Δέος, θαυμασμός και φόβος. Τρία συναισθήματα που θα νιώσει ο επισκέπτης της Μονής της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας, ανεβαίνοντας τα δεκάδες σκαλοπάτια, στην Αμοργό.
Το φθινόπωρο, το σκηνικό είναι ακόμη πιο υποβλητικό, καθώς την αγριάδα του τοπίου, συνάμα με την ιερότητα του χώρου, έρχεται να υποφωτίσει η ομίχλη που σκεπάζει τη Μονή. Και μετά, το εκτυφλωτικό φως του Αιγαίου, τη λούζει ξανά, αναδεικνύοντας το απαστράπτων λευκό της μονής και το γκρίζο των βράχων σε θαυμαστή αλληλουχία με το γαλάζιο της θάλασσας.
Η Μονή της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας είναι ορθόδοξο μοναστήρι το οποίο βρίσκεται στην Αμοργό. Είναι κτισμένη στην απόκρημνη νότια ακτή του νησιού, σε υψόμετρο 300 μέτρα.
Η μονή πήρε το όνομά της από την παραφθορά του «Χοζιβίτισσα» ή «Κοζιβίτισσα», το οποίο με τη σειρά του προέρχεται από το τοπωνύμιο Χοζιβά ή Κοζιβά (σήμερα Ουάντι Κελτ, Παλαιστίνη), όπου υπήρχαν ορθόδοξα μοναστήρια.
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, η εικόνα της Παναγιάς Χοζοβιώτισσας έφτασε την εποχή της Εικονομαχίας δια θαλάσσης στον όρμο της Αγίας Άννας, κοντά στη μονή.
Το μοναστήρι θεωρείται ότι κατασκευάστηκε τον 9ο αιώνα, την εποχή της άφιξης της εικόνας.
Ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄ Κομνηνός εκχώρησε με βασιλικό χρυσόβουλο σταυροπηγιακά δικαιώματα στη μονή το 1088.
Ένα ασημένιο εξαπτέρυγο στη μονή αναφέρει ότι ανακαινίσθηκε από τον Αλέξιο Κομνηνό.
Η μονή είναι κτισμένη σε γκρεμό. Έχει μήκος 40 μέτρα και μέγιστο πλάτος 5.
Το κτίριο έχει οχτώ επίπεδα τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους με κλιμακοστάσια κτισμένα ή λαξευμένα στο βράχο.
Στο εσωτερικό του κτιρίου βρίσκονται αψίδες βυζαντινές ή οξυκόρυφες, κτισμένες από πωρόλιθο από τη Μήλο.
Ο χώρος του μοναστηριού περιλαμβάνει πολυάριθμα κελιά, τράπεζα, μαγειρεία, αποθήκες, πατητήρια, στέρνες και πηγάδια.
Τα κελιά των Μοναχών η τράπεζα, τα μαγειρεία, οι φούρνοι, οι αποθήκες, οι στέρνες και τα πηγάδια, όλα τοποθετούνται σφηνωμένα μέσα στον φυσικό βράχο που μεταμορφώνεται σε λειτουργικό οικοδόμημα και αποτελεί θαυμαστό δείγμα λειτουργικής λαϊκής αρχιτεκτονικής.
Το καθολικό της μονής είναι μονόχωρο καμαρόσκεπο και σε αυτό βρίσκονται οι δύο ενεπίγραφες εικόνες της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας ή ΧΩΖΗΒΙΤΙCΑΣ και η σιδερένια σμίλη του αρχιμάστορα.
Η είσοδος του μοναστηριού βρίσκεται 10 μέτρα από το έδαφος και η πρόσβαση γινόταν με κρεμαστή σκάλα.
Σήμερα στην Ιερά Μονή Παναγίας Χοζοβιώτισσας βρίσκονται τρεις μοναχοί.
Η Παναγιά Χοζοβιώτισσα είναι η πολιούχος του νησιού και γιορτάζει στις 20 και 21 Νοεμβρίου.