Αν θελήσουμε να ξεκινήσουμε με αλήθειες, θα πρέπει να παραδεχτούμε πως ο σεξισμός είναι μια συλλογική αλήθεια και η έμφυλη βία είναι το συλλογικό μας τραύμα αναφέρει ο πρωταθλητής και συγγραφέας Νίκος Μιχαλόπουλος.
«Ακόμα και σήμερα, όταν κάποιος θέλει να εξυμνήσει μια καθαρή συμπεριφορά, τη χαρακτηρίζει ως «αντρίκια». Όταν θέλουμε να χαρακτηρίσουμε μια γυναίκα ως δυνατή, τη λέμε «αντράκι» ή «παλληκάρι», θεωρώντας πάντα ότι κάτι τέτοιο είναι φιλοφρόνηση και εύσημο και όταν θέλουμε να προκαλέσουμε κάποιον να τηρήσει τον λόγο του, του λέμε συνήθως «να τηρήσει τα παντελόνια που φοράει».
Στην αντίπερα όχθη θεωρείται πάντα προσβολή να πεις στον οποιονδήποτε ότι φέρεται σαν «γυναικούλα» και φυσικά εδώ και χρόνια το υπέροχο όνομα της Κατερίνας στην εκδοχή της Κατίνας, είναι η πιστοποίηση για κάθε συμπεριφορά που αντιμετωπίζεται ως κατάπτυστη και προσβλητική. Επίσης η πιο συνηθισμένη παραίνεση σε ένα αγόρι ή σε έναν άντρα, όταν αντιμετωπίζει προβλήματα και απελπίζεται, παραπονιέται ή εκφράζει τις σκέψεις του με έναν πιο συναισθηματικό τρόπο, είναι να πάψει να κλαψουρίζει σαν «κοριτσάκι» ή να σταματήσει να κάνει σαν «γυναικούλα».
Μπορεί κάποιος να αρνηθεί τα στερεότυπα αυτά που μας δηλητηριάζουν χρόνια ή μπορεί κάποιος να αρνηθεί ότι αυτού του είδους η στερεοτυπική αντίληψη περί φύλου εκκολάπτει τα φαινόμενα έμφυλης βίας που ακόμα και σήμερα εμφανίζονται με την κάθε ευκαιρία και κάθε φορά μας αφήνουν με το στόμα ανοιχτό;
Ο Ελληνας Πρωταθλητής σε ακοντισμό και σκοποβολή, συμπληρώνει, «Συνεχίζουμε να μεγαλώνουμε τα παιδιά μας με τη νοοτροπία ότι το να είναι ένα κορίτσι αγοροκόριτσο είναι παράσημο, ενώ το να είναι ένα αγόρι θηλυπρεπές είναι κατάρα.
Θα μπορούσε ο αθλητισμός να αποτελέσει εξαίρεση σε αυτή τη γενικευμένη νοοτροπία; Δύσκολα, αν και θα έπρεπε, αφού ο αθλητισμός είναι ένα τεράστιο κοινωνικό φαινόμενο και άρα κομμάτι της κοινωνίας μας. Ακόμα και μέσα στις τάξεις του αθλητισμού, έστω και μετά από πολλά χρόνια προσπαθειών και κατακτήσεων, φτάσαμε στο σημείο να θεωρούμε απόλυτα λογικό σε κάθε άθλημα να μπορούν να συμμετέχουν οι γυναίκες, ακόμα και στα πιο ανδροπρεπή, αλλά ακόμα συζητάμε για το αν μπορούν τα αγόρια να κάνουν ρυθμική γυμναστική ή συγχρονισμένη κολύμβηση. Και αυτό έχει να κάνει απόλυτα με την άποψη που έχουμε για το γυναικείο φύλο. Μια αντίληψη που καλλιεργείται χρόνια και μεταλαμπαδεύεται σε κάθε νέα γενιά ακόμα, πως η εξέλιξη μιας γυναίκας σε άντρα, ως προς τα επαγγελματικά κυρίως χαρακτηριστικά, θεωρείται αναβάθμιση, ενώ η εξέλιξη ενός άντρα σε γυναίκα θεωρείται υποβάθμιση».
Ο Νίκος Μιχαλόπουλος, απόφοιτος του Παιδαγωγικού τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών συνεχίζει, «Ως δάσκαλος, έχω πολλές φορές αντιμετωπίσει δυσάρεστες αντιδράσεις γονιών, λέγοντάς τους πως ο γιος τους είναι συναισθηματικός, ευαίσθητος ή ιδιαίτερα ευγενικός και ξαφνικά, χαρακτηριστικά σαν τα παραπάνω, που θα μπορούσαν να είναι οι μοναδικές ίσως ποιότητες που αναζητάμε ως απάντηση στα διαχρονικά, αλλά και σύγχρονα προβλήματα bullying, μετατρέπονται σε προβληματισμοί και στίγμα, επειδή σχετίζονται με τον σεξουαλικό προσανατολισμό, που και πάλι θεωρείται πολύ μεγαλύτερο ταμπού για τους άντρες, παρά για τις γυναίκες. Και όλα αυτά έχουν να κάνουν κυρίως με την αντίληψη για την πραγματική αξία της γυναίκας που παραμένει χαμηλή στο κοινωνικό υποσυνείδητο.
Σε κράτη, όπως το Κατάρ, που παρουσιάζουν πια με μεγάλη περηφάνεια το σύγχρονο πρόσωπό τους στον κόσμο, αλλά και αναλαμβάνουν μεγάλα αθλητικά γεγονότα, που σημαίνει ότι υιοθετούν τα σπουδαία ολυμπιακά ιδεώδη, ακόμα και σήμερα η ομοφυλοφιλία στους άντρες θεωρείται ποινικό αδίκημα, που μπορεί να επιφέρει ποινές που φτάνουν μέχρι τη θανατική καταδίκη, ενώ στις γυναίκες είναι αποδεκτή, απλά γιατί δεν τους ενδιαφέρουν οι γυναίκες και δεν θεωρούνται, ούτε και σήμερα, τον 21ο αιώνα, ένα κομμάτι της κοινωνίας που αξίζει κάποιος να ασχοληθεί μαζί του.
Όλα αυτά και πολλά ακόμα δείχνουν από πολλές και διαφορετικές οπτικές γωνίες τη θέση της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία.
Ακόμα ψάχνουμε για την πρώτη Πρόεδρο γυναίκα στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Ακόμα θεωρείται είδηση η κάθε κατάληψη θέσης ευθύνης και εξουσίας από γυναίκες ανά τον κόσμο. Ακόμα το 99% του παγκόσμιου real estate ελέγχεται από άντρες, που σημαίνει από ανθρώπους που ελέγχουν την παγκόσμια οικονομία και μοιράζουν το χρήμα.
Θα πρέπει άραγε να ψάξουμε αλλού τις αιτίες για το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα οι γυναίκες αμείβονται με λιγότερα χρήματα σε σχέση με τους άντρες για δουλειές ίδιας αξίας και ποιότητας; Όχι σε κάποια εξωτική χώρα της Αφρικής ή της Λατινικής Αμερικής αλλά στη Μεγάλη Βρετανία. Πριν δύο ακριβώς χρόνια η θρυλική τενίστρια Μαρτίνα Ναβρατίλοβα, με το πιο βαρύ παλμαρέ ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες όλων των εποχών, έβγαλε στην επιφάνεια το συμβόλαιο που είχε με το BBC, για την μετάδοση 10 αγώνων του Wimbledon εκείνη τη χρονιά, το οποίο την πλήρωνε 10 φορές λιγότερο σε σχέση με τον συναθλητή της Τζον Μακ Ενρό, που υπολείπεται κατά πολύ σε διακρίσεις, αλλά και θητεία και πείρα σε μεταδόσεις αγώνων, φέρνοντας στο φως της κοινής γνώμης μια πρακτική χρόνων του ιστορικότερου ραδιοτηλεοπτικού μέσου της Αγγλίας και ενός από τα μεγαλύτερα στον κόσμο.
Η ίδια η Ναβρατίλοβα μου είχε πει κάποτε, πως η μαμά της, η οποία πάντα την ενθάρρυνε να κάνει αθλητισμό, όπως πραγματικά γινόταν στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, για ένα πράγμα μόνο τη μάλωνε και τη συγκρατούσε: στο να μη νικάει τα αγόρια στα αθλήματα που τότε δοκίμαζε. Τα αγόρια, προσπαθούσε να την δώσει να καταλάβει, πως έπρεπε να είναι πάντα οι νικητές, χωρίς όμως να της δίνει τις πρέπουσες εξηγήσεις για αυτό.
Και αν αυτό γινόταν τότε στη Τσεχοσλοβακία του ‘60, πόσο διαφορετικά είναι σήμερα τα πράγματα, όταν στις κοινωνίες μας αντιλαμβανόμαστε την επιθυμία ενός άντρα ως διαταγή, ενός της γυναίκας ως απαίτηση; Ο άντρας είναι κατηγορηματικός, η γυναίκα επιθετική. Ο απαιτητικός άντρας δείχνει ηγεσία, η αντίστοιχη γυναίκα υστερία. Ένας άντρας έχει δεσμευτεί στον στόχο του. Η γυναίκα είναι εμμονική -στην καλύτερη περίπτωση- γιατί συνήθως ακούς τις λέξεις bitch ή control freak.
Δεν μπορούμε να δείχνουμε έκπληξη στα φαινόμενα βίας που ξεσκεπάζονται απέναντι σε γυναίκες, ή νεαρά κορίτσια από άντρες που βρίσκονται σε θέση εξουσίας συνήθως ή ακόμα και όχι, όταν ακόμα στις δικαστικές αίθουσες που εξετάζονται περιπτώσεις βιασμών, ακούγονται ερωτήσεις του τύπου, τι φορούσε το θύμα, τι έκανε, πως κινήθηκε, τι είπε, πως το είπε, μήπως προκάλεσε, μήπως τα ήθελε, μήπως της άξιζε γιατί έπαιξε με την αρρενωπότητα κάποιου, που τείνουμε να θεωρούμε πάντα ως κάτι καλό, ακόμα κι όταν κινδυνεύει να έχει διαπράξει ποινικό αδίκημα.
Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας να διανύσουμε για να φτάσουμε στο σημείο να μιλάμε για πραγματική ισότητα των φύλων, για πραγματική ισότητα των ανθρώπων, για πραγματικό σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αν έχουμε ένα όπλο στα χέρια μας αυτή τη στιγμή, είτε είμαστε στη θέση του θύματος ή στη θέση του παρατηρητή, αυτό είναι το σπάσιμο της σιωπής μας. Σε κάθε ένα από τα εκατοντάδες σχολεία που έχω επισκεφτεί, μιλώντας για το bullying στα παιδιά, σε ένα πράγμα στεκόμουν ιδιαίτερα, προσπαθώντας να τους δώσω να καταλάβουν ποιό είναι το προστατευτικό κουκούλι κάθε μορφής βίας. Στη σημασία της σιωπής. Ο θύτης δεν μιλάει γιατί ξέρει ότι κάνει κάτι κακό και προσπαθεί να το καλύψει, ενώ το θύμα δεν μιλάει, γιατί φοβάται και γιατί ντρέπεται.
Και αν ο φόβος είναι το πιο λογικό συναίσθημα μπροστά στον παραλογισμό της βίας που υφίσταται κάθε άνθρωπος, πρέπει να δουλέψουμε όλοι μαζί ώστε να εξατμιστεί το αίσθημα της ντροπής και το στίγμα που κουβαλάει το θύμα. Το οποίο δεν φταίει γιατί προκάλεσε. Δεν φταίει γιατί φοβήθηκε. Δεν φταίει γιατί κρύφτηκε. Δεν φταίει γιατί γεννήθηκε διαφορετικό. Δεν φταίει γιατί ήταν απλά ο εαυτός του. Δεν φταίει γιατί ανήκει σε όποιο φύλο εκείνο του δόθηκε ή σε όποιο το ίδιο αποφάσισε ότι ανήκει. Αν όλοι μας μιλούσαμε για αυτό που συμβαίνει σε μας και μας πονάει. Αν όλοι μας μιλούσαμε για αυτό που συμβαίνει στον διπλανό μας και πονάει εκείνον. Αν οι κάτοικοι ενός χωριού μιλούσαν για αυτό το κακό που συνέβαινε στο απομονωμένο τους γεωγραφικό περιβάλλον. Αν οι ένοικοι μιας πολυκατοικίας μιλούσαν για αυτό το αγριευτικό που συμβαίνει στο διπλανό τους διαμέρισμα. Αν οι μανάδες μιλούσαν για τα αποτρόπαια που κάποιοι πατεράδες έκαναν στα παιδιά τους ή αντίστοιχα οι πατεράδες για τις μητέρες που ξέφευγαν. Αν, αν, αν… μόνο τότε θα κάναμε το πρώτο βήμα για να κάνουμε τον κόσμο μας ένα καλύτερο μέρος για όλους.
Ο αθλητισμός, μετά τις πρόσφατες καταγγελίες της Ολυμπιονίκου μας Σοφίας Μπεκατώρου, δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ένα κατ’ εξοχήν προβληματικό περιβάλλον που φοβάσαι να αφήσεις τα παιδιά σου, αλλά ως ένα κομμάτι της ίδιας της κοινωνίας μας που στενάζει από τα ίδια προβλήματα με κείνη. Ο αθλητισμός έχει αποδείξει με χιλιάδες τρόπους το πόσο θετικά μπορεί να στηρίξει ένα παιδί, εκπαιδεύοντάς το ως πρωταθλητή στην ίδια τη ζωή και εκεί πρέπει να σταθούμε και να τον στηρίξουμε, ζητώντας απλά την εξυγίανσή του, όπως θα κάναμε σε κάθε έκφανση της κοινωνικής ζωής μας. Η Δικαιοσύνη είναι αρμόδια να εξετάσει, να κρίνει, να αποφασίσει. Αυτό δεν είναι δική μας δουλειά. Δική μας δουλειά είναι να τη βοηθάμε στο έργο της, προσφέροντας στοιχεία και πάνω απ’ όλα να τη ξεκουράσουμε, δημιουργώντας κοινωνίες ευτυχισμένων ανθρώπων που δεν θα την έχουν ανάγκη στις σχέσεις τους» αναφέρει ο Νίκος Μιχαλόπουλος.
