«Το να έρθουν νέα lockdown θα σημαίνει πως αναζωπυρώνεται σημαντικά η διασπορά. Πρέπει όμως πάση θυσία να αποφύγουμε ένα νέο lockdown καθώς τώρα όλοι γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν για να αποφύγουμε σημαντική αύξηση των νέων κρουσμάτων» δηλώνει o Ηλίας Μόσιαλος σε συνέντευξή του στο iefimerida.gr
Ο καθηγητής του LSE, σύμβουλος της κυβέρνησης για τις επαφές με διεθνείς οργανισμούς για τον covid-19, μιλά για τον διψήφιο αριθμό κρουσμάτων που εντοπίζονται τελευταία στη χώρα μας και εξηγεί γιατί έχουμε τέτοια έξαρση στην Ξάνθη και στη Ροδόπη. Μιλά και για τα νέα κρούσματα στο Πεκίνο και την ανησυχία των κινεζικών αρχών αλλά και για το ενδεχόμενο δεύτερου κύματος της πανδημίας.
Ο Ηλίας Μόσιαλος αναφερόμενος στις ανησυχίες για αυξημένα εισαγόμενα κρούσματα από τον τουρισμό παραδέχεται ότι «όταν ανοίγουν τα σύνορα της χώρας μας, αλλά και των άλλων χωρών, υπάρχει πάντα κάποιος κίνδυνος αύξησης της διασποράς» αλλά τονίζει ότι «η πιθανότητα μεγάλης έξαρσης μέσα στις επόμενες εβδομάδες, είναι μικρή». Σπεύδει πάντως να προειδοποιήσει ότι «πρέπει να επιτηρούμε την εξέλιξη της πανδημίας και στη χώρα μας και στις χώρες από τις οποίες θα έρχονται επισκέπτες σε μας και αν δούμε πως υπάρχει σημαντική επιδείνωση τότε προφανώς θα πρέπει να ληφθούν μέτρα περιορισμού της διασποράς».
Ο καθηγητής Πολιτικής της Υγείας στο LSE εξηγεί απλά από ποιον αριθμό κρουσμάτων και επάνω (και με ποια ποιοτικά χαρακτηριστικά) θα πρέπει να ανησυχούμε, ενώ μιλά και για τις εικόνες συνωστισμού που παρατηρήθηκαν σε νησιά. Περιγράφει πού βρισκόμαστε με τα εμβόλια αλλά και τι ισχύει με τα παιδιά και τους ασυμπτωματικούς.
Τέλος απαντά στο ερώτημα πού θα πάει ο ίδιος φέτος διακοπές, το καλοκαίρι του κορωνοϊού.
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του καθηγητή Ηλία Μόσιαλου:
- Τα κρούσματα κορωνοϊού covid-19, μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων, κινούνται σταθερά σε διψήφιο αριθμό. Εχει χαλαρώσει η ελληνική κοινωνία; Έρχονται νέα lockdown;
Θεωρώ πως στην καθημερινότητα των Ελλήνων, η σωστή αντιμετώπιση υπερτερεί της αδιαφορίας για την εφαρμογή των μέτρων. Φάνηκε εξάλλου αυτό στην ως τώρα καταμέτρηση της διασποράς του ιού και στον αριθμό των συμπολιτών μας που χρειάστηκε να νοσηλευτούν. Η ερμηνεία της χαλάρωσης δυστυχώς είναι πολυδιάστατη. Ο καλός καιρός, η άρση του lockdown μετά από τόσους μήνες, αλλά και η δυσπιστία κάποιων όσον αφορά την πραγματική διάσταση του προβλήματος, δίνουν μια εικόνα επιστροφής σε μια ανέμελη πραγματικότητα.
Το να έρθουν νέα lockdown θα σημαίνει πως αναζωπυρώνεται σημαντικά η διασπορά. Πρέπει όμως πάση θυσία να αποφύγουμε ένα νέο lockdown. Τώρα όλοι γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν για να αποφύγουμε σημαντική αύξηση των νέων κρουσμάτων
- Από ποιον αριθμό κρουσμάτων και επάνω (και με ποια ποιοτικά χαρακτηριστικά) θα πρέπει να ανησυχούμε;
Όπως έλεγα από την αρχή, ο αυξανόμενος αριθμός κρουσμάτων πρέπει να μας ανησυχεί, όταν αντιστοιχεί σε αύξηση στον αριθμό των εισαχθέντων στα νοσοκομεία και στις ΜΕΘ. Όταν η διάγνωση αφορά κρούσματα σε νέους ανθρώπους, που όμως μετά τη διάγνωσή τους αυτοπεριορίζονται και προσέχουν να μην μεταδώσουν τον ιό, δεν συντρέχει ιδιαίτερος λόγος ανησυχίας. Όταν όμως τα νέα κρούσματα αφορούν ευπαθείς ανθρώπους με χρόνια νοσήματα, ή ανοσοκατεσταλμενους, που δυστυχώς πιο εύκολα μπορεί να υποτροπιάσουν και να νοσηλευτούν, τότε δυστυχώς η κατάσταση είναι πιο σοβαρή και μπορεί να εξελιχθεί σε κρίσιμη.
- Οι εικόνες συνωστισμού σε νησιά/μπαρ κλπ προκαλούν ανησυχία. Εσείς δηλώσατε ωστόσο ότι σε ανοικτούς χώρους ο κορωνοϊός δεν μεταδίδεται εύκολα. Ποια είναι η λύση;
Δήλωσα πως είναι δυσκολότερο να μεταδοθεί ο κορωνοϊός σε ανοιχτούς χώρους σε σχέση με τους κλειστούς, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν μεταδίδεται. Ιδιαίτερα όταν υπάρχουν μαζικές συγκεντρώσεις και συναθροίσεις και εικόνες συνωστισμού. Είναι απολύτως αναγκαία η σωστή τήρηση των μέτρων από όλους και σε όλα τα επίπεδα, δηλαδή η τήρηση της φυσικής απόστασης και η χρήση της μάσκας όπου χρειάζεται, σε συνδυασμό με τα μέτρα υγιεινής.
- Πώς εξηγείτε τα πολλά τοπικά κρούσματα σε κάποιες περιοχές, όπως π.χ. στην Ξάνθη ή την Ροδόπη;
Οι εστίες δείχνουν μια χαλάρωση στην εφαρμογή των μέτρων υγιεινής και την τήρηση των αποστάσεων. Και μας υπενθυμίζουν πως ο κορωνοϊός κυκλοφορεί ακόμα. Μια και μιλάμε για εστίες πιθανής αναζωπύρωσης, ας αλλάξουμε τους όρους, και ας πούμε πως τηρώντας όλοι μας τα μέτρα, στην ουσία σκάβουμε ο καθένας μας ένα κομμάτι μιας αντιπυρικής ζώνης προστασίας. Έτσι βοηθάμε πραγματικά πολύ περισσότερο από το να καθόμαστε με σταυρωμένα χέρια και να ελπίζουμε πως οι εστίες θα μπορούν πάντα να ελεγχθούν από τους άλλους.
Χρειάζεται επομένως μεγάλη προσοχή και εγρήγορση γιατί τα αυξανόμενα κρούσματα δείχνουν πως ο ιός δεν εξαφανίστηκε. Δεν γίνεται να τετραγωνίσουμε τον κύκλο: και να μην προσέχουμε και να μην έχουμε κρούσματα.
- Η χώρα ανοίγει τα σύνορά της σε όλες σχεδόν τις χώρες. Ο κόσμος φοβάται τα εισαγόμενα κρούσματα. Πώς αντιμετωπίζεται αυτό;
Όταν ανοίγουν τα σύνορα της χώρας μας, αλλά και των άλλων χωρών, υπάρχει πάντα κάποιος κίνδυνος αύξησης της διασποράς. Σαφέστατα και υπάρχει η λύση του να μείνουμε όλοι μέσα για κάποιους μήνες και να λυνόταν το πρόβλημα διεθνώς. Αλλά έτσι όχι μόνο θα καταστραφούν οι οικονομίες, αλλά και θα πεθάνουν πολλοί περισσότεροι άνθρωποι από άλλα νοσήματα, όχι μόνο από τη νόσο του COVID-19. Ας δούμε τα ποσοστά της μόλυνσης στην Ευρώπη, για να ποσοτικοποιήσουμε τον κίνδυνο. Βλέπουμε πως μολύνθηκε ένα μικρό ποσοστό, λόγω της επιτυχίας της εφαρμογής των περιοριστικών μέτρων. Για παράδειγμα στην Ολλανδία έχει βρεθεί πως υπάρχουν αντισώματα στο 2,7% του πληθυσμού, έναντι 5% στην Ισπανία. Πιο συγκεκριμένα, σε επίπεδο πρωτευουσών που έχουν πληγεί ιδιαίτερα από τον ιό, μελέτες της διασποράς της νόσου λένε πως 7,3 % των κατοίκων της Στοκχόλμης και το 17% των κατοίκων του Λονδίνου μπορεί να έχουν αντισώματα κατά του κορωνοϊού. Όταν άλλες χώρες δεν ζητούν τεστ στα σημεία εισόδου, και δεδομένου πως ο επιπολασμός της νόσου στην Ευρώπη είναι μικρός, δεν μπορούμε να αφήσουμε μόνο αυτούς τους ανθρώπους που νόσησαν να ταξιδεύουν. Από τα νούμερα όμως φαίνεται πως η πιθανότητα μεγάλης έξαρσης μέσα στις επόμενες εβδομάδες, είναι μικρή. Πρέπει όμως να επιτηρούμε την εξέλιξη της πανδημίας και στη χώρα μας και στις χώρες από τις οποίες θα έρχονται επισκέπτες σε μας και αν δούμε πως υπάρχει σημαντική επιδείνωση τότε προφανώς θα πρέπει να ληφθούν μέτρα περιορισμού της διασποράς.
- Γιατί αντέδρασε τόσο διαφορετικά η Σουηδία;
Το Σουηδικό σύνταγμα δεν επιτρέπει την ανακήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης σε καιρό ειρήνης. Η λεγόμενη χαλαρή προσέγγιση της Σουηδίας στο θέμα της πανδημίας καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από θεμελιώδεις συνταγματικούς περιορισμούς. Αλλού, οι κυβερνήσεις ενδέχεται σε μια κρίση να αναστείλουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες αλλά η σουηδική κυβέρνηση δεν έχει αυτήν την επιλογή. Θα μπορούσε να περιορίσει συγκεκριμένα σημεία πρόσβασης για να περιορίσει την κίνηση, αλλά εκτός αυτών των περιοχών οι άνθρωποι εξακολουθούν να έχουν συνταγματικό δικαίωμα να μετακινούνται στη χώρα. Τα θεμελιώδη δικαιώματα και οι ελευθερίες δεν μπορούν εύκολα να περιοριστούν, επομένως η σουηδική στρατηγική διατυπώθηκε σε μεγάλο βαθμό ως επίσημες «συστάσεις» τι οποίες το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού τις τήρησε. Παρά ταύτα, ο αριθμός των θανάτων στη Σουηδία είναι δυσανάλογος σε σύγκριση με τον αριθμό των θανάτων σε γειτονικές χώρες
- Κάποιες χώρες φοβούνται ότι έρχεται ή ήρθε ήδη το δεύτερο κύμα. Ισχύει;
Οι περισσότεροι επιστήμονες λένε ότι θα έχουμε δεύτερο κύμα, αλλά ακόμα δεν είναι βέβαιο εάν αυτό θα γίνει, σίγουρα όμως σημαντικό ρόλο θα παίξει το κατά πόσο θα συνεχίσουμε να ελέγχουμε τη νόσο και στο επόμενο χρονικό διάστημα. Οι ιοί γενικά είναι απρόβλεπτοι. Δεν γνωρίζουμε για παράδειγμα, γιατί εξαφανίστηκε ο SARS-COV-1. Εάν ήταν λόγω της καραντίνας, της επίδρασης της θερμοκρασίας ή άλλων παραγόντων. Αντίστοιχα δεν μπορούμε να ξέρουμε για τον νέο ιό SARS-COV-2 εάν θα εμφανιστεί πάλι και πότε. Πρέπει όμως να είμαστε προετοιμασμένοι σε περίπτωση που υπάρχει δεύτερο κύμα στους επόμενους μήνες.
- Πώς σχολιάζετε την νέα έξαρση στο Πεκίνο;
Προφανώς η ανησυχία της Κίνας είναι κατανοητή. Πρόσφατα, εμφανίστηκαν 137 νέα κρούσματα στη περιοχή Fengtai του Πεκίνου και μετά από σχεδόν δυο μήνες χωρίς νέες μολύνσεις, τουλάχιστον 29 τοπικές κοινότητες τέθηκαν σε lockdown, επέστρεψαν μέτρα για τηλεργασία, έκλεισαν σχολεία και αθλητικές εγκαταστάσεις και διάφοροι αξιωματούχοι απολύθηκαν. Ετοιμάζονται να κάνουν τεστ σε περίπου 90.000 ανθρώπους, που σχετίζονται με την αγορά χονδρικής τροφίμων Xinfadi που είναι η μεγαλύτερη του είδους της στην Ασία, και προμηθεύει το 80% των γεωργικών προϊόντων του Πεκίνου, και άλλες πυκνοκατοικημένες βόρειες επαρχίες. Οι τοπικές αρχές σε πολλά μέρη της Κίνας έχουν απαιτήσεις καραντίνας για τους επισκέπτες από το Πεκίνο και συστήνουν να αποφευχθούν τα μη απαραίτητα ταξίδια στην πρωτεύουσα. Οι αρχικές αναφορές, τις οποίες βέβαια απαξίωσαν οι Νορβηγοί, έλεγαν πως ίσως μια παρτίδα εισαγόμενου νορβηγικού σολομού μπορεί να ήταν η πηγή της επιδημίας. Πλέον και οι κινεζικές αρχές ανακοίνωσαν πως δεν σχετίζονται με τον σολωμό τα νέα κρούσματα. Ο επικεφαλής επιδημιολόγος στο Κινεζικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, δήλωσε ότι η γενετική αλληλουχία του στελέχους του ιού που αναλύθηκε είναι παρόμοια με αυτές που παρατηρήθηκαν στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ ή στη Ρωσία. Αν αυτό ισχύει τότε σημαίνει πως έχουν μια νέα εστία σχετιζόμενη με ταξιδιώτες, και όχι επανεμφάνιση του ιού εντός της Κίνας. Αυτό ισχύει, βέβαια, με την προϋπόθεση πως μπορεί κανείς να εμπιστευτεί τις ανακοινώσεις των κινεζικών αρχών.
- Στην Κίνα, ως γνωστόν, είχαν παρθεί τα σκληρότερα μέτρα. Θεωρείτε πως πρέπει να ανησυχούμε;
Η έξαρση στο Πεκίνο μας υπενθυμίζει πως ο ιός κυκλοφορεί ακόμα και χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Σε αυτή τη φάση χρειάζεται διεθνώς διεπιστημονική προσέγγιση στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Δεδομένης της μέχρι τώρα εμπειρίας από τη διαχείριση της πανδημίας σε παγκόσμιο επίπεδο, η προσέγγιση πρέπει να συμπεριλάβει τη χρήση εργαλείων όπως τα γεωπληροφορικά συστήματα, και βέβαια πρέπει να γίνει ανάλυση μεγάλων δεδομένων με συμβολές από την επιχειρησιακή έρευνα και τις επιστήμες συμπεριφοράς.
- Τελικά ο ΠΟΥ έκανε λάθος με τους ασυμπτωματικούς; Μεταδίδουν τον ιό ή όχι;
Οι ως τώρα αναφορές αναδεικνύουν πως η ασυμπτωματικότητα μπορεί να φτάνει και το 45%. Η συμπτωματολογία δε αναθεωρείται διαρκώς. Για παράδειγμα, φαίνεται πως όσοι εμφάνισαν ανοσμία είχαν πιο πολλές πιθανότητες να διαγνωστούν θετικοί στον ιό σε σχέση με αυτούς που είχαν υψηλό πυρετό, που ήταν ένα από τα αρχικά κριτήρια. Επίσης, πρόσφατες μελέτες έδειξαν πως οι ασθενείς που νόσησαν πιο βαριά είχαν υψηλότερα επίπεδα ιικού φορτίου. Όπως δεν υπάρχει απόδειξη πως όλοι οι συμπτωματικοί ασθενείς μεταδίδουν τον ιό, το ίδιο ισχύει και για τους ασυμπτωματικούς. Η ασυμπτωματική μετάδοση δυστυχώς παραμένει η ‘αχίλλειος πτέρνα’ για τον έλεγχο της πανδημίας.
- Έχουμε τελικά στοιχεία για το πως προσβάλει ο ιός τα παιδιά;
To τελευταίο ενημερωτικό δελτίο από τα Αμερικανικά Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών, το CDC, αναφέρει πως ενώ υπάρχουν περισσότερες από 1,3 εκατομμύρια μολύνσεις στις ΗΠΑ, μολύνθηκαν περίπου 70.000 παιδιά, δηλαδή έως 9 ετών και έφηβοι (έως 19 ετών). Από τα περίπου 20,500 παιδιά, 141 νοσηλεύτηκαν σε ΜΕΘ, ενώ το αντίστοιχο νούμερο για τους έφηβους ήταν 216 σε συνολικό αριθμό περίπου 50,000.
Με βάση αυτά τα δεδομένα η περίπτωση λοίμωξης στα παιδιά είναι πολύ μικρή. Το θέμα είναι το κατά πόσο τα παιδιά μπορεί να είναι υπερμεταδότες, το οποίο και εξετάζεται ακόμα.
- Τελικά από όσα ξέρουμε ως τώρα, πόσο εκτεθειμένοι είναι οι άνθρωποι που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες;
Αν περιοριστούμε στις στατιστικές για τα κρίσιμα περιστατικά, δηλαδή για παράδειγμα τους ασθενείς που νοσηλεύτηκαν στην Αμερική, το CDC αναφέρει πως νοσηλεύτηκαν περίπου έξι φορές περισσότεροι ασθενείς με υποκείμενα νοσήματα, και δυστυχώς πέθαναν από τον ιό 12 φορές περισσότεροι άνθρωποι με υποκείμενα νοσήματα, σε σχέση με όσους νοσηλεύτηκαν χωρίς άλλα προβλήματα υγείας.
- Τι γίνεται με τις εξελίξεις στις φαρμακευτικές αγωγές;
Έχουμε καθημερινά νέα αποτελέσματα από μελέτες που χρησιμοποιούν υπάρχοντα φάρμακα όπως αναστολείς κυτοκινών, ή και νέες πιθανές αγωγές. Για παράδειγμα, έχουμε ενθαρρυντικά αποτελέσματα για τη χρήση εξουδετερωτικών αντισωμάτων, καθώς πολλοί ερευνητές από νωρίς στράφηκαν στη μελέτη και τις κλινικές δοκιμές συνδυασμών εξουδετερωτικών αντισωμάτων από πρώην ασθενείς Covid-19 που ανέρρωσαν. Επίσης, έγινε μια ανακοίνωση από τα αποτελέσματα των αγγλικών κλινικών δοκιμών RECOVERY trials (χωρίς όμως να υπάρχει ακόμα επιστημονική δημοσίευση). Η ανακοίνωση αναφερόταν στην επίδραση της δεξαμεθαζόνης, ενός πολύ γνωστού και φθηνού συνθετικού γλυκοκορτικοειδούς με αντιφλεγμονώδη δράση, που δοκιμάστηκε σε 2,100 ασθενείς, έναντι 4,300 ασθενών που έλαβαν τυπική φροντίδα για τη λοίμωξη από τον κορωνοϊό. Αυτά είναι τα πρώτα αποτελέσματα για φάρμακο κατά του κορωνοϊού που μειώνεται η θνητότητα των ασθενών. Η θεραπεία με δεξαμεθαζόνη μείωσε τη θνητότητα από το 40% στο 28% στους ασθενείς που βρίσκονταν σε μηχανική υποστήριξη σε κρίσιμο στάδιο της ασθένειας. Επίσης, στους νοσηλευόμενους COVID-19 ασθενείς που τους παρείχαν οξυγόνο, η θνητότητα μειώθηκε από το 25% στο 20%. Τα επίπεδα της μείωσης της θνητότητας δεν είναι τέτοια που να μας εφησυχάζουν, αλλά είναι αναμφισβήτητα πολύ σημαντική η πρόοδος.
- Σε ποιο στάδιο βρισκόμαστε με το εμβόλιο;
Οι μελέτες για τα εμβόλια COVID-19 προχωράνε με πραγματικά εντυπωσιακούς ρυθμούς. Ακόμα δεν έχουμε εγκεκριμένο εμβόλιο, όπως ήταν αναμενόμενο, αλλά μέσα σε 6 μήνες από την ανακάλυψή του ιού, υπάρχουν περισσότερα από 125 εμβόλια σε προκλινικό στάδιο, ακολουθούν 7 εμβόλια σε Φάση Ι, 7 σε Φάση ΙΙ, και μέσω των ανακοινώσεων των εταιρειών γνωρίζουμε πως τον Ιούλιο θα υπάρχουν 3 εμβόλια σε Φάση III. Η φάση III είναι το στάδιο των κλινικών δοκιμών που το εμβόλιο δίνεται σε χιλιάδες άτομα. Τότε γίνεται και η μελέτη αναφορικά με το πόσοι μολύνθηκαν, σε σύγκριση με τους εθελοντές που έλαβαν εικονικό εμβόλιο. Αυτή η φάση των δοκιμών θα προσδιορίσει εάν ένα από τα εμβόλια μας προστατεύει από τον κορωνοϊό.
- Πολύς κόσμος προβληματίζεται για τις καλοκαιρινές του διακοπές. Εσείς πού θα πάτε φέτος;
Για όλους μας το φετινό καλοκαίρι θα είναι διαφορετικό. Αυτή τη στιγμή στην Αγγλία η πανδημία δυστυχώς δεν είναι ακόμη υπό πλήρη έλεγχο, άρα είναι δύσκολο να σκεφθώ την πιθανότητα των διακοπών.