Σε μία φωτογραφία του Γιώργου Τουρκοβασίλη, το καλοκαίρι του 1979, βλέπουμε νεαρούς στα καθίσματα υπαίθριου κινηματογράφου.
Κανείς από αυτούς δεν μπορεί να φανταστεί το κινητό τηλέφωνο, και το laptop. Κανείς τους δεν μπορεί να προβλέψει το Netflix και τα ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια που θα έρθουν μετά. Ο κόσμος τους, απέχει πολύ από τον δικό μας, μεγάλωσαν σε παράξενα χρόνια, στην σκοτεινή και λαμπερή ταυτόχρονα, δεκαετία του 1970.
Συχνά μιλάμε με θαυμασμό για τη δεκαετία του 1960 (τα sixties), τη δεκαετία του 1970 (τα seventies) και τη δεκαετία του 1980 (τα eighties).
Συνηθίζουμε να χωρίζουμε την ιστορία σε δεκαετίες, θεωρώντας ότι το κάθε κομμάτι έχει ομοιογένεια. Δεν είναι πάντα έτσι στην πραγματική ιστορία. Και αν μιλήσουμε για τη δεκαετία του 1970, είναι εντελώς διαφορετικό το πρώτο από το δεύτερο της μισό. Είναι άλλα τα χρόνια της χούντας και άλλα τα χρόνια της μεταπολίτευσης. Πάντως, αυτά τα δέκα χρόνια, στην Ελλάδα έχουν μια ιδιαίτερη ιστορική βαρύτητα. Στη διάρκειά τους, εμφανίζονται σπουδαίες αντιφασιστικές δράσεις. Εμφανίζονται επίσης σπουδαία κοινωνικά και καλλιτεχνικά κινήματα, τα οποία όμως, τότε συνάντησαν αντιδράσεις.
Αν εστιάσουμε στην Ελλάδα, ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε:
Στη δεκαετία του 1970 οι Μάνος Χατζιδάκις και Μίκης Θεοδωράκης συνεχίζουν να παρουσιάζουν συγκλονιστικό έργο.
Στο πρώτο μισό της δεκαετίας, «ενηλικιώνεται» το ροκ και περιέχει για πρώτη φορά, κοινωνικά έως επαναστατικά αιτήματα. Σχηματίζονται τα περίφημα ιστορικά συγκροτήματα (Poll, ΠΕΛΟΜΑ ΜΠΟΚΙΟΥ, Εξαδάκτυλος, Socrates κ.α).
Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας, έχουμε τις «παράνομες κασέτες» του Νικόλα Άσιμου και το «Φλου» του Παύλου Σιδηρόπουλου. Όλα αυτά, μαζί με τα υψηλής αισθητικής έργα που παρουσίασε τότε ο Διονύσης Σαββόπουλος (Μπάλλος, Βρώμικο Ψωμί, Δέκα Χρόνια Κομμάτια κ.α), θέτουν τις βάσεις για το «ροκ του μέλλοντος μας», που είναι βέβαια το σημερινό. Το 1976 σχηματίζεται το ΑΚΟΕ, εμφανίζεται το φεμινιστικό κίνημα και οι πρώτες μορφές του σημερινού κινήματος LGBT.
Στον πολιτικό χώρο, πέφτει η χούντα το 1974, και νομιμοποιούνται το ΚΚΕ και οι αριστερές οργανώσεις, ενώ το 1973, έχουμε το Πολυτεχνείο την πιο επαναστατική εκδήλωση της ελληνικής νεολαίας.
Τα χρόνια 1970-1974
Στο πρώτο μισό της δεκαετίας, τα χρόνια 1970-1974, η νεολαία επηρεάζεται ιδιαίτερα από τον Διονύση Σαββόπουλο και το νεανικό συγκρότημα Poll, οι οποίοι γράφουν τραγούδια που θωρακίζουν τους νέους από την χουντική σκέψη.
«Βασίλισσα της ποπ» αναδεικνύεται η Μαρίζα Κωχ. Ο δίσκος της «Αραμπάς» που κυκλοφορεί το 1971, έχει στο εξώφυλλο το σήμα Ζ (που αναφέρεται στον Λαμπράκη) και ποπ διασκευές παραδοσιακών ελληνικών τραγουδιών ως αντιστάθμισμα στα δημοτικά που είχε οικειοποιηθεί η χούντα. Οι φοιτητές εκφράζονται και από τα τραγούδια του Γιάννη Μαρκόπουλου. Ο Μίκης Θεοδωράκης παρουσιάζει εξαιρετικό έργο στην εξορία. Το 1972, επιστρέφει στην Ελλάδα ο Μάνος Χατζιδάκις (ύστερα από έξι χρόνια στην Νέα Υόρκη), και ηχογραφεί τον εμβληματικό κύκλο τραγουδιών «Ο Μεγάλος Ερωτικός» στα στούντιο της Κολούμπια.
Την ίδια χρονιά (1972), οι συνταγματάρχες για να γίνουν αρεστοί στη νεολαία, παρουσιάζουν άλλη μία κιτς Ολυμπιάδα Τραγουδιού (την πέμπτη κατά σειρά) στο Παναθηναϊκό Στάδιο, στην οποία δυστυχώς συμμετέχει και ο Ντέμης Ρούσσος.
Η πτώση της χούντας είναι αναπόφευκτη μετά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, στις 20 Ιουλίου του 1974. Οι Έλληνες, φαίνεται να οδηγούνται σε πόλεμο και η κωμικοτραγική επιστράτευση φέρνει στο φως την πραγματικότητα: ο στρατός είναι διαλυμένος από τους ίδιους τους στρατοκράτες.
Στις 24 Ιουλίου, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έρχεται από τη Γαλλία, ξεπερνά την πολεμική κρίση και προκηρύσσει εκλογές στις οποίες για πρώτη φορά στη μεταπολεμική ιστορία θα λάβουν μέρος κόμματα από όλες τις πολιτικές δυνάμεις.
Τα Τραγούδια της Φωτιάς
Ένα ντοκιμαντέρ του Νίκου Κούνδουρου, «Τα Τραγούδια της Φωτιάς» είναι το φιλμ της μεγάλης γιορτής που επικρατούσε τους πρώτους μήνες μετά την παλινόρθωση της δημοκρατίας. Καταγράφονται δύο συναυλίες, στο Στάδιο Καραϊσκάκη και στο Παναθηναϊκό Στάδιο, που έγιναν αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας. Γύρω στο γρασίδι, και πάνω στις γεμάτες κερκίδες οι φοιτητές φωνάζουν «Λαέ, Θυμήσου το Νοέμβρη».
Στην περίοδο αυτή (1974-76), τα τραγούδια που εκφράζουν τη νεολαία είναι οπωσδήποτε τα τραγούδια της φωτιάς, αλλά εμφανίζεται και μια σειρά κλώνων που ονομάζονται δημοκρατικά. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι η αναβίωση του αντάρτικου τραγουδιού κυρίως με τον Πάνο Τζαβέλα.
Στην περίοδο 1974-76, έχουμε επίσης:
Στις 17 Νοέμβριου 1974, Εθνικές Εκλογές ύστερα από επτά χρόνια στον «γύψο». Τον Δεκέμβριο του 1974, Δημοψήφισμα με το ερώτημα «Βασιλευόμενη ή Αβασίλευτος Δημοκρατία;».
Τον Δεκέμβριο του 1975: Εμφάνιση της 17 Νοέμβρη. Δολοφονία του Σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα. Τον Μάιο του 1976 : Ματωμένη Πρωτομαγιά. Θάνατος Παναγούλη. Θάνατος Ισίδωρου Ισιδωρόπουλου. Αν τώρα, συνυπολογίσουμε ότι, σε όλη αυτή την περίοδο, είχαμε: τις Δίκες της Χούντας, εκατοντάδες αγωνιστικές κινητοποιήσεις, ένα άτυχο love story (της Ενωμένης Αριστεράς), τη νέα δύναμη (ΠΑΣΟΚ και Ανδρέας Παπανδρέου), αντιλαμβανόμαστε ότι η Ελλάδα, ήταν ένα καζάνι που έβραζε. Η ζωή, βρισκόταν κάτω από την ισχυρή υποβολή, ενός περιπετειώδους πολιτικού σήριαλ, που καθημερινά κέρδιζε σε ακροαματικότητα και μονοπωλούσε το ενδιαφέρον.
Ένας σπουδαίος καλλιτέχνης της περιόδου, είναι αναμφισβήτητα ο Διονύσης Σαββόπουλος. Το 1975, παρουσιάζει τον δίσκο «Δέκα Χρόνια Κομμάτια», που εκφράζει την διάθεση της Εποχής, με εκπληκτικά ποιητικό τρόπο.
1975 -1979 : Η Ροκ Αναζωπύρωση
Με τον όρο Ροκ Αναζωπύρωση εννοούμε την επανεμφάνιση του ροκ μετά την πτώση της χούντας, και ύστερα από τη διετία της κυριαρχίας του πολιτικού τραγουδιού (1974-75).
Η επανεμφάνιση της ψυχεδελικής κουλτούρας δεν σημαίνει και την επανεμφάνιση των ιστορικών συγκροτημάτων, αφού όλα, με την εξαίρεση των Socrates, είχαν διαλυθεί. Επανεμφανίζονται όμως (με καινούρια σχήματα) μερικοί από τους βασικότερους της ψυχεδελικής περιόδου, που είχαν μπει σε «χειμερία νάρκη». Αυτοί λοιπόν οι «παλαιοί», μαζί με το νέο αίμα, τα συγκροτήματα δηλαδή της μεταπολιτευτικής γενιάς, δημιουργούν τη Ροκ Αναζωπύρωση, που χρονικά τοποθετείται στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1970 (1975-1979).
Η Ροκ Αναζωπύρωση είναι χρόνια ζυμώσεων. Περίοδος που αναβιώνουν οι παλαιοί ψυχεδελικοί με ωριμότερο και εκφραστικότερο λόγο. Περίοδος της λαμπερής γιορτής (Crazy Love, στου Ζωγράφου) αλλά και περίοδος με εξαιρετικά σκοτεινά σημεία (Drug culture).
Περίοδος που εμφανίζεται η νέα γενιά του ροκ, η αμφισβήτηση της πλατείας Εξαρχείων, αλλά και περίοδος που εμφανίζεται το New Wave και κυρίως το πανκ, ο εσωτερικός «εχθρός» του παραδοσιακού ροκ, που θα ταράξει τα νερά διαγράφοντας μια περιπετειώδη πορεία, στην επόμενη δεκαετία.