Το νησί των ανέμων έχει φτιαχτεί ως «παιδική χαρά» για πλούσιους και διάσημους επισκέπτες, αλλά οι ντόπιοι λένε ότι η ανάπτυξη στη Μύκονο έχει φτάσει στα όριά της.
Είναι 15:00 το μεσημέρι. Στις Ρίζες, ένα αγρόκτημα στην καρδιά της Μυκόνου, δεν υπάρχει ούτε ένα μπουκάλι σαμπάνιας, ούτε μια ξαπλώστρα, ούτε μία νότα μουσικής που να πνίγει τον ήχο των ανέμων που περνούν μέσα από το μπαμπού.
Κι αυτό γιατί ο Νίκος Ζουγανέλης, γεννημένος και μεγαλωμένος στο «νησί του πάρτι», επεδίωξε να κάνει κάτι νέο. «Στις Ρίζες θέλουμε να ζήσουμε τη Μύκονο των ριζών μας. Δεν έχουμε σαμπάνια, δεν έχουμε μουσική, δεν έχουμε πολύ κόσμο », λέει ο ίδιος στον Guardian, για το εγχείρημα που περιλαμβάνει απολαύσεις όπως μαθήματα μαγειρικής, ψωμί και ιππασία.
Η προσπάθεια του Ζουγανέλη να τιμήσει αυτό που κάποτε ήταν ο αυθεντικός τρόπος ζωής των Κυκλάδων είναι εν μέρει μια αντίδραση σε όσα έχει δει γύρω του. Ωστόσο, δεν ήταν ενστικτώδης.
Όπως παραδέχεται, έχει και ο ίδιος το μερίδιο που του αναλογεί στην εκπληκτική επιτυχία της Μυκόνου. Στην κατασκευαστική επιχείρηση, όπως και ο πατέρας του πριν από αυτόν, ο 52χρονος πέρασε δεκαετίες χτίζοντας τις βίλες και τα ξενοδοχεία που βοήθησαν να μετατραπεί η βραχώδης επιφάνεια, της οποίας το έδαφος ακόμη και στην αρχαιότητα φημιζόταν για τη σκληρότητά του, σε αυτό που είναι σήμερα: μια «παιδική χαρά» για πλούσιους και διάσημους.
Αμέτρητοι και φέτος οι διεθνείς σταρς που επισκέφθηκαν τη Μύκονο
Φέτος το καλοκαίρι, στην «παιδική χαρά» βρέθηκαν ο Έλον Μασκ, ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, η τραγουδίστρια και τηλεοπτική περσόνα Νικόλ Σέρζινγκερ με τον αρραβωνιαστικό της, ο πρώην σταρ του ράγκμπι Τομ Έβανς και ο ποδοσφαιριστής Μο Σαλάχ, ο οποίος φέρεται να υπέγραψε επέκταση συμβολαίου με τη Λίβερπουλ αξίας άνω των 350.000 λιρών την εβδομάδα που έκανε διακοπές στο νησί.
Ο Ζουγανέλης πιστεύει ότι το αγαπημένο του νησί έχει φτάσει σε οριακό σημείο. «Έχουμε πλανηθεί», αναστενάζει με θλίψη αφού η συζήτηση στρέφεται προς τις μπουλντόζες, που μπορεί να μην είναι ορατές γύρω από τις Ρίζες, αλλά ροκανίζουν τη γη με ταχύτητα-ρεκόρ για να ανοίξουν χώρο για νέες κατοικίες. «Έχουν γίνει λάθη. Όλοι έχουμε συμβάλει σε αυτά».
Η τουριστική περίοδος κάθε άλλο παρά έχει τελειώσει, αλλά ήδη περισσότεροι από ένα εκατομμύριο παραθεριστές έχουν περάσει από τη Μύκονο. Τον Ιούλιο εκτιμάται ότι καταγράφηκαν 220.000 επισκέπτες σε μια εβδομάδα, με τουλάχιστον 30.000 υπαλλήλους -τρεις φορές ο πληθυσμός των κατοίκων- να στελεχώνουν εστιατόρια, ξενοδοχεία και ιδιωτικές βίλες.
«Όλοι θέλουν να ζήσουν τον μύθο τους στη Μύκονο. Η Μύκονος είναι ένα θαύμα. Είναι απλώς ένας μικρός βράχος στο Αιγαίο και έχει καταφέρει να γίνει ένας διεθνής τουριστικός προορισμός που αποφέρει έσοδα δισεκατομμυρίων ευρώ», λέει ο δήμαρχος Κωνσταντίνος Κουκάς.
Μόνο φέτος, προσθέτει ο κ. Κουκάς με ενθουσιασμό, έχουν υπογραφεί μια σειρά συμβάσεων με αεροπορικές εταιρείες στη Μέση Ανατολή, διασφαλίζοντας μια νέα αγορά τουριστών από τις χώρες του Κόλπου.
Οι ντόπιοι της Μυκόνου αντιμετωπίζουν με καχυποψία την «ξέφρενη ανάπτυξη»
Την περασμένη εβδομάδα, αυτοκίνητα με φιμέ με μαύρα παράθυρα που μετέφεραν τις «νέες αφίξεις» περιηγήθηκαν στο επιβαρυμένο οδικό δίκτυο της Μυκόνου, όπως κάνουν κάθε καλοκαίρι. Η σαμπάνια έρεε στα πολυτελή εστιατόρια. fashionistas και influencers του TikTok παρέλασαν στα λιθόστρωτα δρομάκια της Χώρας, ενώ τα καταστήματα πουλούσαν υψηλή ραπτική και η πελατεία του διάσημου JackieO' απολάμβανε κοκτέιλ στο ηλιοβασίλεμα.
Είναι ένας μικρόκοσμος αίγλης και λάμψης που έχει καταφέρει να επιβιώσει δίπλα σε έναν άλλο κόσμο που κατοικείται από παλαιότερες γενιές ντόπιων που πηγαίνουν στην εκκλησία, τους οποίους μπορεί να δει κανείς στα παραθαλάσσια καφέ της πόλης.
Όμως η επιτυχία έφερε τα ναρκωτικά, το ξέπλυμα μαύρου χρήματος και το οργανωμένο έγκλημα. Το άλλοτε φτωχό νησί έφερε την ακμή στην τουριστική βιομηχανία της χώρας στον απόηχο της «ανακάλυψής» του τη δεκαετία του 1950 - από ταξιδιώτες που επισκέφθηκαν τη Δήλο, το κοντινό νησί που από καιρό θεωρούνταν ως ο πιο ιερός τόπος του αρχαίου ελληνικού κόσμου- αλλά τώρα αντιμετωπίζει τις συνέπειες της υπερανάπτυξης.
«Το νησί μας είναι γεμάτο, έχει ξεπεράσει τα όριά του. Το φυσικό περιβάλλον έχει καταστραφεί, οι υποδομές ύδρευσης και αποχέτευσης δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν, και αυτό πριν καν μιλήσουμε για την απειλή για τον τρόπο ζωής μας, από τον χαρακτηρισμό το «"νησί του πάρτι"», λέει η Μαριγούλα Αποστόλου, πρόεδρος του τοπικού λαογραφικού μουσείου.
Σύμφωνα με την ίδια, η Μύκονος είναι πολλά περισσότερα από εκλεκτά μενού και νυχτερινή ζωή. «Έχουμε ήθη και έθιμα που πρέπει επίσης να διερευνηθούν. Οποιαδήποτε περαιτέρω λεγόμενη ανάπτυξη από ξένους επενδυτές όχι μόνο θα επιβαρύνει την πίεση αλλά θα οδηγήσει σε γενική υποβάθμιση».
«Πολλοί από εμάς έχουμε ξεχάσει ότι είμαστε παιδιά φτωχών ανθρώπων», λέει κάτοικος του νησιού
Στο εργαστήριό της στην πόλη, η Ειρήνη Συριανού είναι μεταξύ εκείνων που προσπαθούν να προωθήσουν τον πολιτισμό της Μυκόνου μέσα από ψηφιδωτά εμπνευσμένα από τα υπέροχα δείγματα που βρέθηκαν ανάμεσα στα ερείπια της Δήλου. Ο δικός της κόσμος είναι φτιαγμένος από πέτρα, εντελώς απομακρυσμένος από τη μετατροπή του νησιού σε ένα πολυτελές τουριστικό σημείο και Μέκκα των VIP. Κόρη ενός αγρότη, ανησυχεί όλο και περισσότερο για τις πιέσεις που ασκούνται στους ντόπιους, οι οποίοι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τα διογκωμένα ενοίκια και τους λογαριασμούς σε ενέργεια και τρόφιμα. Ακόμη και οι παραλίες έχουν ιδιωτικοποιηθεί από επιχειρήσεις που χρεώνουν πάνω από 70 ευρώ για μια ξαπλώστρα.
«Πολλοί από εμάς έχουμε ξεχάσει ότι είμαστε παιδιά φτωχών ανθρώπων», λέει, προσθέτοντας ότι η ηχορύπανση από τα μπαρ είχε επιδεινωθεί τόσο πολύ που οι ντόπιοι έστειλαν επιστολή διαμαρτυρίας στον δήμαρχο. «Το να μένεις εδώ είναι δύσκολο, οι τιμές είναι στα ύψης και οι συνθήκες διαβίωσης δύσκολες για όσους εργάζονται εποχιακά. Αυτό που δεν θέλει κανείς μας είναι να χάσει το νησί μας την ψυχή του, να χάσει τον χαρακτήρα του».
Στο γραφείο του, ο δήμαρχος Κουκάς έχει πανοραμική θέα στην κορυφή του λόφου απέναντι, η οποία, όταν εκείνος ήταν παιδί, δεν είχε καθόλου κτίρια, αλλά σήμερα είναι μια μάζα από βίλες, πολλές εξοπλισμένες με σεφ, θυρωρούς και μασέρ που προετοιμάζονται για να ανταποκριθούν στις ιδιοτροπίες των ποδοσφαιριστών και άλλων celebrities.
«Καλώς ήρθατε στον κόσμο μου», απαντά όταν ρωτήθηκε για την κατασκευή μιας ιδιαίτερα μεγάλης βίλας λαξευμένης στην πλαγιά του λόφου, μετά από έγκριση ενός πρώην υπουργού Πολιτισμού.
Συμμερίζεται επίσης την ανησυχία ότι η Μύκονος μπορεί να πλησιάζει προς το σημείο κορεσμού μετά την ανακοίνωση της ελληνικής κυβέρνησης ότι θα συνεχίσει την κατασκευή τεράστιων ξενοδοχειακών μονάδων στο όνομα των στρατηγικών επενδύσεων, όπως επισημαίνει ο βρετανικός Guardian. Ένα έργο που υποστηρίζεται από επενδυτές στο Άμπου Ντάμπι και το Κουβέιτ προβλέπει την κατασκευή ενός μικρού χωριού με λιμάνι ικανό να ελλιμενίζει σούπερ γιοτ.
«Φέτος, για τη Μύκονος ήταν η καλύτερη χρονιά από ποτέ. Οι αφίξεις τουριστών αυξήθηκαν τουλάχιστον κατά 20%, αλλά η βιώσιμη ανάπτυξη είναι το μεγαλύτερο πρόβλημά μας», παραδέχεται ο Κουκάς και καταλήγει: «Θέλουμε να αποφασίσουμε μόνοι μας για το μέλλον μας ως τοπική κοινότητα… ναι, είμαστε ένα νησί για πάρτι, αλλά η Δήλος είναι ακριβώς δίπλα. Ο Έλον Μασκ το επισκέφτηκε και χαιρόμαστε πολύ γιατί θα θέλαμε να γίνουμε γνωστοί ως κέντρο πολιτιστικού τουρισμού. Το τελευταίο πράγμα που θέλουμε είναι να χάσουμε την πολιτιστική μας ταυτότητα».