Ο κρόκος, «το χρυσάφι της ελληνικής γης» όπως αποκαλείται, συγκαταλέγεται στα πιο προσφιλή και πολύτιμα μπαχαρικά των αρχαίων πολιτισμών, για το άρωμα, το χρώμα, τις φαρμακευτικές και αφροδισιακές του ιδιότητες.
Ήταν γνωστός στην αρχαία Ελλάδα και αυτό φαίνεται από τις τοιχογραφίες με τις περίφημες Κροκοσυλλέκτριες, που εντοπίστηκαν στον οικισμό του Ακρωτηρίου της Σαντορίνης αλλά και από αντίστοιχες τοιχογραφίες που βρέθηκαν στα ανάκτορα της Κνωσσού Κρήτης.
Η σημερινή καλλιέργεια του κρόκου έχει εισαχθεί στην Κοζάνη από την Αυστρία κατά το 17ο αιώνα. Τους βολβούς κρόκου μετέφεραν Κοζανίτες έμποροι, που εκείνη την εποχή διατηρούσαν σημαντική παροικία στην Βιέννη.
Η περίοδος του Οκτωβρίου είναι η εποχή που γίνεται η συγκομιδή του κρόκου. Μια μωβ θάλασσα από λουλούδια απλώνεται στα χωριά, Κρόκος, Άνω και Κάτω Κώμη, Καισαριά και Αγ Παρασκευή Κοζάνης.
Είναι η περίοδος που οι καλλιεργητές εγκαταλείπουν κάθε άλλη δραστηριότητα και αφιερώνονται οικογενειακώς στην συλλογή των λουλουδιών.
Το μωβ λουλούδι του κρόκου Κοζάνης, με τα κόκκινα στίγματα ανθίζει μία φορά το χρόνο για περίπου 20 ημέρες τον Οκτώβριο. Οι καλλιεργητές ξεκινούν λίγο μετά την ανατολή του ηλίου τη συλλογή λουλουδιών. Πρόκειται για μια απαιτητική και χρονοβόρα διαδικασία, που γίνεται αποκλειστικά με τα χέρια και έως σήμερα έχει οικογενειακά χαρακτηριστικά.
Την ίδια ημέρα της συλλογής, ξεχωρίζονται τα πέταλα από τους στήμονες και τα στίγματα, ενώ ακολουθεί η ξήρανση των στιγμάτων προκειμένου ο κρόκος να διατηρήσει αναλλοίωτες τις ιδιότητές του.
Χρειάζεται να συλλεχθούν 150.000 λουλούδια για 1 κιλό κόκκινων στιγμάτων κρόκου ενώ ένα στρέμμα καλλιεργήσιμης γης μπορεί να αποδώσει κατά μέσο όρο σε κάθε καλλιεργητική περίοδο περίπου 900 γραμμάρια έως 1 κιλό κρόκου.
Οι παραγωγοί παραδίδουν το προϊόν τους στον Συνεταιρισμό Κροκοπαραγωγών Κοζάνης που έχει αναλάβει την ευθύνη της αποθήκευσης, της συσκευασίας του προϊόντος αλλά και της διάθεσης του στην Ελλάδα και σε αγορές του εξωτερικού.
Ο Συνεταιρισμός Κροκοπαραγωγών Κοζάνης ιδρύθηκε το 1971 απαρτίζεται από 1.000 μέλη που καλλιεργούν περί τα 5500 στρέμματα και παράγουν περί τους 2,5 έως 3 τόνους Κρόκου.
Όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού Βασίλης Μητσόπουλος, η φετινή παραγωγή είναι καλή και οι καιρικές συνθήκες συνέβαλαν ώστε τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του κρόκου Κοζάνης να είναι σε υψηλό επίπεδο.