ονειροπόλος, πείσμων και επαγγελματίας... έφηβος.
Υπάρχουν κάποιες στιγμές στην καριέρα σου που σε σημαδεύουν. Για τον Νίκο Μαστοράκη ήταν εκείνη με την Ελένη Βλάχου, στη «Μεσημβρινή», που τον κατατρύχει τόσες δεκαετίες μετά. Για εμένα, αυτή η συνέντευξη είναι από τις καλύτερες, πιο συναρπαστικές και πιο ενδιαφέρουσες που έχω πάρει σε 32 χρόνια δημοσιογραφίας. Και σίγουρα η μεγαλύτερη σε έκταση.
Τον Νίκο Μαστοράκη δεν τον ήξερα προσωπικά, παρά μόνο όπως όλοι, μέσα από τις εκπομπές του, τις ιστορίες που είχα διαβάσει γι’ αυτόν και τις συνεντεύξεις που είχε δώσει.
Σήμερα, έπειτα από δεκάδες τηλεφωνήματα, sms και emails που ανταλλάξαμε, δεν λέω ότι τον έμαθα, αλλά κατάλαβα λίγο περισσότερο τον άνθρωπο που μου επέτρεψε να ρίξω μια ματιά σε ένα παρελθόν που όλοι εμείς θα θέλαμε πέντε ζωές για να ζήσουμε. Και ότι έχουμε γενέθλια με δύο ημέρες διαφορά -και... μπόλικα χρόνια.
Είχαμε μιλήσει πριν από σχεδόν ενάμιση μήνα και είχαμε κανονίσει να βγει η συνέντευξη την 1η Μαρτίου. Το βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου την είχα έτοιμη. Λίγη ώρα αργότερα, συνέβη η τραγωδία στα Τέμπη. Ο χρόνος πάγωσε -όπως για όλους μας. Δουλέψαμε ξανά, βασανιστικά, την επικαιροποιήσαμε.
«Ένιωσα σαν να σκοτείνιασε ξαφνικά η ζωή μας, σαν κάποιος να έσβησε με μια κίνηση όλα τα φώτα», λέει ο Νίκος Μαστοράκης για τα Τέμπη, τα οποία χαρακτηρίζει χρονικό μιας προαναγγελθείσας τραγωδίας. Μιλά για το «βαθύ κράτος» της Ελλάδας, που παραμένει ατιμώρητο, αλλά και για τις «πολλαπλές διαβολικές συμπτώσεις μαζί» το μοιραίο βράδυ.
Δεν αλλάζω γνώμη για Μητσοτάκη -«Μαστροχαλαστής ο Τσίπρας, ποθεί τον διχασμό»
Εμμένει στην γνώμη του για τον Μητσοτάκη: «Δεν αλλάζω γνώμη συγκυριακά. Είναι ο ίδιος Μητσοτάκης που εμπιστευθήκαμε στον Έβρο, στην πανδημία, στον πόλεμο της Ουκρανίας, στην ενεργειακή κρίση, στην αξιοπρεπή διεθνή αντιπροσώπευση της χώρας, στις αναβαθμίσεις της οικονομίας», λέει. Στον αντίποδα, χαρακτηρίζει τον Τσίπρα «μαστροχαλαστή που ποθεί τον διχασμό, την εκδίκηση, την μπουλντόζα για όσα απέκτησε ο Έλληνας στην τετραετία του Μητσοτάκη», σφάζει... στο γόνατο την Πόπη Τσαπανίδου και σχολιάζει καυστικά τα πηγαινέλα του Πολάκη στον ΣΥΡΙΖΑ.
Απομυθοποιεί -με δυο κουβέντες- μυθικούς σταρ του Χόλιγουντ. «Λαμπερή η Ναστάζια Κίνσκι; Σβηστή και μισητή από όλους, την απέλυσα», λέει.
«Ο Άντονι Κουίν ο χειρότερος συνεργάτης που είχα ποτέ, τυραννικός, πέφτουλας».
Το #metoo και η «ΕΡΤ του Ζούλα»
Αποκαλύπτει τι θα ψηφίσει στις επικείμενες εκλογές, απαντά αν είναι «βασιλικός», μιλάει παθιασμένα για τη λατρεία του στα αυτοκίνητα αλλά και για την ηλεκτροκίνηση, για το #metoo, για τα εγκλήματα του σήμερα, για τα social media και το Facebook, για την ιδιότυπη ομερτά στον χώρο του θεάματος, για την πληροφόρηση του αύριο, για το μέλλον της τηλεόρασης αλλά και για την «ΕΡΤ του Ζούλα».
Μιλά για τη σύγκρουση με την Ελένη Βλάχου, πώς... τρούπωσε στη θαλαμηγό του Ωνάση, θυμίζει τις διεθνείς δημοσιογραφικές επιτυχίες, ανατρέχει με νοσταλγία στη δημιουργία των ροκ και ποπ συγκροτημάτων, όπως οι Φόρμιγξ με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου, και στην περίφημη συναυλία των Rolling Stones που διοργάνωσε ο ίδιος τέσσερις ημέρες πριν από τη δικτατορία. Απαντά για το επίμαχο χρονογράφημά του το 1967 και για τη συνέντευξη με τους φοιτητές του Πολυτεχνείου. Θυμώνει όταν θυμάται την κόντρα με τους «παπαρο-υπουργούς» του ΠΑΣΟΚ (όπως τους αποκαλεί) για την ελεύθερη ραδιοφωνία, αλλά και με όσους συγκρίνουν την τραπ με την ποπ του ’60. Ξεσπά για τα ελληνικά talent shows, τα πρωινάδικα και μεσημεριανάδικα, την κακοποίηση της γλώσσας και την αυθάδικη, προσβλητική επίδειξη αγραμματοσύνης, ασυνταξίας και ανορθογραφίας.
Σε μία από τις σπάνιες φορές μιλά για την οικογένειά του, για τις γυναίκες της ζωής του. Μας ξεναγεί στο ιερατείο ονομάτων που γνώρισε: Από τον Τζόν Λένον, τον Αριστοτέλη Ωνάση και την Ελένη Βλάχου, ως τους Rolling Stones και τον Αλέν Ντελόν. Από τον Βαγγέλη Παπαθανασίου και τον Ντέμη Ρούσσο, έως τον σκηνοθέτη-πρότυπο για τον ίδιο, Γιώργο Τζαβέλλα, τον Φιλοποίμενα Φίνο, τον Μίμη Πλέσσα, τον Μάνο Χατζιδάκι. Από τον Φρανκ Σινάτρα μέχρι τον Άντονι Κουίν. Και από τη Σοράγια ως την Μπέτυ Λιβανού, την Αλίκη Βουγιουκλάκη, την Κορίνα Τσοπέη, τη Ρίκα Διαλυνά, τη Ζωή Λάσκαρη, τον Νίκο Κούρκουλο και την Έλενα Ναθαναήλ....
Πάρτε βαθιά ανάσα και βουτήξτε στο τότε και στο σήμερα μέσα από τα μάτια του Νίκου Μαστοράκη, με άγνωστες στιγμές των δεκαετιών του ’60, του ’70, του ’80, αλλά και του 2023.
Κυρίες και κύριοι (σαν κονφερασιέ του ’50 κι εγώ, που λέει κι ο ίδιος), ο Νίκος Μαστοράκης, αψιμυθίωτος, αποκαλύπτεται.
- Η συνέντευξη αυτή γίνεται κάτω από βαρύ πέπλο θλίψης και οργής, μετά την τραγωδία στα Τέμπη. Πώς τη βίωσες;
Ένιωσα σαν να σκοτείνιασε ξαφνικά η ζωή μας, σαν κάποιος να έσβησε με μια κίνηση όλα τα φώτα. Δεν είμαι αμάθητος στις τραγωδίες. Στο παρελθόν μου είχα κοντινές επαφές με τον θάνατο, από τον ομαδικό χαμό εκατοντάδων στο ναυάγιο του «Ηρακλείου» και σε αεροπορικά δυστυχήματα, ως τον ατομικό, τη δολοφονία του Γρήγορη Λαμπράκη. Όμως εκείνο που με παρέλυσε, με πάγωσε, τώρα, ήταν η μαζική απώλεια νέων ανθρώπων αλλά και η σκέψη πως τα Τέμπη δεν ήταν παρά το χρονικό μιας προαναγγελθείσας τραγωδίας. Τραγωδία στεγνή και ανελέητη, σαν την αρχαία, χωρίς τα μελοδραματικά στοιχεία που μερικοί προσπάθησαν να προσδέσουν. Οι επιτροπές, οι ανακριτές, οι εφέτες δεν μου λένε τίποτα εμένα. Επειδή τίποτα και κανείς δεν μπορεί να ισιώσει ένα κράτος χρόνιας στρέβλωσης. Το βαθύ ελληνικό κράτος (που, στην πραγματικότητα, είμαστε όλοι εμείς) είναι στο απυρόβλητο και παραμένει ατιμώρητο για όλες τις τραγωδίες του παρελθόντος αλλά και του μέλλοντος. Mε μόνη παρηγοριά ότι ελληνικό κράτος είναι και οι διασώστες, οι πυροσβέστες, οι αστυνομικοί, οι νοσηλευτές και οι γιατροί που άφησαν βαθύ αποτύπωμα ανθρωπιάς στον τόπο του δυστυχήματος.
- Επιχείρησες να βγάλεις συμπεράσματα στο βασανιστικό ερώτημα «ποιος φταίει»;
Με ξεπερνούν οι πολλαπλές διαβολικές συμπτώσεις μαζί. Σύμπτωση το τριήμερο της επιστροφής τόσων φοιτητών στη Θεσσαλονίκη με το αντίστοιχο τριήμερο των «σταθμαρχών» που, για να μην το χαλάσουν, φόρτωσαν τη βάρδια στον άσχετο; Σύμπτωση που ο άπειρος αυτός σταθμάρχης δεν ήξερε να χαράξει γραμμή στον πίνακα και ότι οι δύο άλλοι που όφειλαν να είναι μαζί του πήγαν για σουβλάκια; Σύμπτωση ότι ξεχάστηκε ένα κλειδί ανοιχτό; Σύμπτωση ότι δεν τηρήθηκαν τα τυπικά της «αναγγελίας», οπότε και ο σταθμάρχης και ο μηχανοδηγός θα έπρεπε να έχουν αναφέρει σαφώς και ευκρινώς τη «γραμμή της καθόδου» (αντί για «φεύγω» - «φεύγεις») ώστε έτσι να φαινόταν αμέσως το λάθος; Σύμπτωση που ο εγκληματικά άπειρος σταθμάρχης δεν είχε δει επί 10 λεπτά στον πίνακα τη γραμμή απ' όπου ανέβαινε το 62; Τόσες πολλές «συμπτώσεις» μαζί δεν είναι πια συμπτώσεις, αλλά η τέλεια καταιγίδα.
Το βαθύ ελληνικό κράτος (που, στην πραγματικότητα, είμαστε όλοι εμείς) είναι στο απυρόβλητο και παραμένει ατιμώρητο για όλες τις τραγωδίες του παρελθόντος αλλά και του μέλλοντος.
- Ο πρωθυπουργός μίλησε για θυσία. Η αντιπολίτευση και οι συνδικαλιστές μιλούν για έγκλημα. Εσύ τι λες;
Σίγουρα δεν είναι από τους πιο επιτυχείς χαρακτηρισμούς του για την τραγωδία, πιστεύω όμως πως εννοούσε ότι τους 57 τούς θ υ σ ί α σ α ν όλες οι κυβερνήσεις των ΟΣΕδων, των συντεχνιών, της συνωμοσίας κατά του πολίτη, του ωχαδερφισμού, της αυταπάτης του «όλα θα γίνουν», της κομματίλας, του «πάμε κι ό,τι γίνει» και από το γεγονός ότι δεν σφύριζε μόνο το τρένο, σφύριζαν ανέμελα και αμέτρητοι εν δυνάμει δολοφόνοι. Με τέτοιο ορισμό, ναι, ήταν θυσία αδικοχαμένων, χωρίς καν τη λύτρωση που θα περίμενε κανείς στον επίλογο μιας τραγωδίας.
Με θυμώνει πάντως που, στο ξαφνικό σκοτάδι της ζωής μας, εμφανίστηκαν μερικοί με πυρσούς, λάμπες θυέλλης και φακουδάκια κομματικού φανατισμού, προσδοκώντας να διεκδικήσουν κατιτίς συνδικαλιστικό κι εκείνοι, καταμεσής της αναμπουμπούλας. Στις ειρηνικές πορείες καθημερινών ανθρώπων προσκολλήθηκαν κόμματα της Αριστεράς, Νεολαίες του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΚΕ, το έμπειρο σε «προσκολλήσεις» ΠΑΜΕ και τα συνδικάτα της ΑΔΕΔΥ, της ΓΣΕΕ και ποιος ξέρει πόσα άλλα. Μακάβριο αστείο: Η ΑΔΕΔΥ εναντίον της... αξιολόγησης. Έκαναν μάλιστα απεργία και οι δημοσιογράφοι, όχι πενθώντας αλλά διεκδικώντας... συλλογική σύμβαση. Είναι τόσο ανόητοι όλοι αυτοί να πιστεύουν ότι ο Έλληνας θα «τσιμπήσει» στο παιχνίδι τέτοιας άθλιας πολιτικής εκμετάλλευσης; Οι (έστω και με λάθος timing και εν θερμώ) δημοσκοπήσεις διαψεύδουν τα διαστροφικά τους όνειρα. Όσο για τον χαρακτηρισμό «έγκλημα» της αντιπολίτευσης και των συνδικαλιστών, θα παραδεχτούν ποτέ ότι τον βλέπουν κοιτώντας στον καθρέφτη;
- Είμαστε λοιπόν ενώπιον μιας κρίσιμης εκλογικής αναμέτρησης. Θα πας να ψηφίσεις; Τι δεν λένε οι πολιτικοί; Τι θα ήθελες να υποσχεθεί κάποιος υποψήφιος πρωθυπουργός;
Θα μπορούσα να ψηφίσω κάποια αντιπολίτευση, αν είχε έστω και ψήγματα αλήθειας και σοβαρότητας, αν το εύρος της δεν ήταν τόσο αξιοθρήνητα στενό, όπως της σημερινής, που κυμαίνεται από το εμμονικό μίσος μέχρι το γελοίο, από την ανοησία μέχρι την εθνική προδοσία. Στον αντίποδα, ο Μητσοτάκης δεν με διέψευσε, όταν τέσσερα χρόνια πριν, στο Facebook, τον αποκάλεσα «Αναπάντεχο Ηγέτη» και έγραφα: «Εκείνοι που "δεν τον είχαν," ξυπνούν πια κάθε μέρα με ένα νέο σοκ. Είναι σαν ο Κυριάκος να παίζει σκάκι solitaire και να νικάει συχνά τον εαυτό του. Το Ironman που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο δεν του πάει, γιατί ο ίδιος είναι ήπιος, ευγενικός, ήρεμος -το ιδανικό προφίλ του χαρισματικού σκακιστή».
- Έχεις ακόμη την ίδια γνώμη για τον πρωθυπουργό;
Δεν αλλάζω γνώμη συγκυριακά. Είναι ο ίδιος Μητσοτάκης που εμπιστευθήκαμε στον Έβρο, στην πανδημία, στον πόλεμο της Ουκρανίας, στην ενεργειακή κρίση, στην αξιοπρεπή διεθνή αντιπροσώπευση της χώρας, στις αναβαθμίσεις της οικονομίας. Αντίθετα με τον αντίπαλο μαστροχαλαστή που ποθεί τον διχασμό, την εκδίκηση, την μπουλντόζα για όσα απέκτησε ο Έλληνας στην τετραετία του Μητσοτάκη, ο ίδιος παραμένει δέσμιος του ευγενικού, αξιοπρεπούς αλλά δυναμικού χαρακτήρα του και επιλέγει αξιόλογους συνεργάτες. Εγώ, λοιπόν, δεν θα ψήφιζα ποτέ ένα κόμμα πολιτικά ένοχο για την τραγωδία στο Μάτι, θα ψήφιζα όμως, με τα μάτια κλειστά, οποιαδήποτε κυβέρνηση είχε υπουργούς τον Άκη Σκέρτσο και τον Κυριάκο Πιερρακάκη.
Ο Μητσοτάκης δεν με διέψευσε. Αντίθετα με τον αντίπαλο μαστροχαλαστή που ποθεί τον διχασμό, την εκδίκηση...
- Η γνώμη σου για τα «νέα ήθη» των κομματικών εκπροσώπων;
Αν εννοείς την Πόπη, με άριστα το 10, της δίνω ένα 9,5. Στη stand up κωμωδία όμως. Γελάω πολύ όταν τη βλέπω να φλερτάρει με την κάμερα, όσο κάποιος σοβαρός αντίπαλος την κονιορτοποιεί. Ελπίζω, σε αυτή την εμετικά τοξική προεκλογολογία, να συνεχίσει να είναι η «κωμική ανακούφιση». Μετά από τόσα χρόνια προσπάθειας, δικαιούται να έχει μια επιτυχία κι αυτή.
- Και για το φύγε-έλα του Πολάκη;
Θα ήταν καλή ιδέα να αποφύγουμε τις βωμολοχίες σ’ αυτή τη συνέντευξη.
- Σου έχουν κάνει πρόταση να είσαι υποψήφιος με κάποιο κόμμα; Γιατί αρνήθηκες;
Δεν μου έκαναν ποτέ, δεν θα δεχόμουν ποτέ. Κι εδώ ισχύει το απόλυτο του «ποτέ» που είναι de facto και μάλιστα με σαρκαστικό χαμόγελο. Δεν υπήρξα και δεν θα ήμουν ποτέ θιασώτης καμιάς κομματικής πολιτικής που εκφράζεται σε ένα συχνά περιγέλαστο «κυνοβούλιο» υποκρισίας, ψεύδους και κυρίως... απουσίας και όπου οι εκλεγμένοι «δημοκράτες» μας αποδέχθηκαν να συναγελάζονται και να εξυβρίζονται επί χρόνια από τον Μιχαλολιάκο και τη φασιστική του συμμορία, επιδεικνύοντας έτσι ευαισθησία παχύδερμου. Το παραπάνω, με τη σημείωση ότι η χειρότερη δημοκρατία είναι προτιμότερη από την καλύτερη δικτατορία.
- Η κοινή γνώμη, θεωρείς, ψηφίζει με βάση ιδεολογία; Το συμφέρον της; Τις ανάγκες της; Ή με βάση τη θεωρία του «μικρότερου κακού»;
Υπάρχει «κοινή γνώμη;» Ο καθένας μας έχει γνώμη που βαυκαλίζεται να πιστεύει ότι είναι «κοινή» και που παραβατικά την ονομάζει «αντικειμενική». Δεν είμαστε αντικείμενα και όταν έχουμε γνώμη αυτή είναι «υποκειμενική», που μόνο αν ταυτίζεται με άλλες πολυάριθμες μπορεί να χαρακτηριστεί «κοινή». Άλλωστε, είναι γνωστό το απόφθεγμα «η γνώμη είναι σαν την κ@λ@τρυπίδα, ο καθένας έχει από μία». Η κατ’ ευφημισμόν «κοινή γνώμη» είναι πια τυποποιημένο προϊόν, εν είδει γενόσημου, σε πολλές διαφορετικές συσκευασίες, που κυκλοφορεί όμως χωρίς προειδοποιήσεις επικινδυνότητας και που, ως προϊόν, μετριέται από τις βιομηχανίες «ερευνών» με τον ίδιο τρόπο που μετριέται και η θεαματικότητα της τηλεόρασης, δηλαδή σε «δείγμα χιλίων ατόμων».
Ο Έλληνας ψηφίζει με οδηγό το θυμικό του, κίνητρο τον διορισμό του παιδιού του, σύμβουλο τη φρικτά κοντή μνήμη του, μαγνήτη τη «φίρμα» του υποψηφίου βουλευτή, απόφαση την κάψα της στιγμής. Και ένα σεβαστό ποσοστό των ψήφων είναι «εκδικητικές». Αλλιώς θα μου ήταν αδύνατο να χαρακτηρίσω ένα 20% των συμπολιτών μου ως συνειδητά ταυτισμένο με το μίσος, την τοξικότητα και το ανερυθρίαστο ψεύδος του πιο κίβδηλου πολιτικού που πέρασε ποτέ από αυτήν τη χώρα.
- Έγινες δημοσιογράφος σε άλλες, σκληρές εποχές. Χωρίς χρήματα και δόξα όπως σήμερα. Πώς πήρες την απόφαση;
Ήταν μια απόφαση που την είχα πάρει από τα πρώτα χρόνια του σχολείου. Έγραφα τότε στη «Φιλολογική Βραδυνή», στη «Διάπλαση των Παίδων» και ήμουν ρεπόρτερ/εκδότης της σχολικής έντυπης (και όχι... πολυγραφημένης) εφημερίδας «Γυμνασιακά Χρονικά», με ανταγωνιστή τον φίλτατο Σταύρο Δήμα που, χρόνια μετά, πήρε τη ρεβάνς: έγινε υπουργός.
Εποχές σκληρές; Εγώ θα τις έλεγα «ονειρεμένες» και «ανεπανάληπτες». Περίμενα τη μέρα που θα τελείωνα το οκτατάξιο Γυμνάσιο Ζωγράφου για να πάω να ζητήσω δουλειά. Και πήγα. Η «ιδιαιτέρα» του Παράσχου («το αφεντικό») είχε βγει για λίγα λεπτά και έτσι μπήκα θαρραλέα -αλλά όχι θρασύτατα- στο γραφείο του.
- «Τι θες εσύ εδώ;», με ρώτησε βλοσυρός.
- «Ήρθα να ρωτήσω αν χρειάζεστε ρεπόρτερ», απάντησα.
- «Γιατί, είσαι ρεπόρτερ εσύ;».
- «Όχι, αλλά θα γίνω».
Μου πέταξε μια σελίδα των Times και μου ζήτησε να τη μεταφράσω. Λεπτά αργότερα, όταν είδε τη μετάφραση, φώναξε τον αρχισυντάκτη του από τον διάδρομο «Σβολόπουλε, αυτόν τον μικρό να τον προσλάβεις. Άμισθο.» Ως άμισθος ρεπόρτερ έκανα διεθνείς επιτυχίες, τη μια πάνω στην άλλη. Σε αναγνώριση της επίδοσής μου, μετά από το scoop της Σοράγιας, μου «έκοψαν» μισθό 200 δραχμών το μήνα!
Έζησα συναρπαστικές στιγμές στον «Κήρυκα» και στο «Εμπρός,» μέχρι που ο Αλέκος Φιλιππόπουλος μου ανακοίνωσε ότι με απολύει, επειδή... έκανα πολλές επιτυχίες και αυτό μείωνε τον (θετό) αδελφό του και ρεπόρτερ, αλλά και άλλους συναδέλφους!
- Από τον «Εθνικό Κήρυκα» μεταπήδησες στη «Μεσημβρινή» της πανίσχυρης τότε Ελένης Βλάχου και του Τάκη Λαμπρία. Τι κρατάς από εκείνη τη συνεργασία;
Απίστευτο άλμα, για τα εκδοτικά ήθη εκείνης της εποχής. Είχα γράψει μια οργισμένη (για την αδικία του ΕΚ) επιστολή στην Ελένη Βλάχου και, δύο ημέρες μετά, η Λίτσα Παπαβασιλείου, αγαπημένη γραμματέας της, με πήρε για ραντεβού και πήγα (κατάχλωμος, όπως θυμάται η Βλάχου στο βιβλίο της, αλλά μόνο από το τρακ της συνάντησης). Η Βλάχου μου είπε ότι «η "Καθημερινή" είναι λίγο αρτηριοσκληρωτική για ένα ρεπόρτερ σαν κι εσάς, αλλά ο κ. Ψύχας και ο κ. Λαμπρίας θα σας πάρουν στις "Εικόνες", τους μίλησα εγώ σχετικά». Και με πήραν, «με το κομμάτι», και τους έδωσα πολλά και ανατρεπτικά «κομμάτια» που έγραφα και φωτογράφιζα ο ίδιος.
Σε αποτίμηση αυτής της συνεργασίας, με κάλεσε μια μέρα ο Τάκης Λαμπρίας, όπου ενώ εγώ φοβόμουν ότι θα μου ανακοινώσει πως... απολύομαι, εκείνος, αντίθετα, μου μίλησε για τη «λίαν προσεχώς» «Μεσημβρινή», για την οποία με προόριζε ως ρεπόρτερ πρώτης σελίδας και μάλιστα με μισθό... 4.000 δραχμών. Ήταν η πρώτη ημέρα μιας πενταετίας με περιπέτεια, κινδύνους, επιτυχίες, βραβεία καλύτερου ρεπόρτερ, σελίδες και αγώνες αυτοκινήτων, Ράλλυ Αντίκα, Κυνήγι Θησαυρού, αποκλειστικές συνεντεύξεις, 1.677 ρεπορτάζ και σχόλια, δυστυχώς όμως και του παρ’ ολίγον... θανάτου μου, σε μια αναγκαστική προσγείωση ελικοπτέρου, και μια σχεδόν καταστροφική σύγκρουση, τη νύχτα που δολοφόνησαν τον Λαμπράκη.
Από τη «Μεσημβρινή» με απέλυσε η ίδια η Βλάχου «δι’ ασήμαντον αφορμήν». Επειδή, όταν η εφημερίδα αποφάσισε να μην ξανακάνει «Κυνήγι Θησαυρού», εγώ το οργάνωσα, με χορηγό όμως τη βιομηχανία Παπαστράτου. Νομίζω ότι, τότε, κεραυνόπληκτος, ψέλλισα κάτι που η Βλάχου το απέρριψε με τη φράση «Κύριε Μαστοράκη, εγώ έχω χωρίσει συζύγους, λέτε να μην μπορώ να πάρω διαζύγιο από έναν ρεπόρτερ μου;». Ήταν το πιο επώδυνο σοκ της μέχρι τότε ζωής μου.
Ζήτησα ψυχολογικό καταφύγιο στη Νέα Υόρκη, όπου όμως κι εκεί με καταδίωκε το φάντασμα της «Μεσημβρινής» μου. Γυρνώντας στην Αθήνα, με περίμεναν ένα σωρό προτάσεις. Διάλεξα το «Έθνος» (λόγω Γιάννη Καψή) και τον «Ελεύθερο Κόσμο», δύο αντίθετες σε όλα τους εφημερίδες και τους έδωσα πολλές επιτυχίες, μέχρι που μετακόμισα στην «Απογευματινή». Αργότερα, με δική μου απόφαση αυτή τη φορά, είπα να μη δουλέψω άλλο στον Τύπο, μια απόφαση που όμως απαρνήθηκα όταν με κάλεσε ο Χρήστος Πασσαλάρης στα «Επίκαιρα» σαν μέλος της τετραμελούς ομάδας ρεπόρτερ που συγκροτήσαμε μαζί με τον Γιώργο Λιάνη, τη Σοφία Μαλτέζου και τον Φρέντυ Γερμανό.
Ακόμη και σήμερα δεν μπορώ να περάσω από τη Σωκράτους χωρίς κόμπο στον λαιμό.
- Έκανες τηλεόραση επί χούντας, σε εποχή στυγνής λογοκρισίας. Μπορούσε κάποιος να την παρακάμψει και πώς;
O Mάνος Χατζιδάκις είχε γράψει, σε ένα ύστατο άρθρο για τη λογοκρισία, Φεβρουάριο του 1966: «Ετέθη ἀπὸ πολλοὺς τὸ ἑρώτημα, πῶς δὲν ἀντιδράσαμε τόσον καιρό, μιὰ καὶ η λογοκρισία λειτουργεί τόσα χρόνια. ᾿Εγὼ προσωπικὰ πληροφορήθηκα τὴν ὑπαρξί της πριν τριάµισυ χρόνια, τὸ καλοκαίρι τοῦ 1962, οταν θέλησα νὰ βγάλω σὲ δίσκο τὴν «Ὁδὸ ᾽Ονείρων». Πληροφορήθηκα ξαφνικὰ πὼς ἡ λογοκρισία δὲν ἐπιτρέπει νὰ κυκλοφορήση τὸ τραγούδι µου «Ἡ μαύρη Φὸρντ», γιατὶ βρήκε πολὺ ἀνήθικο νὰ τελειώνη αριθμὸς αὐτοῦ τοῦ αὐτοκινήτου στὸν ἀριθμο 3. Ἔμεινα ἔκπληκτος μὲ τὴν πώρωσι ποὺ εἶχα ὑποστῆ νὰ μὴν ἀντιληφθῶ τὴν ἀνηθικότητα τοῦ συγκεκριµένου αὐτοῦ ἀριθμοῦ καὶ τὴν ἠθικὴ διάβρωσι ποὺ θὰ προκαλοῦσε στοὺς συμπολῖτες µου, ἂν μάλιστα τὸν λέγαν τραγόυδιστά στὸν ρυθμὸ τοῦ ταγκό, ὅπως τὸ εἶχα συνθεσει».
Όσο για μένα, είχα εκπαιδευτεί από την προ χούντας στυγνή λογοκρισία του κρατικού ραδιοφώνου. Για πολλά χρόνια, έπρεπε να υποβάλουμε τα τραγούδια, να ελέγξουν τους στίχους, να μας κόψουν τα ύποπτα, μετά να γράψουμε κείμενα που αν δεν τα τηρούσαμε, μας επέστρεφαν την ηχοταινία για να κόψουμε λέξεις μη εγκεκριμένες. Ακόμη και για ένα «τρέιλερ» μουσικής εκπομπής χρειαζόταν άδεια με... χαρτόσημο. Η χούντα, λοιπόν, δεν χρειαζόταν να κάνει τίποτα παραπάνω, είχε έτοιμη τη συνταγή της παρανοϊκής λογοκρισίας και απλώς τη «βελτίωσε» με την επιβολή διώξεων.
Όμως, κατά κάποιο διαστροφικό τρόπο, αυτή η λογοκρισία μάς έμαθε να αυτολογοκρινόμαστε, και έστω, με τον φόβο που φυλάει τα έρμα, να μιλάμε σωστότερα, την εποχή του live όταν το σφάλμα δεν διορθωνόταν στο μοντάζ και που όλοι εμείς, οι on camera, το τρέμαμε. Το «κλίμα pendulum», της μόνιμης δαμόκλειας σπάθης, ήταν ακόμη πιο παγερό στα talk shows. Θυμάμαι, τον καιρό που κάναμε με τον Φρέντυ Γερμανό το «Αλάτι και Πιπέρι», όταν ο Ντίμης Κρίτσας ξεστόμισε τη φράση «όλες θα φορέσουμε σουτιέν φέτος» και άρχισαν να χτυπάνε τα τηλέφωνα, με συνταγματάρχες του 7ου Eπιτελικού να με διατάζουν να κόψω τη μετάδοση. Ομοφοβικός πανικός και στο βάθος ακόμη και απειλές εξορίας σε κάποιο «νησί αναψυχής». Φυσικά, αγνόησα τις κραυγές υστερίας και η εκπομπή ολοκληρώθηκε, χωρίς ο Φρέντυ να έχει υποψιαστεί τον πόλεμο που εξελισσόταν στο κοντρόλ. Τα φαντάρια της «βάρδιας» με κοιτούσαν με συμπόνοια, αναμένοντας ότι, όπου να 'ναι, θα μπουν ΕΣΑτζήδες να με συλλάβουν. Ευτυχώς αφίχθηκε ο Τρύφων Αποστολόπουλος (ταξίαρχος με σημαντικό, αλλά μη αναγνωρισμένο, ρόλο στην ανάπτυξη της εμπορικής τηλεόρασης), που όταν του είπαν τι είχε συμβεί («έβγαλαν ομοφυλόφιλο στην τηλεόρασή μας») απάντησε θυμοσοφικά: «Δηλαδή, τι προτείνετε; Από δω και μπρος, πριν βγει κάποιος ζωντανά, να τον ξεβρακώνουμε και να τον καθίζουμε σε μια λεκάνη με στάχτη;».
Ελπίζω αυτή η βάρβαρη παραβολή να είναι κατανοητή. Τότε είχε αποδοθεί με τον κατάλληλο σαρκασμό για την ίδια την παραβολή -και για τη λογοκρισία της χούντας. Ο Φρέντυ πάντως, όταν έμαθε όσα έγιναν, πήγε στην τουαλέτα τρεις φορές!
Στα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν, με εκδίωξαν από την τηλεόραση δύο φορές. Την πρώτη, επειδή στην εκπομπή «Οικογένεια Ελ Γκρέκο», σε μια εξάχρονη που δεν είχε πάρει χριστουγεννιάτικο δέντρο, είπα τη φράση «έχεις δίκιο, πώς να δώσεις ένα πεντακοσάρικο με την ακρίβεια της ζωής σήμερα;». Η φράση μαγνητοφωνήθηκε από τους χαφιέδες του 7ου Επιτελικού, με εισήγηση στον αρχηγό τους, τον στρατηγό Αγγελή, ότι ήταν «προπαγάνδα εναντίον της επαναστάσεως». Ήταν ο ίδιος ο Αγγελής που υπέγραψε την απόφαση αποπομπής μου.
Εκδιώχθηκα στυγνά από τη ΓΥΣ, πέταξαν από τις σκάλες ακόμη και ένα μηχάνημα βίντεο -το πρώτο βίντεο της τηλεόρασης!- που είχα αγοράσει, και ανέθεσαν στον γλυκό και καλό μου φίλο, τον Μίμη Πλέσσα, να παρουσιάσει το Bingo! O Mίμης το έκανε, για μία και μόνη φορά.
Επειδή υπηρετούσα στο Ναυτικό, με ταλαιπώρησαν όσο μπορούσαν και σ’ αυτό τον ζόρικο τομέα της ζωής μου. Είχα μια σύζυγο και μια κόρη και δεν μπορούσα να δουλέψω για να τους ζήσω. Το όνομά μου ήταν για πολύ καιρό απαγορευμένο στην τηλεόραση και όταν κάποτε επανήλθα, η επάνοδος δεν κράτησε πολύ. Με εντολή του ίδιου του Παπαδόπουλου «κόπηκα» επειδή πήρα συνέντευξη από μια 12χρονη που είχε παντρευτεί (διαβολική σύμπτωση, ο σύζυγος λεγόταν Νίκος Μαστοράκης) και είχε και παιδί! Ήταν τότε που υπήρχε πια βίντεο και η συνέντευξη είχε λογοκριθεί και εγκριθεί από το ΕΙΡΤ, όμως ο δικτάτορας είπε «να τον διώξετε έτσι κι αλλιώς, διαφθείρει τα ήθη της ελληνικής οικογένειας». Και με έδιωξαν. Ξανά.
Για μήνες δούλευα κρυφά, «παρασκηνιακά», με την ανοχή του Αποστολόπουλου και τη βοήθεια του Μεγακλή Βιντιάδη, του Βασίλη Βλαχοδημητρόπουλου και του Αχιλλέα Βογιατζή, των φίλων μου σκηνοθετών της ΥΕΝΕΔ. Σκηνοθετούσα, μάλιστα, ζωντανές εκπομπές από το... τηλέφωνο!
Την τρίτη και φαρμακερή φορά, με έδιωξε με κατεπείγουσα εντολή του ο Ιωαννίδης -ήταν αυτή μάλιστα η πρώτη του διαταγή- Δευτέρα πρωί μετά το πραξικόπημά του. Την οδυνηρή είδηση, όπως θα θυμάται και ο καλός μου φίλος, ο Στέλιος Αντωνιάδης, τη μάθαμε στο Άμστερνταμ, όπου γυρίζαμε με την Μπέτυ Λιβανού και τον Κώστα Πρέκα σκηνές για τη «Συνωμοσία της Σιωπής».
Τότε οι φαντάροι διατάχθηκαν να καταστρέψουν ή ακόμη και να κάψουν τα σκηνικά του Bingo που φυλάσσονταν στην... αυλή.
Ιστορίες λογοκρισίας, χούντας, διώξεων, εκδιώξεων και επανόδων θα χρειάζονταν ένα βιβλίο πολλών σελίδων για να τις αφηγηθώ με συναρπαστική λεπτομέρεια. Αξίζει όμως να αναφέρω ότι, με αφορμή ρεπορτάζ μου στα «Επίκαιρα» για τη συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη στο Λονδίνο, πέρασα αξέχαστες ώρες στις εγκαταστάσεις της ΕΣΑ, που έληξαν με την προειδοποίηση του Θεοφιλογιαννάκου «ξαναγράψε κάτι τέτοιο και θα δεις διακοπές σε νησί».
- Κάποιοι ανατρέχουν μονίμως στην περίφημη συνέντευξη που είχες πάρει από φοιτητές την περίοδο της χούντας και στο άρθρο σου που την εξυμνείς.
Δεν σε αδικώ για την κοινοτοπία, Άγγελε. Πενήντα χρόνια από τότε, και ο κάθε ευσυνείδητος δημοσιογράφος θεωρεί καθήκον του (για δικό του άλλοθι, απέναντι κυρίως στο ψευταριστερό κοινό) να κάνει την ίδια ερώτηση. Δεν σε αδικώ, αλλά μην περιμένεις να κάτσουμε κοντά στο τζάκι και να ξαναπούμε το ίδιο παραμύθι. Ούτε να ελπίζεις ότι θα συντάξω απολογητικό υπόμνημα.
Για τη μεν συνέντευξη των φοιτητών, έχω αφηγηθεί την πραγματική ιστορία και κανείς δεν τόλμησε να με διαψεύσει. Την αλήθεια την έγραψε και ο αριστερός και νυν Συριζαίος Στέλιος Κούλογλου, σε μια συνέντευξή του με τον Σπύρο Ζουρνατζή, υπουργό του Μαρκεζίνη και αρχιτέκτονα εκείνης της πολυπαρεξηγημένης, κακοποιημένης συνέντευξης. Ούτε αυτό το αριστερό υποκειμενικό έτυχε της κατάλληλης προσοχής, ο Κούλογλου πάντως το απέσυρε από το διαδίκτυο και το «παρέλειψε» στο βιβλίο του. Ίσως επειδή η αλήθεια δεν «βόλευε»;
Πενήντα χρόνια από τότε, και ο κάθε ευσυνείδητος δημοσιογράφος θεωρεί καθήκον του (για δικό του άλλοθι, απέναντι κυρίως στο ψευταριστερό κοινό) να κάνει την ίδια ερώτηση. Δεν σε αδικώ, αλλά μην περιμένεις να κάτσουμε κοντά στο τζάκι και να ξαναπούμε το ίδιο παραμύθι. Ούτε να ελπίζεις ότι θα συντάξω απολογητικό υπόμνημα
Η συκοφαντική μυθολογία, πάντως, συνεχίστηκε απτόητη, επειδή ίσως σε κάθε ιστορία πρέπει να υπάρχουν οι ήρωες, αλλά απαραιτήτως να υπάρχει και ένας «κακός», επειδή ο «κακός» πουλάει και επειδή το να διώκεις και να υβρίζεις τον «κακό», χωρίς καν το «άκουσον μεν», είναι εθνικό σπορ. Άλλωστε, η φράση-τσίχλα «μιλάς κι εσύ που έκανες την εκπομπή του Πολυτεχνείου» καθιερώθηκε σαν διαχρονική αξία υπεκφυγής, από εκείνους που δεν είχαν ποτέ επιχειρήματα. Πάντως, τα κόμματα που εξέθρεψαν την παραφιλοσοφία εκείνης της συνέντευξης έχουν καταβαραθρωθεί, υπουργοί τους πήγαν φυλακή, ρημάχτηκαν από καραμπινάτα σκάνδαλα. Από το στόμα μεγάλου στελέχους του Σημίτη, όταν ρώτησα «ποιος εκμεταλλεύτηκε πολιτικά τη συνέντευξη του Πολυτεχνείου;», πήρα την απάντηση «όλοι την εκμεταλλευτήκαμε, Νίκο μου». Και από τους πρωτεργάτες της εντεταλμένης εκ ΠΑΣΟΚ τηλεοπτικής μου «δίκης ερήμην μου», οι περισσότεροι (δημοσιογράφοι, πολιτικοί, παρουσιαστές) αυτοαναιρέθηκαν και αυτοαποδομήθηκαν μπροστά στην κάμερα, όταν τους είχα, πρόσωπο με πρόσωπο, στο «Αργά».
Όσο για το... «άρθρο» (τίτλος αταίριαστα σοβαρός για το επίμαχο κείμενο), δεν ήταν παρά ένα χρονογραφικό σημείωμα, στο περιοδικάκι «Μοντέρνοι Ρυθμοί», και μάλιστα με σημείωμα με διαταγή του 7ου Επιτελικού, που συνοδευόταν με την απειλή στον εκδότη «θα το γράψει ο Μαστοράκης, αλλιώς θα σας κλείσουμε το περιοδικό».
Οι τότε δημοσιογράφοι ξέρουν πώς λειτουργούσε η χούντα. Με διαταγές στα έντυπα. Ήταν οι πρώτες μέρες δικτατορίας και, ναι, το έγραψα όπως είχε απαιτήσει η χούντα (ενώ δούλευα και σε αριστερή εφημερίδα, το «Έθνος») για να σώσω τον εκδότη, τον πολύ σεμνό και συμπαθή Θανάση Τσόγκα. Πάντως, θα προέτρεπα τους «κάποιους» αδέκαστους ερευνητές που «ανατρέχουν» σε τέτοια «ντοκουμέντα» να μας πουν πόσοι και ποιοι αντιστασιακοί δημοσιογράφοι παραιτήθηκαν αντί να γράψουν κατ’ εντολήν, αλλά και να εκθέσουν δημόσια τα υμνητικά της χούντας πρωτοσέλιδα αριστερών εφημερίδων και κυρίως του συγκροτήματος Λαμπράκη, τόσο την ίδια ημερομηνία, όσο και για τα επτά επόμενα χρόνια των συνταγματαρχών -σαν αυτά που βρήκα πολύ εύκολα εγώ...
- Μάλλον υπήρξες πιονέρος της κρυφής κάμερας, αν κρίνω από τότε που μπήκες στο κότερο του Ωνάση μεταμφιεσμένος σε μέλος του συγκροτήματος του Γιάννη Πουλόπουλου. Στον αγώνα για την είδηση δεν υπάρχουν εμπόδια ή ηθικές αναστολές;
Η ηθική του ρεπορτάζ είναι μεταβλητή, πρέπει να συμβαδίζει με την ηθική των προσώπων που καλύπτεις. Αλλιώς διαχειρίζεσαι μια μάνα που έχασε το παιδί της κι αλλιώς έναν μεγιστάνα με έναν πολιτικό, παρέα πάνω σ’ ένα πανάκριβο κότερο που κρύβει καραμπινάτα σκάνδαλα. Και να μην ξεχνάμε πως εκείνη την εποχή ήταν αδύνατον να κρύψεις μια ογκώδη κάμερα, εύκολο όμως για μένα να βάλω μια Minox πίσω από τις χορδές της κιθάρας!
- Πώς μπήκες στο... απόρθητο του Ωνάση;
Κατά τον επίσημο βιογράφο του, ο Ωνάσης χάρηκε που ένας ρεπόρτερ (γνωστός του άλλωστε!) θα ξεμπρόστιαζε τον Τεντ Κένεντι, στον οποίο βέβαια ο ίδιος ο Έλληνας μεγιστάνας είχε «εξασφαλίσει» γυναικεία συντροφιά.
Εγώ πάντως δεν σπούδασα δημοσιογραφία, καμιά μου δουλειά δεν τη σπούδασα. Τις έμαθα όλες στο πεζοδρόμιο
Από την «Απογευματινή» της εποχής, με την ορθογραφία της εποχής:
Ήταν μια σύγχρονη έκδοσι τής παληάς επιχειρήσεως «Δούρειος Ίππος». Στην μικρή δημοσιογραφική μου μνήμη, υπήρχαν αρκετά παραδείγματα πολιορκίας με τηλεφακούς των 1000 χιλιοστών, πού δεν κατέληγαν πουθενά άλλου άπ’ την δραματική άφήγησι των ίδιων μου των περιπετειών. Αυτή την φορά, πού, πάνω στην λευκή, γυαλιστερή «Χριστίνα» του κ. Αριστοτέλη Ωνάση, βρίσκονταν πολλά ενδιαφέροντα πρόσωπα (περισσότερα, άπ’ όσα νόμιζα, όπως απεδείχθη αργότερα) δεν υπήρχαν περιθώρια για περιπολίες και «κλεμμένες» ειδήσεις άπ’ τούς χωρικούς. 'Η πραγματική επιτυχία, θάταν να μπη κανείς μέσα.
Ήταν αυτό πού είπα στον εαυτό μου, μία και τέταρτο προχθές το μεσημέρι. Στη μία και μισή, βρισκόμουν στο αεροδρόμιο. "Ένα «άτασσέ», γεμάτο μαυρόασπρα φιλμς και μηχανές, και μια παράκλησι για τον Παυλόπουλο, πού περίμενε, με το μπλε κοστούμι τής δουλειάς, κρεμασμένο σε μια τζαμόπορτα.
«Πρέπει να με πάρης μαζί σου».
Ο Γιάννης Πουλόπουλος είναι φίλος μου χρόνια.
«Ναι, δεν λέω. Αλλά πώς;»
Το πώς, το είχα καταστρώσει. Θα έβγαζα ένα κανονικό εισιτήριο για την Λευκάδα, και, φτάνοντας εκεί, τα υπόλοιπα θα ήσαν απλά.
Ο Πουλόπουλος, κάνει μια πρόχειρη σύσκεψι με τούς υπόλοιπους. Έχουν όλοι τις αντιρρήσεις τους, αλλά, τελικά, το «Τζέημς Μπόντ τάτς» τής περιπέτειας υπερισχύει.
Στο αεροπλάνο, βαφτίζομαι επίσημα «μαιτρ του μπουζουκιού.» Με χρείει ο Χριστάκης με ένα μικρό μπαγλαμαδάκι, πού μάς έφερε γούρι σ’ όλο το υπόλοιπο ταξίδι. Αλλάζω όνομα, και γίνομαι Νίκος Μάστορας. Ή προαγωγή, με συγκινεί. Ή αεροσυνοδός ρωτά:«Πόσα άτομα είναι το συγκρότημα;»
«" Έξη», απαντώ βαρειά, για να είμαι πειστικός.
Κι έτσι αρχίζει επίσημα η περιπέτεια.»
- Είχε happy end η ιστορία;
Αν εξαιρέσεις ότι το βράδυ που επέστρεψα, δύο ασφαλίτες με πήραν, μπροστά από το σπίτι μου, και με πήγαν στην Ασφάλεια, της οδού Μπουμπουλίνας, όπου πέρασα τη νύχτα (χωρίς βασανιστήρια!) γιατί ο Ωνάσης, επειδή είχε στο μεταξύ εκτεθεί στον Κένεντι, τηλεφώνησε στον Παπαδόπουλο με την παράκληση να μη βγει τίποτα για τον γερουσιαστή. Όμως το happy end για μένα ήταν πως, ενώ βρήκαν και κατάσχεσαν όλες τις επίμαχες φωτογραφίες, η είδηση που έβγαλα («Η τέως πρώτη κυρία των ΗΠΑ, σύντομα πρώτη κυρία του Σκορπιού») έκανε τον γύρο του κόσμου και την είχαν πρωτοσέλιδο κάπου 70.000 έντυπα!
- Από τα σημερινά media είσαι σε απόσταση...
Είναι απόσταση ασφαλείας, τόσο δική μου όσο και δική τους. Δούλεψα για αχάριστα media. Η τότε δημοσιογραφία ήταν ένα υπερβολικά αχάριστο επάγγελμα, σε άρμεγε, σε γέμιζε με την κοκαΐνη της πλαστής αυτοπεποίθησης, ότι δηλαδή εσύ είσαι και άλλος δεν είναι, και όταν τολμούσες να κάνεις μια γκάφα ή μια αποτυχία, σε πετούσε στα σκουπίδια. Αυτά θα έπρεπε να λένε στους νέους που γίνονταν (;) δημοσιογράφοι.
Εγώ πάντως δεν σπούδασα δημοσιογραφία, καμιά μου δουλειά δεν τη σπούδασα. Τις έμαθα όλες στο πεζοδρόμιο: και τη φωτογραφία, και τη δημοσιογραφία, και το μοντάζ, και το μιξάζ, και τη σκηνοθεσία, και την παραγωγή, και το σενάριο. Και είμαι αυτοδίδακτος κειμενογράφος, στιχουργός, λογοτέχνης (έχω γράψει δύο μυθιστορήματα που έχουν εκδοθεί από μεγάλους εκδοτικούς οίκους στην Αμερική) και σεναρίστας (κάπου 30 σενάρια). Σε καμία απ’ αυτές τις ιδιότητες δεν υπήρξα άριστος. «Μέτριος ως καλός» θα ήταν μια έντιμη αποτίμηση, όμως η ποικιλία και η εναλλαγή αντικατέστησαν ηδονικά την ουτοπική επιδίωξη της ακαδημαϊκής αριστείας.
Έχω λοιπόν κάνει τα πάντα και έχω απολαύσει όλα μου τα «επαγγέλματα», αν και τα έχω μάθει στο πεζοδρόμιο, όπως έμαθε να γυαλίζει παπούτσια ο μικρός λουστράκος της παλιάς Αθήνας.
- Το ραδιόφωνο πώς προέκυψε στη ζωή σου; Είχες ανοίξει πόλεμο με το ΠΑΣΟΚ όταν επιχειρούσε να αναβάλει την υπόθεση της ελεύθερης ραδιοφωνίας, όμως ήταν πια υπόθεση χωρίς γυρισμό. Γιατί βγήκες μπροστά; Τι απειλές είχες δεχθεί;
Γυρίζεις σελίδα σε ένα κεφάλαιο που, από μόνο του, θα μπορούσε να είναι μια φλύαρη συνέντευξη. Πιτσιρικάς, έβλεπα το ραδιόφωνο σαν τηλεόραση, κοιτούσα μαγεμένος εκείνο το ανήσυχο «πράσινο μάτι» του οικογενειακού «Ελ.βί.ρα» και έφτιαχνα φάτσες, σκηνικά, δράματα, κωμωδίες με τη φαντασία μου.
Την έτρωγα τη μάνα μου να με πηγαίνει συχνά στο στούντιο των εκπομπών του Γιώργου Οικονομίδη, που κάποτε μπάφιασε να με βλέπει δίπλα του και είπε on air «ρε συ μικρέ, πάλι εδώ;». Και ήταν αυτό η επίσημη διάγνωση της μετέπειτα αθεράπευτης ασθένειάς μου.
Έκανα πάσης φύσεως και παντός καιρού ραδιόφωνο, και στα δύο κρατικά. Μουσικές (νυν μουσειακές) εκπομπές, αυτοκίνητο, ρεπορτάζ για το ΕΙΡ, παιχνίδια, κυνήγια θησαυρού. Για πολλά χρόνια, η νεολαία κοιμόταν με το τρανζίστορ κάτω από το πάπλωμα και το «Λεωφορείον η Μελωδία».
Ήταν το ραδιόφωνο που δημιούργησε την ελληνική ποπ και τις μεγάλες διαχρονικές της επιτυχίες. Σε αυτό οφείλουμε τον Βαγγέλη και τους Φόρμιγξ, τα συγκροτήματα, τους τραγουδιστές-ινδάλματα μιας ανέμελης εποχής, τα μνημειώδη ρεσιτάλ, τα κλαμπάκια σαν το Igloo, το πρωτόγνωρο lifestyle του περιοδικού Τύπου, τη συναρπαστική όσο και απλοϊκή ψυχαγωγία σε ατέρμονες βόλτες με νοικιασμένο αυτοκίνητο, ακόμη και την ανεξίτηλη ανάμνηση απόκτησης του πρώτου πικ-απ αυτοκινήτου, που όμως δεν έπαιζε χωρίς... ραδιόφωνο.
Η συναυλία των Stones ήταν μια τούρτα από μπαρούτι, που περίμενε τον ηλίθιο εμένα να ανάψω τα κεριά!
Το ασίγαστο πάθος των «Μεσαίων» ερτζιανών με έπληξε ξανά με το Radio Gold, τον πρώτο σταθμό FM αποκλειστικά με sixties και μετέπειτα με classic rock, που πολεμήθηκε σκληρά από το ΠΑΣΟΚ και τους παπαρο-υπουργούς του. Άνισος αγώνας: ένα μουσικό ραδιόφωνο -αλλά με καθημερινή και οξύτατη παρατηρητικότητα- εναντίον της εξουσίας. Ραδιόφωνο που το έκλεισαν με τρεις κατασχέσεις στον Υμηττό, διορισμένοι ΠΑΣΟΚτζήδες των δήθεν ανεξάρτητων Αρχών, με εντολή Σημίτη, ώστε τη θέση του στις άδειες να πάρουν οι «ημέτεροι» άπληστοι εκδότες του ΠΑΣΟΚ, που είχαν ήδη μια άδεια αλλά ήθελαν και δεύτερη, και τρίτη. Αγώνας που έληξε με τη δικαίωσή μας από το ΣτΕ και την πολυπόθητη άδεια, σαν επιβράβευση του δικαίου που δεν το βάζει κάτω.
- Ανήσυχο πνεύμα από μικρός. Εκτός από δημοσιογράφος, ήσουν και παραγωγός και στιχουργός συγκροτημάτων που έγραψαν ιστορία τη δεκαετία του ’60, όπως οι Forminx του -άγνωστου τότε- Βαγγέλη Παπαθανασίου. Μια εποχή που έδυσε για πάντα. Γλυκόπικρες μνήμες;
Δεν διακρίνω καμιά πίκρα για τη γλυκύτατη εποχή τέτοιου σφοδρού έρωτα. Αντίθετα με τους άλλους, τους ορθόδοξους έρωτες της ζωής μας, ο έρωτας με τη μουσική δεν μας προδίδει ποτέ, δεν μας πικραίνει και όταν τον επικαλύπτουν ίσως τα νέα φλερτ (τηλεόραση, σινεμά) ζει τόσο έντονα σε δεύτερο πλάνο, που αρκούν οι δέκα πρώτες νότες του Our Last September για να μελώσει η σκλήρυνση της επικαιρότητας και να νιώσεις εκείνο τον αναγκαίο μικρό κόμπο στον λαιμό. Δεν γράψαμε ποτέ τραγούδια «φόρμουλας», γράφαμε για τους μεγάλους μας τυραννικούς έρωτες, για τα όνειρά μας, για πλάκα κυρίως.
Πολύτιμα εκείνα τα πτωχά 45άρια που μας άφησε η δισκογραφία της εποχής. Τα φτιάχναμε με τον παλιομοδίτικο τρόπο «πατ-κιουτ», δηλαδή ο Βαγγέλης κι εγώ, στο παραλιακό κλαμπάκι/βενζινάδικο της BP, ένα μπλοκ, ένα πιάνο και, μερικές μέρες κατόπιν, στο στούντιο για ηχογράφηση.
Kαι εκείνο το βουητό-απόηχος, που ακόμη στοιχειώνει αναμνήσεις πολλών, στις πολυπληθείς συναυλίες-τίγκα. Ο κόσμος άκουγε ελληνική ποπ με δίψα, χόρευε ελληνική ποπ με κέφι, αγόραζε ελληνική ποπ με τον ασίγαστο πυρετό, που έκανε επιτυχίες σαν το Jeronimo Yanka.
- Η ποπ μουσική στο φόρτε της τότε και εσύ μέσα σε όλα. Μέχρι και τους Rolling Stones έφερες στην Ελλάδα το ’67, σε εκείνη την επεισοδιακή συναυλία που διέλυσε η αστυνομία…
Μεγάλο επιχειρηματικό λάθος, όμως μεγάλη ιστορική απόφαση. Τέσσερις μέρες πριν το πραξικόπημα και ενώ ο αέρας ήδη μύριζε μπαρούτι. Κατά έναν στρεβλό τρόπο, η απόδειξη του τι χρειάζονται τα μεταξωτά βρακιά. Μήνες διαπραγματεύσεων, εβδομάδες αγωνίας, ηχητικά από την Ιταλία, αστυνομικός κλοιός ακόμη και στην παραλιακή -στις αφίξεις-, σαρκασμός, ειρωνεία και χολή από τον ημερήσιο Τύπο με τα υποτιμητικά διστηλάκια για τους «μαλλιάδες», ενώ τα κρατικά ΜΜΕ αγνόησαν επιδεικτικά τους Stones λες και είχαν λέπρα.
Και στη συναυλία, Τασιγιώργος (που πολλές ιστοσελίδες τον λένε... Τσιλιχρίστο) και αστυνομικοί αποφασισμένοι να βαρέσουν το κοινό, σε εκδικητική μανία για τον τραυματισμό του αρχηγού τους, μέρες πριν, σε διαδήλωση οικοδόμων.
Η συναυλία των Stones ήταν μια τούρτα από μπαρούτι, που περίμενε τον ηλίθιο εμένα να ανάψω τα κεριά!
- Και κινηματογράφος: Παραγωγός, σκηνοθέτης, μοντέρ 22 ταινιών, δεκάδες τα διεθνή βραβεία, αν δεν κάνω λάθος. Συνεργάστηκες και με τη λαμπερή Ναστάζια Κίνσκι. Για δόξα; Για χρήμα; Ή από «πετριά» που λένε με τον λαμπερό (και σκοτεινό θα έλεγα) χώρο του σινεμά; Και τι «προίκα» σού άφησαν οι συνεργασίες και οι δουλειές αυτές;
Λαμπερή η Κίνσκι; Σβηστή! Και θεοσκότεινη. Μισητή από όλους. Στο γύρισμα ενός φιλμ, είναι μακρά η συμβίωσή μας σε ώρες, και δεν μπορεί άδικα ένα ολόκληρο συνεργείο εκατό ατόμων να μισεί μια γυναίκα, τη Ναστάζια Κίνσκι, επί έξι εβδομάδες.
Μια γυναίκα με πολλές προσωπικότητες και όλες δυσάρεστες ως τυραννικές. Πέντε συνεργάτες μου παραιτήθηκαν την πρώτη εβδομάδα, επειδή δεν την άντεχαν. Μας απέκρυψε ότι ήταν ναρκοληπτική, με αποτέλεσμα μια ταινία που γυρίστηκε νύχτα να έχει πρωταγωνίστρια που κοιμάται μπροστά στην κάμερα!
Λαμπερή η Κίνσκι; Σβηστή! Και θεοσκότεινη. Μισητή από όλους. Ο Άντονι Κουίν υπήρξε ο χειρότερος συνεργάτης που είχα ποτέ. Ήταν προβληματικός. Πέφτουλας.
Μάλιστα την τελευταία νύχτα, που επέλεξε για να με... διατάξει να κάνω ένα πλάνο της, την απέλυσα. Με τον βάρβαρο τρόπο που η ίδια είχε επιδείξει. Και μάλιστα κάτω από τα ενθουσιώδη χειροκροτήματα των τεχνικών. Την επόμενη μέρα, το ανακουφισμένο συνεργείο είχε τυλίξει την καρέκλα της Κίνσκι με μονωτική ταινία και την επιγραφή The Bitch is Wrapped («H στρίγγλα πακεταρίστηκε»).
Δύσκολη ήταν και η ζωή μου με τον Άντονι Κουίν, που υπήρξε ο χειρότερος συνεργάτης που είχα ποτέ. Ήταν προβληματικός. Πέφτουλας. Ήθελε να κοιμηθεί με όλες τις γυναίκες που υπήρχαν στο γύρισμα, και με εκείνες που δεν τον ήθελαν ήταν εκβιαστικά φορτικός, έκανε τις συμπρωταγωνίστριές του να κλαίνε, τις έκανε να χάνουν τον διάλογό τους, ήθελε να είναι το επίκεντρο της ταινίας, ήθελε να πάρει την ταινία από τα χέρια του σκηνοθέτη, του παραγωγού, του συγγραφέα, ήταν ευτελής άνθρωπος, άκρως αντίθετος από εκείνους τους στιβαρά αντρικούς χαρακτήρες που ερμήνευε.
Την τελευταία μέρα μας στην Ελλάδα, εκεί στη «μικρή Βενετία» της Μυκόνου, με ρώτησε τι θα έκανα όταν τελείωναν τα γυρίσματα, κι όταν του απάντησα «λέω να πάω στο Χόλιγουντ» εκείνος είπε μοχθηρά «σκατά θα κάνεις στο Χόλιγουντ, ένα τίποτα θα είσαι στο Χόλιγουντ, κι ας υπήρξες τυχερός που δέχτηκα να κάνω την ταινία σου». Πέρασαν έξι μήνες, και είχα ήδη αποκλειστικό συμβόλαιο με την Paramount, όταν ο Κουίν με πήρε τηλέφωνο, όλο γλύκες: «Νίκοοοο, Έλληνα αδερφέ μου, μπράβο που είσαι στο στούντιο, τι ταινία θα κάνουμε μαζί;». Πήρα μια βαθιά ανάσα και απάντησα: «Δεν είμαστε αδερφοί και δεν είσαι Έλληνας, είσαι Μεξικανός. Σκατά θα κάνεις μαζί μου, Τόνι. Απλώς υπήρξες τυχερός που σου έδωσα να παίξεις τον Ωνάση». Και του το έκλεισα στη μούρη.
Όμως αυτούς τους δύο θα τους έλεγα αγίους, μπροστά στον Όλιβερ Ριντ. Αυτός ο τυραννικός μέθυσος που χτυπούσε, έφτυνε και ταπείνωνε δημόσια τη γυναίκα του, που μου είχε ρίξει «κεφαλιά» επειδή δεν τον... απασχολούσα αρκετά, στο γύρισμα κρίσιμης σκηνής, με ελικόπτερο από πάνω του, κατέβασε το φερμουάρ και κατούρησε μπροστά σε 4 κάμερες! Στον αντίποδα όμως, στην ίδια ταινία, είχα δύο ευγενείς πραγματικούς τζέντλεμεν, τον Τζορτζ Κένεντι και τον Χοσέ Φερέρ.
- Θέλεις να περιγράψεις τηλεγραφικά το Χόλιγουντ;
Θα ήθελα, αλλά δεν μπορώ, επειδή, έτσι σύντομα, είναι απερίγραπτο. Είναι ο πλανήτης του «όχι», όπου εισπράττεις μόνο άρνηση και επιβιώνεις μόνο αν έχεις τεράστια αποθέματα αντοχής. Θυμάμαι πως, για πολύ καιρό, οι συνεργάτες ή συνέταιροί μου με αποκαλούσαν «The Christian Token» («Το χριστιανικό μαραφέτι») για να με ξεχωρίσουν από το σύνολο που δεσπόζει στη βιομηχανία θεάματος.
- Τραπ ακούς; Είναι φυσική εξέλιξη ακουσμάτων της νεολαίας που θέλει να εκφραστεί -έστω και ακραία- όπως υπήρξαν η ποπ και το ροκ το '60 και το '70; Ή πρόκειται για ένα φαινόμενο-διάττοντα αστέρα που θα χαθεί σύντομα;
Λυπάμαι, όχι απλώς δεν ακούω, αλλά ακόμη και τα λίγα που διαχέονται σε ειδήσεις και ρεπορτάζ με κάνουν να ελπίζω στην ολική έκλειψη και αποστροφή της. Καμιά κίβδηλη πρόφαση «τέχνης» δεν δικαιολογεί προτροπή, και μάλιστα διά της εύκολης οδού της μουσικής, σε βία, ρατσισμό, μισογυνισμό.
Όσο για τη σύγκριση με ποπ και ροκ των 60s, πολλοί, με πρώτο εμένα, θα τη θεωρούσαμε βλασφημία. Τα 60s, ακόμη και σε τραγούδια σαν το ανόητο The Lion Sleeps Tonight, είχαν κάποιο συναίσθημα. Τα ερωτικά τραγούδια των 60s κάνουν και σήμερα νεανικές καρδιές να χτυπούν διαφορετικά. Συγκρίνοντας λοιπόν κάποιος το trap με τα 60s (έστω και σημειολογικά) βλασφημεί!
- Στην τηλεόραση έστησες κανάλια, αλλά μετά από ένα διάστημα έφευγες. Γιατί;
Είχα τη σπάνια πολυτέλεια να φεύγω πάνω στην κορύφωση της δουλειάς μου και της επιτυχίας των καναλιών, που όμως οδηγούσε στην κορύφωση της απληστίας και ασυνέπειας των άλλων. Σε κάποιες περιπτώσεις τη «φυγή» τη δική μου την είχαν προγραμματίσει με ύπουλα σενάρια, χρηματοδότες που σχεδίαζαν κρυφά να με εξαναγκάσουν σε παραίτηση για να παραδώσουν το κανάλι σε συγγενείς. Σε μια τέτοια περίπτωση, όταν ρώτησα τον «καναλάρχη» πόσο θα αγόραζε το ποσοστό μου στην επιχείρηση κι εκείνος απάντησε «δεν αξίζει κάτι, θα κάνω αύξηση μετοχικού κεφαλαίου και θα στο μηδενίσω», είχα την ξαφνική έμπνευση να απαντήσω «ωραία, θα το δωρίσω στο προσωπικό του καναλιού και θα έρχομαι να σε βλέπω στη σύσκεψη του διοικητικού συμβουλίου, παρέα με τους υπαλλήλους σου». Μέσα σε 24 ώρες με είχε πληρώσει!
Ναι, είναι πολυτέλεια αλλά και η επιτομή της ανεξαρτησίας: να μην υποκύπτεις σε πιέσεις που θεωρείς άδικες, πρόστυχες, ανήθικες και να λες «παίρνω το καπελάκι μου και φεύγω». Έχω τη μαγκιά να φεύγω εγκαίρως. Υπάρχουν κάποιοι που αυτό το βλέπουν σαν ελάττωμα, όπως ο Μίνως Κυριακού, που έλεγε ότι «είναι σαν την αγελάδα που κλωτσάει την καρδάρα όταν γεμίσει γάλα». Εγώ βλέπω την ιστορία όχι από το υποκειμενικό του βοσκού ή του αγελαδάρη, αλλά από το υποκειμενικό της καρδάρας, που μέχρι να γεμίσει εκείνη με γάλα, το σκατό της αγελάδας, πλάι της, είναι βουνό.
- Διάβασα κάπου ότι «ο Μαστοράκης ξεβλάχεψε τους Έλληνες πολύ πριν τον Κωστόπουλο». Πώς το ακούς;
Οι Έλληνες δεν περίμεναν ποτέ κανέναν να τους «ξεβλαχέψει», επομένως όλοι οι «σωτήρες» τους δεν ήταν παρά αρκετά ευφυείς ή απλώς καπάτσοι να κάνουν το κέφι τους εκείνης της στιγμής, χωρίς να περιμένουν βέβαια ότι κάποτε, χρόνια μετά, η ιστορία (ή οι ίδιοι, αυτοβούλως) αυτό το κέφι, την πλάκα, τη δημιουργικότητα αν θες, θα το κάνουν ιστορική (!) για τον Έλληνα στιγμή. Στη δική μου περίπτωση, θεωρώ τιμητική την αναφορά τού πολύ σημαντικού Στάθη Καλύβα στην «Καθημερινή»:
«Στη μουσική σκηνή της αθηναϊκής "μοντέρνας μουσικής" των αρχών της δεκαετίας ’60, κομβικό ρόλο διαδραματίζει ο νεαρός Νίκος Μαστοράκης, ο οποίος συνδυάζοντας τις ιδιότητες του δημοσιογράφου, μάνατζερ συγκροτημάτων, ψυχαναλυτή ευαίσθητων μουσικών ψυχών, φίλου κ.λπ., θα συμμετάσχει στη συγκρότηση ενός οικοσυστήματος από όπου θα ξεπεταχτεί μαζί με πολλούς άλλους και ο Παπαθανασίου. Δεκάδες συγκροτήματα, τα περισσότερα άγνωστα πια, δημιουργούνται, αναδεικνύονται, διαλύονται και ξαναφτιάχνονται. Στα πιο γνωστά ανήκουν οι Forminx, το συγκρότημα του Παπαθανασίου, που συνδυάζει ποπ μουσική με αγγλικό στίχο. Θα μεσουρανήσει το 1964-65 και θα διαλυθεί το 1966.
Το πρώτο εξαγώγιμο ελληνικό συγκρότημα άρχισε να σχηματίζεται. Ο Παπαθανασίου φορμάρισε ένα είδος μουσικής κι έναν ήχο, που θα μπορή άνετα ένα δικό μας συγκρότημα να παρουσιάση στο εξωτερικό.
Και τότε θα συμβεί κάτι απρόσμενο: το μουσικό αυτό οικοσύστημα θα αποκτήσει μια μικρή αλλά κρίσιμη εξωστρέφεια. Τον Ιανουάριο 1967, ο Μαστοράκης ανακοινώνει πως "το πρώτο εξαγώγιμο ελληνικό συγκρότημα άρχισε να σχηματίζεται". "Τόσον καιρό μόνος του, συνεχίζει, ο Παπαθανασίου φορμάρισε ένα είδος μουσικής κι έναν ήχο, που θα μπορή άνετα ένα δικό μας συγκρότημα να παρουσίαση στο εξωτερικό, ακόμη και μπροστά στο πιο δύσκολο κοινό". Το νέο αυτό συγκρότημα του Παπαθανασίου, όπου συμμετέχει ένα άλλο μεγάλο ταλέντο, ο Ντέμης Ρούσσος, θα ονομαστεί αργότερα Aphrodite’s Child».
Νομίζω πως ο αγέννητος τότε Στάθης αποτιμά τα γεγονότα με σημερινό point of view, που όμως θωρακίζεται από το συναίσθημα «για κάτι που ίσως το έζησες στη γένεσή του και του οφείλεις, κυρίως αν η γνώμη σου καταχωρείται στην Ιστορία, τον πρέποντα σεβασμό».
- Πρόσφατα έγραψες ένα γλαφυρότατο άρθρο στο iefimerida. gr για τον τεθνεώτα πρώην βασιλιά Κωνσταντίνο. Είσαι βασιλικός; Πιστεύεις ότι ο Έλληνας νοσταλγεί τη βασιλεία ως θεσμό –με όσα δεινά και αν προξένησε;
Βασιλικός; Πολύ προσφιλής λέξη, αλλά μόνο στην κουζίνα μου. Όμως, κοιτώντας πίσω αλλά και σε άλλες χώρες με εστεμμένους και ταρατατζούμ, βρίσκω χρήσιμους αυτούς τους ανθρώπους (αν δεν ανακατεύονται αλά Φρειδερίκη στα πολιτικά της χώρας τους) γιατί είναι κατάλοιπα αριστοκρατίας που, έστω και σαν αισθητική αφαίρεση από τη βαρβαρότητα της εποχής, έχουν μια γοητεία.
Δες τι έγινε με τον Παύλο και τη Σαντάλ και πόσες κάμερες τους κυνηγούσαν, πόσος τηλεοπτικός χρόνος καταναλώθηκε στην ατέρμονη επανάληψη του ίδιου πλάνου διαρκείας δευτερολέπτων, όπου ο Παύλος περνάει μια διάβαση πεζών 60 φορές μέχρι να τελειώσει η φλυαρία της χωλής αφηγηματικής δεινότητας των παρουσιαστών, των ρεπόρτερ και του πάνελ. Είναι όμορφοι, είναι πλούσιοι, είναι (στη βιτρίνα τους τουλάχιστον) ευτυχισμένοι, είναι αξιοπρεπείς, είναι καλοντυμένοι -κάτι άγνωστο πια στην τηλεοπτική αισθητική. Γάμοι, κηδείες, μνημόσυνα, αφίξεις, αναχωρήσεις, λιμουζίνες, Τατόι, Κολωνάκι, Grand Bretagne, ένας τεράστιος μπουφές από ασυνήθιστες λιχουδιές για τον Έλληνα καταναλωτή, πουλάει αποτελεσματικά το παραμύθι σε όλες του τις εκδοχές και όλες τις χρονολογικές του εκδόσεις. Δεν βλάπτει καθόλου να τους έχουμε και να τους χρησιμοποιούμε σαν αντίδοτο στην ευτέλεια και την κακογουστιά άλλων θεμάτων και θεαμάτων. Όμως, όπως κι όλα τ’ άλλα «βρώσιμα» των καναλιών, έκανε κι αυτό σταδιακά fade out μπροστά στο αφήγημα της Ρωσίδας κατασκόπου και το ζεϊμπέκικο του Μπισμπίκη. Ο Παύλος έρχεται και φεύγει πια χωρίς να τον κυνηγούν οι κάμερες...
- Σεξισμός, μπούλινγκ, ΜeΤoo, βιασμοί, καταγγελίες παρενόχλησης. Έννοιες που δεν υπήρχαν παλιότερα, τα φαινόμενα, ωστόσο, ήταν εξίσου διαδεδομένα. Τι έχει αλλάξει σήμερα;
Μας πήρε αιώνες για να απαλλαγούμε (ή τουλάχιστον έτσι να υποκρινόμαστε) από το φαλλικό σύνδρομο ανδρικής υπεροχής, το MeToo άργησε εκατονταετίες, αλλά δεν σημαίνει ότι το τέως «ισχυρό» φύλο απαλλάσσεται από τη διαχρονική ευθύνη του για όσα ταλαιπώρησαν ή τραυμάτισαν τις γυναίκες. Προϊόν του ανδρικού ενδόμυχου φόβου ότι οι γυναίκες ήταν, στην πραγματικότητα, πολύ ανώτερες και συνεπώς επίφοβες και επικίνδυνες; Όλες οι διαπιστωμένες ενοχές, όμως, αντιστρέφονται τώρα, όχι ίσως από ειλικρινή μεταμέλεια, αλλά από όψιμη faux ευαισθησία και υπό την απειλή της κατακραυγής ή της δίωξης. Απομένει να δούμε, στις δεκαετίες που έρχονται, αν αυτό το εκκρεμές πάνω από την κεφαλή του ανδρικού φύλου απέδωσε γενιές καλύτερων ανδρών ή αν οι υπερβολές του MeToo οδηγήσουν στη δημιουργία ενός κινήματος που ίσως να λέγεται PooRMeToo («Kι εγώ ο φουκαράς») και που θα διεκδικεί πλέον τα... δικαιώματα των διωκόμενων αρσενικών.
Κάπου εδώ, μου κάνει άσχημη εντύπωση η συχνή χρήση, από την τηλεόραση, υποτιμητικών για τη γυναίκα λέξεων, όπως «ξεκατίνιασμα» -που θα μπορούσε να είναι και «ξεπαναγιώτασμα»-, αλλά και η κατάχρηση (ειδικά στις ειδήσεις) της προσφώνησης «κυρίες και κύριοι» που παραπέμπει σε κονφερανσιέ των 50s, περιέργως όμως δεν έχουν διαμαρτυρηθεί ακόμη οι ΛΟΑΤΚΙ που δεν αρέσκονται στην ισοπέδωση μέσω τέτοιων προσφωνήσεων.
Πάντως, παρά την απειλή της ποινικής δίωξης ή της συχνής κοινωνικής των ΜΜΕ καταδίκης, οι «πολύ άντρες» συνεχίζουν να βιάζουν, να κακοποιούν, να χειραγωγούν και, φευ, να δολοφονούν γυναίκες. Είναι αυτοί κατάλοιπο είδους προς εξαφάνιση, ή απλώς μικρό δείγμα μιας μεγάλης αλλά πλέον προσεκτικά κρυπτόμενης «αντρίλας»;
Σε προσωπικό επίπεδο: είμαι ένα αρσενικό που μεγάλωσε και μεγαλώνει στη στοργή, την αγάπη και τη συμπαράσταση θηλυκών (γιαγιά, μάνα, αδελφή, ανιψιά, κόρη, εγγονή, δισεγγονή) και την αποτίμηση αυτού του πολύτιμου αγαθού την προέκτεινα στην επιχειρηματικότητά μου, όπου κατά κανόνα το 75% συνεργατών και υπαλλήλων ήταν πάντα γυναίκες.
- Λένε κάποιοι ότι πολλές παλιές ελληνικές ταινίες σε λίγα χρόνια θα απαγορευτούν ή θα λογοκριθούν, καθώς βρίθουν από στερεοτυπικές (από μισογυνικές μέχρι ομοφοβικές και από body shaming ως ρατσιστικές) σκηνές. Το βρίσκεις σωστό;
Οι ελληνικές ταινίες της εποχής ήταν ηθογραφικές. Και τα ήθη της εποχής μπορεί να καταγράφηκαν σε κωμωδίες ή δράματα, σε υπερθετικό βαθμό, αλλά σήμερα που βλέπουμε το αφεντικό να χαστουκίζει την υπηρέτρια, τον Τζαννετάκο να τρώει σφαλιάρες, τον Κωνσταντάρα να χουφτώνει τα θηλυκά, βλέπουμε απλώς μεταπολεμικά ήθη με τη «βούλα» της χρονολογίας τους. Ήταν, με σημερινούς όρους, μια ρατσιστική/σεξιστική κοινωνία που υποκρινόταν την αθώα, με το αξίωμα cosi fan tutte και, φυσικά, η μαζική ενοχή οδηγούσε αναπόφευκτα στη μαζική αθώωση.
Ήταν μια εποχή που στην καθομιλούμενη υπήρχαν οι λέξεις ζουμπάς, τάπα, χοντρέλω, σκατόγερος, μπαμπόγρια, χούφταλο, τσούλα, παρτάλι, τσόκαρο, τζιτζιφιόγκος, λινάτσα, τόφαλος, φακλάνα, συκιά, τοιούτος, ντιγκιντάγκας, κουνιστός, πουστρόνι, σκεμπές, καμπούρης, κούτσαυλος, μουρλός, μπεκρούλιακας, χασικλής, ψευδός, τραυλός, σακάτης, ραμολιμέντο, λαπάς, ντιντής, βυζαρού, γκάβακας, γαμήκουλας, σκατομαλάκας (που επέζησε σε όλες τις εκδόσεις του, θριαμβευτικά στις μέρες μας) και επειδή όλοι τις χρησιμοποιούσαν, η κοινωνία τότε τις είχε αποδεχθεί με το ίδιο απλοϊκό άλλοθι που είχε αποδεχθεί ότι η υπηρέτρια λεγόταν «δούλα» -πριν εφευρεθεί το υποκριτικό «οικιακή βοηθός». Όμως, ακόμη κι αν οι ηθογραφικές ταινίες της εποχής εκείνης αστειοποιούν σοβαρά παραβατικές συμπεριφορές, οποιαδήποτε αλλοίωση ή απαγόρευση ή λογοκρισία θα ήταν προϊόν ανώφελης υστερίας που, με οσμή ύστατης κορεκτίλας, θα αποτελούσε ένα νεότερο είδος και πιο πλαστογραφημένα «φινετσάτο» είδος χούντας. Πάντως, συγγραφείς σαν τον Πρετεντέρη, τον Τσιφόρο, τον Γιαλαμά δεν χρησιμοποίησαν τέτοιες λέξεις -νομίζω ότι το μονοπώλιο το είχε η τότε επιθεώρηση.
- Ξέρω ότι παρακολουθείς την επικαιρότητα, που έχει γίνει… αστυνομικό δελτίο: Βιασμοί ανηλίκων, υπόθεση Κολωνός, δίκη Ρούλας Πισπιρίγκου, δίκη Λιγνάδη, δίκη Φιλιππίδη. Θέλω το σχόλιό σου για κάθε μία υπόθεση αλλά και γενικά για το κοινωνικό σκηνικό που διαμορφώνεται στην post-Covid εποχή.
Είδες πόσο σύντομα έγιναν «περσινά ξινά σταφύλια» όλες αυτές οι υποθέσεις που ξεκίνησαν pre-Covid; Πες με εθισμένο σε τοξικές ειδήσεις, αν θες, αλλά το βλέπω σαν επαγγελματική διαστροφή, είναι το μικρόβιο του αιώνιου ρεπόρτερ, που κρύβεται κάτω από το πετσί μας και κανένα αντιβιοτικό δεν θα το γιάνει ποτέ. Ίσως όμως να είναι και η αναρχική μου στάση απέναντι στην παραφιλολογία των ΜΜΕ, όπου, αν ανακαλύπτεις εγκαίρως την αλήθεια (όπως έγινε με τον Μπάμπη της Καρολάιν), εκείνα που ανακαλύπτει ή έστω αποκαλύπτει πολύ πιο αργά η αστυνομία, νιώθεις μια κάποια αύρα αυτοϊκανοποίησης. Είναι σαν να φοράς στηθοσκόπιο, όταν οι άλλοι αφουγκράζονται με περιφερειακή ακοή: Ένα είδος ανατομίας που το ξεκίνησα στην έρευνα πολύ νωρίς, τον καιρό που, κάνοντας «ανατομία στην Εθνική Οδό», είχα γράψει ότι θα θρηνήσουμε πολλά θύματα -και μέρες μετά επιβεβαιώθηκα τραγικά. Ή στην υπόθεση της Έφης Αργυροπούλου, όταν σύμπας ο ελληνικός Τύπος μυθολογούσε παραληρηματικά για μαφία, ναρκωτικά, εγκυμοσύνες στο ανεξήγητο αυτό δυστύχημα, εγώ έκανα αναπαράσταση, ρίχνοντας αυτοκίνητα στον γκρεμό της παραλιακής. Δεν το έκανα για να πάρω βραβείο, το έκανα για να πάω κόντρα στο εύκολο ρεύμα και να στηρίξω τη λογική που ήταν απούσα από το ρεπορτάζ εκείνης της εποχής.
- Παρατηρώ, όμως, πως για τον κόσμο της τηλεόρασης δεν έχει ακουστεί… κιχ -εκτός από κάποιες σκόρπιες αρχικές και αόριστες καταγγελίες. Εσύ τον βίωσες για τα καλά. Είναι τόσο αγγελικά πλασμένος;
Ίσως ο κόσμος της τηλεόρασης να είναι όντως αγγελικά πλασμένος, ναι, αλλά από πολλούς και επικίνδυνους διαβόλους. Το «αγγελικό» κατασκεύασμα είναι φτηνό σκηνικό μιας όψης -αν το κοιτάξεις από πίσω, έχει σωρούς σκουπιδιών. Μπροστά του ο κόσμος του θεάτρου, που τόσο βίαια καταγγέλθηκε για βιασμούς, διαστροφές, κακοποίηση, μπορεί να είναι πραγματικά... αγγελικός. Τις αντίστοιχες ιστορίες της τηλεόρασης δεν πρόκειται ποτέ να τις δει το φως των ΜΜΕ, γιατί όλα τα ΜΜΕ μαζί είναι μια ιδιότυπη ομερτά, παρά τον υστερικό ανταγωνισμό τους. Και ίσως να μη βρούμε βιασμούς per se, αλλά, όπως μου είχε πει καναλαρχοπαράγων, όταν τον κατηγόρησα ότι είναι σεξιστής, «πρέπει να καταλάβεις ότι εδώ έχουμε μια ανταλλαγή ρόλων και κώλων, εγώ απλώς δίνω για να πάρω. Και δεν μιλάω μόνο για κώλους καλλιτεχνικούς, ίδια ανταλλαγή γίνεται και με τους πολιτικούς κώλους».
Ήταν επίσης τότε γνωστό σε όλους, όμως κανείς δεν κατήγγειλε, ότι συγγραφέας δημοφιλών κωμωδιών σε κάθε νέα ηθοποιό που ερχόταν για audition ξεκαθάριζε ανερυθρίαστα «αν μου κάτσεις θα πάρεις ρόλο, αλλιώς...». Αν κάποιος, σε αντίλογο, μου πει ότι τα ίδια γίνονται και στα δικηγορικά γραφεία, στα νοσοκομεία, στο Δημόσιο, θα το αποδεχθώ -όμως στην τηλεόραση οι ιστορίες σεξισμού, ρατσισμού και ομοφοβίας είναι περισσότερες και βαθύτερες, το ίδιο μάλιστα και οι αντίστοιχες μαύρου χρήματος σε σακούλες σκουπιδιών, χρηματισμού, παρανομίας. Πολλοί συνάδελφοι που έτσι πήραν ογκωδέστατα «πριμ μετεγγραφής» θα καταλάβουν τι εννοώ.
- Είσαι φανατικός χρήστης του Facebook, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Έχεις άγριες κόντρες με άλλους χρήστες, έχεις υποστεί και ban για hate speech. Τελικά τα social media έχουν πολλά φρούτα του κακού, πολλή τοξικότητα, πολλά trolls (πληρωμένα και μη). Υπάρχει ελευθερία λόγου εκεί μέσα; Γιατί δεν κλείνεις το προφίλ σου;
Απορρίπτω μετά βδελυγμίας τον όρο «φανατικός». Συστηματικά τακτικός είναι πιο δίκαιο. Δεν θα έκλεινα ποτέ ένα προφίλ που «υπηρετεί» την κοινή σκέψη με 35.000 «φίλους» (άρα πάνω από 70.000 αναγνώστες), από τους οποίους πολλοί, μέσα από τόσα χρόνια, έγιναν πραγματικοί φίλοι. Θα ήταν ένα είδος ταπεινής υποταγής στο ακαταλόγιστο και τον χαφιεδισμό, θα έμοιαζε σα να τους εγκαταλείπω για να έχω «το κεφάλι μου ήσυχο».
Σαν τακτικός χρήστης του Facebook, που μάλιστα έχει πάει... «φυλακή» με την κίβδηλη κατηγορία του hate speech, νομίζω ότι εκείνος ο επιστημονικής φαντασίας εφιάλτης, ότι δηλαδή θα έρθει μια μέρα που το ΑΙ (Artificial Intelligence = Tεχνητή Νοημοσύνη) όχι απλώς θα κρίνει αλλά και θα τιμωρεί την ανθρώπινη έκφραση και τα ανθρώπινα συναισθήματα, έγινε ανησυχητική πραγματικότητα. Μόνο που σε πολλές περιπτώσεις το ΑΙ είναι AS (Artificial Stupidity), επειδή οι απαγορευτικοί αλγόριθμοι είναι επικινδύνως ηλίθιοι. Παράδειγμα: Είχα γράψει για τον κορωνοϊό:
«ΕΧΕΙ ΓΕΝΕΘΛΙΑ ΣΗΜΕΡΑ. Να ΜΗ μας ζήσει ο ξεφτίλας, δολοφόνος. Σαν σήμερα δυο χρόνια πριν το πρώτο θύμα του Κορωνοϊού στην Ελλάδα. Δυο χρόνια μετά, η επικυριαρχία συνεχίζεται με ενδείξεις όμως υποχώρησης. Να ευχηθούμε μαζί στον εορτάζοντα: κακό ψόφο να’χει».
Αυτό, για το FB, ήταν... hate speech και με τιμώρησε. «Φυλακή» όμως με έβαλε το FB και για ένα σαρκαστικό μου σχόλιο που με τίποτα δεν μπορείς να το πεις «κήρυγμα μίσους»:
«Το καψερούλι το δικό μας λαμογάκι (εννοώ την Καϊλή) που δεν ήξερε, δεν είδε, δεν άκουσε. Το άφησαν οι απολίτιστοι Βέλγοι στην απομόνωση χωρίς μπουφάν (κατά τον λαλίστατο εκπρόσωπο της Koropi Legal Services) ο οποίος όμως προχώρησε και σε περισσότερες λεπτομέρειες της Βελγικής κτηνωδίας, μερικές από τις οποίες ήταν για τις... σερβιέτες».
Το FB όπως και τα παρεμφερή social media είναι η διαδικτυακή απεικόνηση του αναγκαίου κακού, το καταφύγιο του ανώνυμου υβριστή, η τσίγκινη στέγη πάνω απ’ το κεφάλι του συκοφάντη, η εξέλιξη της λάθος κορεκτίλας (όμως με εκατομμύρια ψεύτικα και συκοφαντικά προφίλ) όπου η αστυνόμευση υπηρετείται ή από ανόητα λογισμικά ή, ακόμη χειρότερα, από ανώνυμους «καταγγέλλοντες» κουκουλοφόρους αλά Μάξιμο Σαράφη, δηλαδή μιας ορδής πληρωμένων τρολς που «εξουδετερώνουν» εύκολα και χωρίς συνέπειες όποια ανάρτηση θίγει τον «δικό» τους, επικολλώντας την προσφιλή ετικέτα hate speech. Χαμογελάω σαν σκέφτομαι τι μούτρα κάνουν τα τρολάκια όταν δεν τους απαντώ!
- Kαι στον αντίποδα, η σημερινή τηλεόραση με δυο λέξεις;
Πρόσφορο έδαφος για αφοριστικά σχόλια και όχι άδικα. Εμπνευσμένη από εκείνο το παλιό «την τρίχα, τριχιά», η ιδιωτική τηλεόραση έκανε το λαστιχάκι των μαλλιών, σφεντόνα. Και μετά το ξεχείλωσε. Η επίδοσή της σε ασέβεια προς τον θεατή και προς όλες τις κατευθύνσεις (ασύδοτος προγραμματισμός με προγράμματα να αρχίζουν «και δέκα» ή «παρά είκοσι» που όμως δεν τηρούνται ποτέ, παραβατική σήμανση καταλληλότητας, αυθαίρετο κόψιμο των τίτλων τέλους στις ξένες ταινίες και μύρια όσα) συναγωνίζεται το «τέντωμα» της χρονικής διάρκειας, με θεώρημα το «talk is cheap».
Θα μπορούσε ποτέ, χωρίς τυπολαγνικά τερτίπια, το Mega π.χ. να μου εξηγήσει ποια ακριβώς ηθική τού επιτρέπει να χαρακτηρίζει «κατάλληλο για άνω των 8 ετών» ένα καθημερινό δυομισάωρο, γεμάτο λεπτομερείς αφηγήσεις της 12χρονης για τους βιασμούς της, στίχους σεξιστικών trap με συνοδεία περιστρόφων, sms διαλόγων Πισπιρίγκου, τρομακτικές περιγραφές φόνων, γλαφυροποίηση δραματικών ιστοριών, λεπτομέρειες ληστειών, μέχρι και how to αυτοκτονιών; Πολύ περίεργος θα ήμουν να ακούσω την άποψή τους για την καταλληλότητα των παραπάνω, σε παιδιά 9 ετών.
H ιδιωτική τηλεόραση είναι βαριεστημένη, φλύαρη και όλα είναι «τεντωμένα» στο έπακρο. Π.χ. από τα 42 λεπτά του αμερικάνικου Survivor, φτάσαμε το ελληνικό στα καθημερινά 240 λεπτά. Με τον ίδιο τρόπο βολοδέρνουν και τα talent shows, άσε δε πρωινάδικα και μεσημεριανάδικα που διυλίζουν όχι μόνο τον κώνωπα, αλλά όλα τα έντομα της λαϊφσταϊλάδικης ζωής με τσιριχτές, φάλτσες φωνές.
Η φλυαρία και ο δημόσιος λόγος σε αλόγιστη χρήση έφεραν κακοποίηση της γλώσσας και αυθάδικη, προσβλητική επίδειξη αγραμματοσύνης, ασυνταξίας και (σε τίτλους και υπότιτλους) ανορθογραφίας.
Δημοσιογράφοι, παρουσιαστές, πανελίστες, βουλευτές, υπουργοί, πρωθυπουργοί δεν έμαθαν τόσα χρόνια ότι είναι τριάμισι ευρώ και όχι τρεισήμισι, ότι το φωνήεν Εεεε δεν μπαίνει μπροστά από τις λέξεις για να καλύψει ανετοιμότητα ή αμηχανία, ότι η μεγέθυνση δεν είναι μεγένθυση. Αν όμως αυτά επιβεβαιώνουν ότι η γλώσσα είναι ζωντανός οργανισμός και εξελίσσεται, δεν θα ξαναδιαβάσω Μπαμπινιώτη.
Μυθοπλασία; Εκεί που η ντόπια παραγωγή περίμενε τη νεκρανάστασή της, ήρθαν κάπου 40 δραματικωμικές σειρές να υπερκαλύψουν τις ανάγκες. κυρίως με «πολτό» και «σαπούνι», επειδή, βεβαίως, 40% από το κόστος όλων των επί το πλείστον ανουσιουργημάτων χρηματοδοτήθηκε από τα ευρώ των φορολογουμένων, ελέω ΕΚΟΜΕ. Τα παραπάνω δεν είναι βέβαια δυο λέξεις, αλλά απλοϊκά γενικευμένη παρατήρηση στην οποία, αν υπάρχουν εξαιρέσεις, παρακαλώ να σηκώσουν τώρα το χέρι τους.
Θα ήταν άδικο όμως να μη δεχθούμε με ικανοποίηση τη θεαματική αλλαγή των ΕΡΤ (που πολλαπλασιάστηκαν, με νέα παιδιά το Ertflix και το EΡΤ News), δηλαδή την πρώτη ΕΡΤ-επανάσταση σε πολλές δεκαετίες αδράνειας. Τώρα πια η ΕΡΤ μπορεί να καμαρώνει ότι, απέναντι στα πλουμιστά ανούσια ντιριντάχτα της ιδιωτικής, έχει την καλύτερη μουσική εκπομπή ή ότι το άλλοτε απόρθητο/μονοπώλιο της μυθοπλασίας το κατέλυσε μια δική της σειρά.
Η εποχή αυτή πρέπει σίγουρα να καταγραφεί ως «ΕΡΤ του Ζούλα», επειδή το «αφεντικό» έχει όραμα, πυγμή και κατανόηση, τρία βασικά στοιχεία για να προχωράει η άλλοτε πληκτική κρατική, χωρίς όμως να ανησυχεί το θλιβερό συντεχνιακό κατεστημένο. Αρκεί που ανησυχεί το καρτέλ των ιδιωτικών καναλιών και η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα τέως AGB/νυν Nielsen με τον ξεπερασμένο της τρόπο μετρήσεων.
- Δηλαδή καταφεύγουμε οριστικά στις πλατφόρμες streaming;
Αν πιστεύουμε το «τι θα γίνουμε χωρίς βαρβάρους, αυτοί ήταν μια κάποια λύση», ας συγχρονιστούμε με τον ρεαλισμό ότι οι πλατφόρμες αυτές, που για χρόνια ήταν μια κάποια λύση, καταρρέουν, με πρώτο το μισανθρωπικό Netflix, που καβάλησε τέτοιο καλάμι ώστε να βλέπει τους άλλους σαν... ενοχλητικές μύγες. Χωρίς όμως τη διορατικότητα ότι οι μύγες αυτές θα το κατέτρωγαν κάποια μέρα.
Τώρα πια όλοι οι αρχικοί της προμηθευτές προγράμματος (τα μεγάλα στούντιο) έχουν τις δικές τους πλατφόρμες και η Netflix καταφεύγει στις πληθωριστικές αμοιβές για να εξασφαλίζει προϊόν τρίτης κατηγορίας μεν, ακριβοπληρωμένο δε. Και να χάνει, βέβαια, συνεχώς συνδρομητές, βλέποντας τη μετοχή της να κατρακυλάει.
Στο εγχώριο τοπίο, Cosmote και Nova βασίζουν το μεγάλο μέρος των συνδρομών τους στο «κουβάλημα» των ελεύθερων καναλιών και στα αθλητικά, ενώ είναι «χώμα» σε σειρές και ταινίες. Ενώ τα νούμερα δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά για το άμεσο μέλλον.
- Το «αύριο» της πληροφόρησης;
Ένα «αύριο» χωρίς χαρτί (αυτό πια θα γίνει ρομαντικά συλλεκτικό) σε μια κοινωνία paperless, όπου η συντόμευση ενός χρόνου -που για πολλούς είναι πρακτικά άχρηστος- θα συμπιέσει τόσο την ενημέρωση όσο και την ψυχαγωγία στις 7 ίντσες τού (όλο και πιο smart) κινητού. Ίσως μάλιστα η συρρίκνωση να είναι και ιαματική, για εκείνους που τώρα βλέπουν τις ειδήσεις υπερμεγεθυμένες σε 65 ίντσες και με τρομακτική μουσική «κονσέρβα».
Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα με σπουκάρουν με την ύποπτη σιωπή τους, εγώ είμαι μαθημένος στη βαριά ανάσα ενός θορυβώδους διπλού «βέμπερ»
Κατά έναν παράδοξο τρόπο, ο θεατής που ονειρευόταν πάντα όλο και μεγαλύτερη συσκευή τηλεόρασης, θα περιορίσει τις απαιτήσεις του σε τοσοδούλες οθόνες και τηλεγραφικά συντομευμένα κείμενα. Όλο και περισσότεροι θα επιλέγουν να ακούνε ένα ΑΙ να διαβάζει, όσο ο κάποτε αναγνώστης και νυν ακροατής θα πηγαίνει στη δουλειά του, μέσα σε ένα driverless λεωφορείο.
Σαν γραφιάς με πίστη στο καλό κείμενο, εμμένω πάντα, ρομαντικά, στο «εν αρχή ην ο λόγος».
Όλα αυτά δεν είναι επιστημονική φαντασία. H αλλαγή του homo digitalis έχει ήδη συντελεστεί και είναι δρόμος χωρίς επιστροφή.
- Τα κλασικά αυτοκίνητα και μοτοσικλέτες είναι μια από τις αγάπες σου, όπως φαίνεται και από το Alimos Classic Car & Motorbike Sunday. Να υποθέσω ότι δεν σε αφορούν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα;
Η Κυριακή κλασικών αυτοκινήτων του Αλίμου, που, με τη στοργική φροντίδα του δημάρχου Ανδρέα Κονδύλη, έγινε πολύ σύντομα θεσμός αλλά και υπερθέαμα και στην οποία φέτος, στις 28 Μαΐου, θα έχουμε 250 σπάνια αυτοκίνητα, είναι... δισέγγονο ενός πρώιμου πάθους μου για τη ρόδα. Στον Άλιμο έρχονται τον Ιούνιο και οι θαυμαστές ιστορικές μοτοσικλέτες.
Για τους πολύπαθους ιδιοκτήτες κλασικών, το κράτος υπήρξε σκληρό, ανάλγητο και άδικο, βλέποντας το ιστορικό αυτοκίνητο εχθρικά. Ήρωες εκείνοι που από το πενιχρό τους εισόδημα διατήρησαν την «παλιάτσα» ή «σακαράκα» όμορφη και αστραφτερή. Πλάνη ότι αυτοί οι ιδιοκτήτες είναι πλούσιοι με ένα ακόμη ακριβό χόμπι.
Πρόωρο θύμα πάθους για το τιμόνι εγώ. Εξ απαλών ονύχων, με ορθάνοιχτα μάτια, στεκόμουν εκστατικός μπροστά στα τεράστια αμερικάνικα DeSoto ταξί. Στο γυμνάσιο, μαζεύαμε το ταπεινό μας χαρτζιλίκι για να πάρουμε ένα τέτοιο ταξί, βόλτα των δέκα λεπτών, που όμως είχε οργασμικά αποτελέσματα. Περίμενα με αγωνία να κλείσω τα 18, να αρπάξω το «δίπλωμα» και να τρέξω στο πλησιέστερο γραφείο για «νοικιάρικο».
Πολύ νωρίς το πάθος μπήκε και στο επάγγελμα, όταν είπα στην Ελένη Βλάχου την ιδέα να φτιάξουμε σελίδα αυτοκινήτου στη «Μεσημβρινή».
Χαμήλωσε τα πρεσβυωπικά της γυαλιά, με «σκανάρισε» για μερικά δευτερόλεπτα και είπε «καλή ιδέα, κ. Μαστοράκη, συζητήστε το με τον κ. Λαμπρία».
Λίγο μετά, γεννήθηκε η δημοσιογραφία του αυτοκινήτου, που έγινε σύντομα ναυαρχίδα της εφημερίδας. Σε αυτή τη σελίδα γαλουχήθηκαν ως «αυτοκινητιστικοί συντάκτες» ο Κώστας Καββαθάς, ο Γιάννης Παγώνης, ο Ροδόλφος Μορώνης -και η... ασθένεια σύντομα απλώθηκε και σε άλλες εφημερίδες.
Έτρεχα τότε με μια μαύρη Skoda σε αγώνες κάθε είδους, χωρίς να παίρνω διακρίσεις, αλλά στα πέντε χρόνια μου στην οδό Σωκράτους πέρασαν από τα χέρια μου τα «βολάν» εκατοντάδων αυτοκινήτων, σε τεστ του δρόμου. Μαρσάρισμα και «Καστρόλ», και η ηδονική μυρωδιά του «τσιντουράτο» που σπινάρει στην άσφαλτο, είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή μου.
Τώρα για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, με σπουκάρουν με την ύποπτη σιωπή τους, εγώ είμαι μαθημένος στη βαριά ανάσα ενός θορυβώδους διπλού «βέμπερ». Δεν αντιστέκομαι στην πρόοδο, αλλά είναι τελικά τα ηλεκτρικά το ύστατο της προόδου, όπως ήταν και τα ντίζελ πριν οδηγηθούν σε απαγόρευση; Και αν κοιτάξουμε στο μέλλον, βλέπουμε (με τα σημερινά δεδομένα) να έχουμε αρκετή παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας για όλα αυτά τα αυτοκίνητα και χειροκίνητα που εμπιστευόμαστε a priori στον ηλεκτρισμό;
- Αν έκανες flashback στην πολυτάραχη ζωή σου, ποια ονόματα θα έβαζες σε τίτλους;
Τζον Λένον, Αριστοτέλης Ωνάσης, Ελένη Βλάχου, Μπέτυ Λιβανού, Άσπα, Μαργαρίτα, Αλίκη Βουγιουκλάκη, Ζωή Λάσκαρη, Νίκος Κούρκουλος, Έλενα Ναθαναήλ, Μίμης Πλέσσας, Μάνος Χατζιδάκις, Φιλοποίμην Φίνος, Μαρτέν και Μαρίκα Γκεσάρ, Στάνλεϊ Μάγιερς, Χανς Ζίμερ, Kάρε Ότις, Άλαν Κλάιν, Ρίκα Διαλυνά, Μίνως Κυριακού, Κορίνα Τσοπέη, Νίκος Λαβράνος, Τσάρλι Μπλούντορν, Βαγγέλης Παπαθανασίου, Φόρμιγξ, We Five, Ντέμης Ρούσσος...
- Δεν μιλάς συχνά για την οικογένειά σου…
Δεν μιλώ συχνά, τελεία. Η ευτυχία έχει πολλές λέξεις, κι είμαι τυχερός που την κόρη μου την Ισαβέλλα, τον γιο της τον Τζόρνταν, την κόρη της τη Δάφνη και τα τρία μου δισέγγονα, τη Ζήνα, τον Ζάντερ και τον Γουάιατ Νίκολας, την αδελφή μου την Τζένη, την κόρη της τη Μαγιού, την εγγονή της την Αλίνα, τους έχω σαν το πολυτιμότερο δώρο που μου έκανε η κατά τα άλλα γενναιόδωρη ζωή.
Η σχέση μας είναι χτισμένη στη χωρίς επιφυλάξεις ή όρους αγάπη και, για μένα, μόνο η σκέψη τους και το γέλιο των μικρών είναι η ολοκληρωτική έκφραση της λέξης «ευτυχία».
- Πόσα χρόνια επίγειας εμπειρίας κλείνεις στις 28 Απριλίου και πόσων ετών νιώθεις; Πώς θέλεις να σε θυμούνται;
Είναι ακόμη πολύ νωρίς για τη φράση «πώς θέλεις να σε θυμούνται», επειδή είμαι εδώ και, όπως δείχνει, θα είμαι για καιρό ακόμη. Μετά, ο καθένας ας με θυμάται όπως βούλεται. Εκείνοι που μια ζωή ολόκληρη αγωνίζονται και διαγκωνίζονται για «ολική δημοφιλία» με φιλοσοφία γιεσερισμού (yessir) είναι θύματα της ίδιας τους της αυταπάτης. Ολική δημοφιλία δεν υπάρχει και, συχνά, το να έχεις εχθρούς που δεν σε ξέρουν αλλά σε εχθρεύονται -γιατί η έχθρα είναι εύκολο σπορ και δεν απαιτεί ιδιαίτερες ικανότητες- είναι το ίδιο χρήσιμο με τους ηθικά και αισθητικά προσκείμενους.
Νιώθω ότι αφήνω τα 81 και πάω στα 42. Λέω, λοιπόν, να γράψω memo στον εαυτό μου:
«Χωρίς τσιγάρο, χωρίς αλκοόλ, χωρίς ναρκωτικά, με 375.205 ώρες εντατικής δουλειάς, με χιλιάδες φλερτ, εκατοντάδες καψούρες και μόνο τρεις μεγάλους έρωτες, με έναν μόνο (ευτυχώς) γάμο, μια μόνο κόρη, δύο εγγόνια και τρία δισέγγονα, μετά από δεκάδες αυτοκίνητα, εκατοντάδες χιλιάδες μέτρα φιλμ, εκατοντάδες χιλιάδες μίλια στον αέρα, χιλιάδες ξενύχτια και δισεκατομμύρια νότες, άλλα τόσα δισεκατομμύρια γραμμένες λέξεις, με τραγούδια, ταινίες, σενάρια, μυθιστορήματα, ποιήματα, στίχους, ταινίες, βίντεο, μικρόφωνα, κάμερες, φτάσαμε στα 82. Δεν κάναμε τίποτα σπουδαίο, επιφανές, βαρύγδουπο, αλλά δώσαμε δουλειά σε εκατοντάδες οικογένειες, βελτιώσαμε τη ζωή για εκατοντάδες ανθρώπους, και ψυχαγωγήσαμε εκατοντάδες εκατομμύρια ακροατών και θεατών. Αλλά, ρε Νίκο, ζήσαμε ήδη πέντε ζωές και προσβλέπουμε σε άλλες δύο με την ίδια καθάρια, εξοργιστική αισιοδοξία, με το ίδιο πάθος για δημιουργία και με ανεξάντλητο απόθεμα αγάπης για εκείνους που την αξίζουν. Να μας χαιρόμαστε, λοιπόν!».
- Πέντε ζωές γεμάτες περιπέτεια και άλλες δύο έρχονται. Πότε θα γράψεις ένα βιβλίο με όλες τις ιστορίες των... ζωών σου;
Είμαι πολύ νέος ακόμη για «απομνημονεύματα». Άλλωστε, το «ένα βιβλίο» είναι ρεαλιστικά αδύνατο -μόνο ένα βιβλίο δεν τα χωράει όλα. Έπειτα, αν τα έγραφα όλα χωρίς «φωτογραφικές» υπεκφυγές, παραποιημένα ονόματα και υπονοούμενα, θα έκλεινα πολλά σπίτια...
- Όλες οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο του Νίκου Μαστοράκη