Έρευνα θα ξεκινήσει η Ένωση Καταναλωτών Ποιότητα Ζωής (ΕΚΠΟΙΖΩ) για τα υποπροϊόντα της βιομηχανίας τροφίμων τα οποία, αντί να καταλήξουν σε χωματερές μπορούν να αξιοποιηθούν και να μετατραπούν σε νέα, ευεργετικά για την υγεία προϊόντα.
Σημειώνεται σε ανάρτηση της οργάνωσης των καταναλωτών στην ηλεκτρονική της σελίδα ότι, τα τελευταία χρόνια, γίνεται πολύς λόγος για τη σπατάλη τροφίμων, καθώς σε παγκόσμιο επίπεδο, τεράστιες ποσότητες αποβλήτων τροφίμων παράγονται κάθε μέρα. Μόνο η Ευρωπαϊκή Ένωση, (στοιχεία Eurostat 2020), εκτιμάται ότι σπατάλησε 58.512.559 τόνους τροφίμων.
Σπατάλη τροφίμων στην Ελλάδα
Ειδικά για την περίπτωση της Ελλάδας, το 2020 συνολικά σπαταλήθηκαν 2.048.189 τόνοι. Oι 372.204 τόνοι αφορούσαν στον πρωτογενή τομέα παραγωγής, οι 375.158 τόνοι στον τομέα επεξεργασίας/μεταποίησης, οι 150.472 στο λιανικό εμπόριο και τη διανομή, οι 220.032 στις επιχειρήσεις τροφίμων - εστίασης και οι 930.323 τόνοι στα νοικοκυριά.
Οι αριθμοί αυτοί, όπως σημειώνεται, αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα αν λάβουμε υπόψη ότι την ίδια ώρα, η επισιτιστική ανασφάλεια και ο υποσιτισμός αυξάνονται συνεχώς από το 2015 μέχρι και σήμερα. Με βάση στοιχεία του ΟΗΕ, το 2021 σχεδόν το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού βρισκόταν σε καθεστώς πείνας. Το πρόβλημα ωστόσο της αύξησης των αποβλήτων τροφίμων έχει επιπτώσεις και στο ίδιο το περιβάλλον, καθώς συνδέεται με την αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, τη μείωση των φυσικών πόρων, τη διαταραχή των οικοσυστημάτων, τη μείωση της βιοποικιλότητας και κατά συνέπεια, συνιστά απειλή για το μέλλον του πλανήτη και της ανθρωπότητας.
Τρόφιμα και κυκλική οικονομία
Στο πλαίσιο αυτό, έννοιες όπως «κυκλική οικονομία», «επαναχρησιμοποίηση», «επισκευή», ανακύκλωση» κτλ., δεν αφορούν κάποιο μακρινό μέλλον αλλά είναι επίκαιρα στο σήμερα και θα πρέπει να αρχίσουμε να εξοικειωνόμαστε με αυτές, ως άτομα, ως επιχειρήσεις, ως κοινωνίες συνολικά, προκειμένου να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις σύγχρονες ανάγκες για τη βιωσιμότητα του πλανήτη.
Τι είναι όμως η κυκλική οικονομία και ποια τα οφέλη της; Πρόκειται για ένα τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης που βασίζεται στην επαναχρησιμοποίηση, την ανταλλαγή, την επισκευή και ανακύκλωση των προϊόντων και υλικών. Στόχος είναι η παράταση όσο το δυνατό περισσότερο της διάρκειας ζωής τους ώστε να μειωθεί σημαντικά η δημιουργία αποβλήτων και η εκπομπή ρύπων στην ατμόσφαιρα που προκύπτουν από τη βιομηχανική λειτουργία, τη χρήση των προϊόντων, καθώς και από τη διαχείριση των απορριμμάτων.
Σκοπός της κυκλικής οικονομίας είναι ουσιαστικά η μείωση της χρήσης πρώτων υλών και ενέργειας, ώστε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της εξάντλησης των πόρων του πλανήτη και να μειωθεί η ετήσια εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου. Η αντιμετώπιση του προβλήματος προϋποθέτει αλλαγή σε επίπεδο παραγωγής αλλά και κατανάλωσης. Σύμφωνα με πληροφορίες που δημοσιεύονται στη σελίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, «εκτιμάται ότι πάνω από το 80% όλων των επιπτώσεων των προϊόντων στο περιβάλλον καθορίζεται στο στάδιο του σχεδιασμού». Έτσι, η παραγωγή πιο ανθεκτικών και βιώσιμων προϊόντων θα συνέβαλλε στη μείωση της ενέργειας και των πόρων που καταναλώνονται.
Τίποτα δεν πάει χαμένο στα τρόφιμα
Επιπλέον, στην κυκλική οικονομία, προϊόντα και υλικά που άλλοτε θα αποτελούσαν σκουπίδια, επεξεργάζονται και αποκτούν νέα χρήση καθώς μετατρέπονται σε κάποιο νέο, χρήσιμο υποπροϊόν, σε πρώτη ύλη για τη βιομηχανία ή ακόμα και σε φυσικά λιπάσματα που θα λειτουργούν ευεργετικά στη γονιμότητα της γης.
Προς αυτή την κατεύθυνση, κινείται το νέο ερευνητικό πρόγραμμα, EXCEL4MED, στο οποίο συμμετέχει η ΕΚΠΟΙΖΩ και ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2023. Στόχος του, είναι η εξαγωγή -με τρόπο φυσικό, χωρίς τη χρήση χημικών ουσιών- των αντιοξειδωτικών ουσιών που υπάρχουν στα υπολείμματα από τα εσπεριδοειδή και τα ρόδια όπως π.χ. στα κουκούτσια και τις φλούδες, και η ενσωμάτωσή τους σε νέα, πιο υγιεινά τρόφιμα, όπως π.χ. το τυρί σε άρμη, τα smoothies, ενώ επίσης αναμένεται να παραχθούν χυμοί με χαμηλή περιεκτικότητα σε φυσικά σάκχαρα.
Στο πλαίσιο λοιπόν της αντιμετώπισης της σπατάλης τροφίμων αλλά και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, το EXCEL4MED, φιλοδοξεί να αξιοποιήσει τα υποπροϊόντα της βιομηχανίας τροφίμων που διαφορετικά θα κατέληγαν στις χωματερές και να τα μετατρέψει σε νέα, ευεργετικά για την υγεία προϊόντα. Οι εργασίες του προγράμματος είναι σε εξέλιξη, με τη συμμετοχή φορέων από τον ακαδημαϊκό χώρο, τη βιομηχανία τροφίμων, την κοινωνία των πολιτών, την τοπική αυτοδιοίκηση, σε Ελλάδα, Μάλτα και Γαλλία.
Στο πλαίσιο του προγράμματος, η ΕΚΠΟΙΖΩ. θα πραγματοποιήσει έρευνα για να διερευνήσει τη γνώμη των καταναλωτών για τα προϊόντα που θα παραχθούν. Παράλληλα, φιλοδοξεί να συμβάλλει, με αφορμή την πρωτοβουλία αυτή, στη δημόσια συζήτηση για τα οφέλη της κυκλικής οικονομίας για την προστασία του πλανήτη και ένα πιο βιώσιμο μέλλον για όλους.