Μια ομάδα ψαράδων, με προσωπικό κόστος και εργασία, ανέλαβαν την ευθύνη να αναγεννηθεί η θάλασσα της Αμοργού.
«Λοιπόν, είναι ο Γιώργος, εμείς, ο Νικόλας, ο Γιάννης, ο Κώστας, ο Μιχάλης, ο Λευτέρης, ο Βαγγέλης και στη συνέχεια, ο Χάρης, ο Δημήτρης, περίπου γύρω στα δέκα αλιευτικά. Οι επιχειρήσεις είναι οικογενειακές» λέει η Δήμητρα Νομικού στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Αυτή η ομάδα των ψαράδων που, με προσωπικό κόστος και εργασία, ανέλαβαν την ευθύνη να αναγεννηθεί η θάλασσα της Αμοργού, η θάλασσα όλων μας, πριν να είναι αργά.
Η κ. Νομικού, η Δήμητρα που μπαίνει στα σπίτια των κατοίκων και των επισκεπτών του νησιού και τους πουλάει φρέσκο, ποιοτικό ψάρι, είναι γυναίκα ψαράς, μέλος της πρωτοβουλίας «Αμοργόραμα». Εκεί ξεκινούν όλα. «Τη γιορτή του Ψαρά την είχαμε σκεφτεί πριν χρόνια, τώρα βέβαια παίρνει άλλο δρόμο. Θέλουμε μέσα από αυτή να περάσουμε το μήνυμα της βιώσιμης αλιείας, να παρουσιάσουμε τα ξενικά είδη που έχουν περάσει από τη διώρυγα του Σουέζ στα νερά μας και ποια είναι βρώσιμα. Συνολικά, το Αμοργόραμα διοργανώνεται για δεύτερη χρονιά και τις δράσεις τις κάνουμε Απρίλιο-Μάιο με την καταληκτική γιορτή στις 9 και 10 Ιουνίου» εξηγεί η ίδια.
Σε αυτή τη γιορτή, ο επαγγελματικός Αλιευτικός Σύλλογος Αμοργού «Η Χοζοβιώτισσα» και ο Δήμος προσκαλούν ντόπιους και ταξιδιώτες να απολαύσουν τα τοπικά εδέσματα, κακαβιά και κρασί, χορό και μουσική, στο χωριό Κατάπολα. Όμως, πλέον, καθώς οι καιροί αλλάζουν, οι ψαράδες αλλάζουν κι εκείνοι. Έτσι, φέτος, την Παρασκευή 9 Ιουνίου το απόγευμα θα γίνει παρουσίαση της πρωτοβουλίας με συζητήσεις και προβολές, με τη συμμετοχή συνεργαζόμενων φορέων, συμπεριλαμβανομένων του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, του Cyclades Preservation Fund (CPF) και του Blue Marine Foundation (BMF).
Το «Αμοργόραμα» που δείχνει το μέλλον
Τι είναι όμως το «Αμοργόραμα» και γιατί δείχνει το μέλλον; Πρόκειται για μια προσπάθεια που ξεκίνησε από την αγωνία των ντόπιων ψαράδων, οι οποίοι, όπως τονίζουν, ήδη από το 2010 άρχισαν να διαπιστώνουν μείωση των πληθυσμών ψαριού, ενώ, ταυτόχρονα, στις βορινές, απρόσιτες από την ξηρά παραλίες, συσσωρεύονται όγκοι σκουπιδιών. Έτσι, αποφάσισαν να αναλάβουν δράση. Συμφώνησαν σε ένα σχέδιο διαχείρισης, στο οποίο συμμετέχει η συντριπτική πλειοψηφία των αλιευτικών του νησιού, για να διαφυλάξουν τη θάλασσα και να διασφαλίσουν το ίδιο τους το μέλλον. Το «Αμοργόραμα» ξεκινάει από τα βαθιά και βουτάει στον ορίζοντα, στο μέλλον γιατί είναι το όραμα των Αμοργιανών ψαράδων για «καθαρές θάλασσες, γεμάτες ζωή, γεμάτες ψάρια».
Το σχέδιο δράσης εξειδικεύεται σε τέσσερις άξονες: Πρώτον, παύση της αλιείας κατά τους μήνες Απρίλιο και Μάιο, τους πιο σημαντικούς μήνες για την αναπαραγωγή των ψαριών. Δεύτερον, οι αλιείς, τους δύο αυτούς μήνες, εργάζονται για τον καθαρισμό των ακτών που δεν είναι εύκολα προσβάσιμες από την ξηρά. Τρίτον, οι αλιείς αντικαθιστούν σταδιακά τα εργαλεία τους με πιο φιλικά για το θαλάσσιο περιβάλλον, δηλαδή, για παράδειγμα, αλλάζουν τα δίχτυα τους με άλλα που διαθέτουν μεγαλύτερα μάτια για να μην εγκλωβίζονται τα μικρότερα ψάρια. Τέταρτον, σε συνεργασία με την πολιτεία, τους αρμόδιους φορείς και τους συνεργάτες του «Αμοργοράματος» δημιουργούν τρεις προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές κατά μήκος της ακτογραμμής της Αμοργού, ζώνες δηλαδή όπου θα απαγορεύεται το ψάρεμα προκειμένου να ενισχυθεί η αναπαραγωγή των ψαριών.
Η συνταγή είναι πολύπλοκη αλλά οι ντόπιοι ψαράδες αποφασισμένοι. «Στην αρχή κάποιοι ήταν επιφυλακτικοί. Τι είναι αυτό; Πώς θα γίνει; Μετά ο ένας με τον άλλο, αφού είδαν ότι ο σύλλογος τους στηρίζει και τους παρακινεί, το αποφασίσανε και τώρα χρόνο με το χρόνο είναι πιο αισιόδοξοι». Ο αλιευτικός σύλλογος με τη συνεισφορά του Cyclades Preservation Fund και του Λιμενικού Ταμείου του Δήμου καλύπτει τα έξοδα για τον καθαρισμό των ακτών που γίνεται τον Μάιο και τον Ιούνιο. Οι αλιείς, όμως, πράγματι, με προσωπικό κόστος, σηκώνουν την ευθύνη της παύσης και περιμένουν την στήριξη της πολιτείας. Επιπλέον, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΓΠΑ) εκπονεί αυτή την περίοδο τη σχετική μελέτη ώστε να εξασφαλισθεί η θεσμοθέτηση των περιοχών από την πλευρά της πολιτείας.
«Κάθε σκάφος του συλλόγου κάνει τρεις δράσεις. Και σήμερα είχαμε δράσεις στο νησί. Μάλιστα ήταν και ένας 80χρονος παππούς που γενικά είναι δυναμικός και δεν εγκαταλείπει το επάγγελμα, ο οποίος είχε πάρει μαζί κόσμο για να καθαρίσουν. Κάθε σκάφος πηγαίνει ανάλογα με την περιοχή του. Πρέπει να είναι γύρω στις 10 παραλίες που προσεγγίζουν. Εκεί πας με σκάφος ή με μονοπάτι. Συνήθως δεν έχουν προσέγγιση με αυτοκίνητο. Γι αυτό τις επιλέγουμε» επισημαίνει η Δήμητρα.
Τα μάτια των ψαράδων έχουν ήδη δει πολλά. «Υπήρχε ακτή να φανταστείτε που είχε απορρίμματα πενήντα ετών. Από την αρχή που ήρθε το πλαστικό στη χώρα μας. Και δεν είναι μόνο πλαστικό από την Ελλάδα, βλέπεις φιάλες από την Τουρκία, βλέπεις τρομερά πράγματα» αναφέρει η ίδια, προσθέτοντας ότι ένα σημείο κλειδί για την επιτυχία της δράσης είναι η αλλαγή στη νοοτροπία και την παιδεία των ψαράδων. Ο γιος της θέλει ήδη να ακολουθήσει το επάγγελμα και τσακώνεται για τον πατέρα του, καθώς είναι δουλειά κοπιαστική, δύσκολη, κάποιες φορές επικίνδυνη. Είναι 13 ετών. «Σίγουρα η κίνηση αυτή έχει ως όραμα τα παιδιά μας για να τους αφήσουμε τη θάλασσα καθαρή και τα ιχθυαποθέματα ασφαλή. Είναι ενθαρρυντικό βέβαια ότι τα παιδιά έχουν ως βίωμα το ρόλο αυτό και την προστασία του περιβάλλοντος και των ψαριών. Δηλαδή, ο άντρας μου στην παιδική του ηλικία δεν υπήρχε περίπτωση να πετάξει πίσω μικρό ψάρι. Ο γιος μου θα το βγάλει από το αγκίστρι και θα το ρίξει στη θάλασσα. Κοχύλια και αστερίες. Δεν υπάρχει περίπτωση αυτά να πάνε στα απορριπτέα. Θα τα βγάλει ένα-ένα και θα τα επιστρέψει πίσω» σχολιάζει η κ. Νομικού.
Τα προξενιά της επιτυχίας
Όπως λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η 'Αννυ Μητροπούλου, διευθύντρια Ελλάδας του Cyclades Preservation Fund «Αμοργόραμα είναι εκεί που συναντιέται ο άνθρωπος και η θάλασσα, είναι οι αλιείς που αποφάσισαν να δουν πιο πέρα από ό,τι τους δίνει σήμερα το επάγγελμά τους και κοιτούν το αύριο, κοιτούν το μέλλον όλων μας». Το Cyclades Preservation Fund είναι ένας οργανισμός που έχει δημιουργηθεί ακριβώς για να εντοπίζει, να ενδυναμώνει και να στηρίζει πρωτοβουλίες για το θαλάσσιο περιβάλλον των Κυκλάδων. Έτσι έφτασε στους ψαράδες της Αμοργού, τους πάντρεψε με τον διεθνή οργανισμό Blue Marine Foundation, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά και την Εναλεία, για την ανακύκλωση των απορριμμάτων που συλλέγουν οι ψαράδες από τις ακτές, με αποτέλεσμα τα σκουπίδια να φεύγουν από το νησί και να μην επιστρέφουν, παρά να αξιοποιούνται.
«Η Αμοργός ξεχώρισε από την πρώτη στιγμή γιατί, σε αντίθεση με άλλες κοινότητες, εκεί υπήρχε ήδη μια ωρίμανση από την πλευρά του επαγγελματικού συλλόγου Χοζοβιώτισσας, με την έννοια ότι είχαν μία πλήρη συνειδητοποίηση των προβλημάτων. "Δεν υπάρχουν ψάρια πια στη θάλασσα. Κάθε πέρσι και καλύτερα. Η τελευταία δεκαετία είναι πολύ κακή για εμάς. Περισσότερα τα σκουπίδια παρά τα ψάρια". Αυτές ήταν οι μαρτυρίες που μας έδιναν, αλλά το ενδιαφέρον στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ότι δεν έμεναν μονάχα στο παράπονο, αλλά οι ίδιοι είχαν ήδη ένα σχέδιο δράσης».
Για να καταφέρουν οι Αμοργιανοί ψαράδες να νικήσουν, χρειάζονται συμμαχίες. Όπως υπογραμμίζει η ίδια, «εδώ μπαίνουμε και εμείς σαν, ας πούμε, θεματοφύλακες. Προφανέστατα, ο πρώτος στόχος είναι η θεσμοθέτηση των προστατευόμενων περιοχών, το να μπει δηλαδή στα χαρτιά επισήμως. Αλλά από κει και πέρα αυτό είναι μόνο η αρχή. Η ουσία είναι να διαφυλάξουμε με κάθε δυνατό τρόπο το γεγονός ότι όντως θα υπάρχει διαχείριση και φύλαξη», δηλαδή, όχι μόνο για τους μήνες Απρίλιο και Μάιο, αλλά για το σύνολο του έτους και σε όλες αυτές τις αποφάσεις και δράσεις «είναι ευθύνη της ελληνικής πολιτείας να αγκαλιάσει την πρωτοβουλία». Ωστόσο, «μπορούμε να είμαστε συγκρατημένα αισιόδοξοι» τονίζει η κ. Μητροπούλου.
Το πρότυπο της Αμοργού πρέπει να πετύχει. Διότι το βλέμμα των ψαράδων ολόκληρης της Ελλάδας είναι στραμμένο σε αυτή τη γωνιά της θάλασσας για απαντήσεις. «Είναι ένας για όλους και όλοι για έναν, το οποίο δεν είναι καθόλου αυτονόητο. Η δύναμη της συλλογικότητας, δηλαδή πώς κάποιοι λίγοι άνθρωποι μπορούν να προκαλέσουν μία χιονοστιβάδα αλλαγών και να συμπαρασύρουν μαζί τους και άλλους. Οι Αμοργιανοί ανοίγουν το δρόμο για να δούμε και άλλους ψαράδες να τους ακολουθούν. Ήδη το Αμοργόραμα έχει εμπνεύσει το Αργολικό όραμα. Ήδη τους βλέπουν, τους παρακολουθούν και άρχισαν να κάνουν και κάποιοι άλλοι βήματα προς τη δική τους κατεύθυνση» καταλήγει η. Μητροπούλου.