Με στόχο τη διάδοση του Καθολικισμού στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, οι μοναχοί του τάγματος του Αγίου Βικεντίου του Παύλου ξεκινούσαν το 1886 το χτίσιμο της Μονής Λαζαριστών.
Οι ίδιοι έφτασαν στην πόλη από το Παρίσι και έγιναν γνωστοί από την έδρα του τάγματος στην εκκλησία του Αγίου Λαζάρου της γαλλικής πρωτεύουσας.
Στο μοναστήρι περιθάλπονταν φτωχοί άνθρωποι, ενώ παρεχόταν μόρφωση σε καθολικούς ιερωμένους. Το ιεροσπουδαστήριο έκλεισε οριστικά το 1914 και οι χώροι του φιλοξένησαν στη συνέχεια, το νοσοκομείο του γαλλικού στρατού κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, τους πυρόπληκτους μετά την πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης, που αναζήτησαν εκεί καταφύγιο, Έλληνες και Αρμένιους πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική καταστροφή αλλά και τους Γερμανούς κατακτητές για τις ανάγκες του στρατού κατοχής.
Διατηρητέο μνημείο η Μονή Λαζαριστών
Μέχρι το 1978, οπότε υπέστη σοβαρές ζημιές από τον μεγάλο σεισμό, στο κτίριο έμεναν αρκετές οικογένειες που αργότερα, όταν τα πράγματα άλλαξαν, περνούσαν από εκεί και έδειχναν το παράθυρο του δωματίου που τους φιλοξενούσε. Λίγα χρόνια μετά, ο χώρος νοικιάστηκε και λειτουργούσε ως εργαστήριο ξυλείας ως το 1983, οπότε η Μονή Λαζαριστών αγοράστηκε από το ελληνικό δημόσιο, κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο και αποφασίστηκε η ανακαίνισή της με την ευκαιρία της ανάληψης, από τη Θεσσαλονίκη, του ρόλου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 1997. Σήμερα πια φιλοξενεί τη γνωστή συλλογή Κωστάκη με πίνακες της ρωσικής πρωτοπορίας καθώς και πολιτιστικά δρώμενα από όλη τη βόρεια Ελλάδα.
Η ιστορία της Μονής Λαζαριστών
«Στον χώρο της Μονής Λαζαριστών, η ιστορικότητα του κτίσματος συμβαδίζει με την πολιτιστική διάσταση των δράσεων και εκδηλώσεων που πραγματοποιούνται σε αυτό», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής της, Γιάννης Τσουβάλογλου. Ο ίδιος χαρακτηρίζει τον ρόλο της Θεσσαλονίκης ως πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης ως μια μοναδική ευκαιρία, χάρη στην οποία βρέθηκαν τα κονδύλια για τη σωτηρία του κτιρίου, όπου λειτουργεί το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, που μετονομάστηκε σε MΟΜus. Παράλληλα, όπως σημειώνει, χτίστηκε και ένα καινούριο κομμάτι στο οποίο σήμερα στεγάζονται το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, η Δραματική Σχολή, η Κρατική Ορχήστρα και διάφορες υπηρεσίες.
Από τους σημαντικότερους σταθμούς στην ιστορία της Μονής Λαζαριστών, ο διευθυντής της αναφέρει την αρχική αποστολή της σε μια προσπάθεια προσηλυτισμού του τοπικού πληθυσμού στον Καθολικισμό αλλά και τους ανθρώπους που έμειναν εκεί, είτε ως τραυματίες πολέμου, είτε ως πρόσφυγες, είτε απλώς αναζητώντας στέγη.
Περιγράφει, παράλληλα, με μελανά χρώματα την κατάσταση στην οποία βρισκόταν το κτίριο μετά τον μεγάλο σεισμό της Θεσσαλονίκης καθώς ήταν ετοιμόρροπο, η σκεπή είχε καταρρεύσει, τα νερά της βροχής έμπαιναν στο χώρο και η φθορά του χρόνου ήταν ιδιαίτερα εμφανής. Τονίζει ακόμη ότι σε αντίστοιχη κατάσταση βρίσκονται και σήμερα κάποια παρόμοια κτίρια, όπως ένα ακόμη κτίριο που φέρει το σήμα της Μονής Λαζαριστών, βρίσκεται σε άλλο οικόπεδο και δεν συντηρήθηκε.
Πόλoς έλξης πολιτιστικού ενδιαφέροντος η Μονή Λαζαριστών
«Σήμερα, η Μονή Λαζαριστών που λειτουργεί σε μια έκταση 20.000 τετραγωνικών μέτρων έχει αναβαθμίσει συνολικά την περιοχή, προσελκύει το κοινό από όλη την βόρεια Ελλάδα και έχει γίνει ευρύτερα γνωστή, λόγω και της Συλλογής Κωστάκη το κόστος αγοράς της οποίας ήταν αντίστοιχο με το κόστος του ίδιου του κτιρίου», υπογραμμίζει ο κ. Τσουβάλογλου.
Καθημερινά την έκθεση επισκέπτονται μαθητές σχολείων που μαθαίνουν για τη σύγχρονη τέχνη, ενώ εκδηλώσεις γίνονται στο θέατρο 500 θέσεων, το μικρό θέατρο που είναι μέσα στο νέο κτίριο και στον εξωτερικό χώρο. Λειτουργεί επίσης καφέ και εστιατόριο για την εξυπηρέτηση των αναγκών του χώρου και εσωτερικό υπόγειο πάρκινγκ.
Προγραμματική σύμβαση για βελτιώσεις στο συγκρότημα
Στο μεταξύ, σε εξέλιξη βρίσκεται η υλοποίηση προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της ΑΝΕΘ ΑΟΤΑ και της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας για την αναβάθμιση του κτιριακού συγκροτήματος της Μονής Λαζαριστών. Στο πλαίσιο αυτό, όπως δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η αντιπεριφερειάρχης Θεσσαλονίκης, Βούλα Πατουλίδου, πρόκειται να γίνει η τακτοποίηση αυθαιρεσιών προκειμένου, «οτιδήποτε υπάρχει στη Μονή να είναι καταγεγραμμένο σε οικοδομικές άδειες, ώστε ταυτόχρονα και με το μητροπολιτικό πάρκο Παύλου Μελά, να υπάρχει η δυνατότητα χρηματοδότησης και άλλων προγραμμάτων μέσω του ΕΣΠΑ».
Με αφορμή, άλλωστε, την πληροφόρηση που είχε η κ. Πατουλίδου από το υπουργείο Πολιτισμού περί ένταξης των νεότερων μνημείων στην καινούρια προγραμματική περίοδο, η τακτοποίηση των εκκρεμών ζητημάτων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την διατύπωση αιτημάτων με σκοπό τη χρηματοδότηση της αναβάθμισης της μονής. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο κ. Τσουβάλογλου υπογραμμίζει την ανάγκη συντήρησης του κτιρίου, που λειτουργεί ως χώρος πολιτισμού για περισσότερα από είκοσι χρόνια, μετά την αρχική του αποκατάσταση.
