Τον περασμένο Νοέμβριο η Προέδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου τόνιζε μέσα από τα social media, με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, ότι πρέπει ως κοινότητα να βρισκόμαστε «σε επαγρύπνηση και δράση για την αντιμετώπιση αυτής».
Δυο μήνες μετά, τα ειδησεογραφικά σάιτ φιλοξενούν τις καταγγελίες της ολυμπιονίκη Σοφίας Μπεκατώρου για σεξουαλική κακοποίηση την οποία είχε δεχθεί, και ξεκινά ένα μπαράζ συζητήσεων και δράσεων από γυναίκες και άνδρες που έχουν πέσει θύματα βίας και κακοποίησης.
Η ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια της Αρετή Βεργούλη, μιλώντας στο iefimerida σημειώνει πως σύμφωνα με το άρθρο 1 της Διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών, ως έμφυλη βία/βία κατά των γυναικών ορίζεται: κάθε βίαιη πράξη που βασίζεται στο φύλο και έχει ως αποτέλεσμα σωματική, σεξουαλική και ψυχολογική βλάβη ή δυστυχία για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων και των απειλών για βίαιες πράξεις, του εξαναγκασμού ή της αυθαίρετης στέρησης ελευθερίας, ανεξάρτητα αν η βία συμβαίνει στη δημόσια ή την ιδιωτική ζωή.
Παρά το γεγονός ότι σήμερα ως κοινωνία υποστηρίζουμε πως είμαστε ευαίσθητοι απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώματα και καταδικάζουμε τα φαινόμενα βίας, τα τελευταία όχι μόνο δεν περιορίζονται αλλά μάλιστα τα είδαμε να αυξάνονται στην περίοδο της καραντίνας, ενώ ταυτόχρονα καλλιεργούνται κάποιοι μύθοι γύρω από τη βία.
Τρεις μύθοι γύρω από τη βία :
ΜΥΘΟΣ 1ος: Η κακοποίηση είναι απλώς μια στιγμιαία απώλεια ελέγχου.
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ: Η βία είναι ένας τρόπος συμπεριφοράς και ο θύτης πάντοτε θα βρίσκει λόγους για να κακοποιεί.
ΜΥΘΟΣ 2ος: Το φαινόμενο της βίας παρουσιάζεται πιο συχνά και πιο έντονα σε κατώτερα κοινωνικά στρώματα.
ΜΥΘΟΣ 3ος: Τα κακοποιημένα άτομα δεν έχουν μόρφωση.
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ: Θύμα βίας μπορεί να είναι οποιοσδήποτε, ανεξαρτήτως εθνικότητας, ηλικίας, σεξουαλικού προσανατολισμού, θρησκείας ή φύλου, και το φαινόμενο επηρεάζει ανθρώπους από όλα τα κοινωνικοοικονομικά και τα μορφωτικά επίπεδα.
Οι διαφορετικές μορφες της βίας
Η βία μπορεί να πάρει διάφορες μορφές, που συνοπτικά περιγράφονται ως εξής:
- Σωματική βία (χτυπήματα, κατάγματα, καψίματα κτλ.) που αποτελούν σαφή παραβίαση της σωματικής ακεραιότητας του ατόμου·
- ψυχολογική βία με τη μορφή λεκτικής βίας (προσβολές, φωνές, εξευτελισμός), κοινωνικής βίας (απαγόρευση οποιασδήποτε σχέσης με συγγενείς και φίλους, ή ακόμα και απαγόρευση στο θύμα να εργάζεται)·
- οικονομική βία (οικονομική εξάρτηση του θύματος) καθώς επίσης συμπεριφορές όπως προσβλητικές χειρονομίες, ματιές εκφοβισμού ή απειλητικά σχόλια.
- Άλλη μορφή βίας είναι η σεξουαλική βία, δηλαδή η βίαιη επιβολή σεξουαλικών πράξεων αντίθετα προς την επιθυμία του θύματος, όπως βιασμός ή απόπειρα βιασμού έπειτα από ραντεβού, εσκεμμένη πρόκληση σωματικού πόνου κατά τη διάρκεια της γενετήσιας πράξης, και εξαναγκασμός σε ποικίλες σεξουαλικές πρακτικές, όπως χάιδεμα, έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή έκθεση γεννητικών οργάνων.
Γιατί όμως το θύμα δεν καταγγέλλει τον δράστη; Γιατί δεν ζητάει βοήθεια από τις Αρχές; Γιατί δεν αντιδρά;
Ο άνθρωπος που ασκεί σεξουαλική παρενόχληση ή άλλη μορφή σεξουαλικής βίας με την κίνησή του αυτή κατ’ ουσίαν δηλώνει ότι δεν υπολογίζει τον άλλον, δεν λαμβάνει υπόψη του πώς αισθάνεται. Ασκώντας επάνω του βία, του δημιουργεί ενοχές και ένα αίσθημα υποτίμησης· ξέρει ότι το θύμα δεν θα μιλήσει γιατί έχοντας προσβληθεί και αποδυναμωθεί τόσο, αισθάνεται άσχημα για τον εαυτό του και αναρωτιέται αν θα πιστέψουν τα λεγόμενά του οι άλλοι όταν μιλήσει. Το ζήτημα της βίας συμπεριλαμβάνει την προσβολή αλλά και την επιβολή, αφού συνήθως ασκείται από άτομα ιεραρχικά ανώτερα που μέσα από την ανωτερότητά τους αυτή μπορούν να επιβάλλουν αυτό που θέλουν και να αυθαιρετούν, βέβαιοι ότι το θύμα θα σιωπήσει.
Επίσης μια άλλη απάντηση στο γιατί το θύμα δεν μιλά έχει να κάνει με την άσχημη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκεται και η οποία το καθιστά αδύναμο να δραστηριοποιηθεί και να φροντίσει για την ασφάλειά του και για τη βελτίωση της ζωής του. Βιώνει συναισθήματα αμηχανίας και ντροπής, στιγματισμό, και την πεποίθηση ότι κανένας δεν μπορεί να βοηθήσει. Συχνά το θύμα κατηγορεί τον εαυτό του, δεν γνωρίζει τα δικαιώματά του ή πως υπάρχουν νόμοι που το προστατεύουν, ενώ άλλοτε έχει την (ψευδή) πεποίθηση ότι ο δράστης θα αλλάξει.
Σημαντική επίδραση έχουν οι θρησκευτικές και κοινωνικές αντιλήψεις (λόγου χάρη, η άποψη ότι η βία είναι φυσιολογική) καθώς επίσης το κοινωνικό κόστος της δημοσιοποίησης –το θύμα συχνά αποθαρρύνεται από τις διαδικασίες– ή και τυχόν οικονομική εξάρτηση του θύματος από τον θύτη – μπορεί να εξαρτάται από αυτόν για να διατηρήσει τη δουλειά του.
Ποιες οι μακροχρόνιες επιπτώσεις της βίας, ποιο είναι το αποτύπωμά της;
Σύμφωνα με έρευνες, η βία αφήνει στο θύμα ένα τραύμα το οποίο ενδέχεται να το οδηγήσει σε:
• Χρόνια κατάθλιψη, απόπειρες αυτοκτονίας ή/και αυτοκτονία
• Χρόνιο πόνο (είτε ψυχογενή πόνο είτε πόνο από κάποιο τραύμα που δεν είναι εμφανές εξωτερικά)
• Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης
• Εξάρτηση από αλκοόλ ή/και ψυχοδραστικές ουσίες
• Διατροφικές διαταραχές (βουλιμία και ανορεξία)
• Υπερβολικές αντιδράσεις και εκφράσεις συναισθημάτων σε διάφορα ερεθίσματα, ή συναισθηματική παράλυση
• Αυτοτραυματισμό
• Ανεξήγητα σωματικά συμπτώματα (το θύμα μπορεί να επισκέπτεται διάφορους γιατρούς εμφανίζοντας ευρύ πεδίο συμπτωμάτων τα οποία δεν έχουν αναγνωρίσιμη βάση)
• Μετατραυματικό στρες
Η βία δεν είναι ανεκτή
Είναι πολύ σημαντικό να επισημανθεί ότι η δημοσιοποίηση της κακοποίησης εκ μέρους της κυρίας Μπεκατώρου ανέδειξε το πολύ σοβαρό θέμα της βίας, και ιδίως της βίας κατά των γυναικών, χάρη δε στη δημοσιότητα που έλαβαν οι καταγγελίες, με τις σχετικές ενέργειες από την πολιτεία κινητοποιήθηκαν και άλλα άτομα να απευθυνθούν σε πρόσωπα φιλικά ή συγγενικά ζητώντας βοήθεια και με τη στήριξή τους να καταγγείλουν τα περιστατικά βίας σε βάρος τους, στέλνοντας έτσι το ηχηρό μήνυμα προς όλους ότι η βία δεν είναι ανεκτή.