«Μην πέφτεις στη θάλασσα “φαγωμένος”», «κολύμπι τρεις ώρες μετά το φαγητό». Πρόκειται για κάποιες βαθιά «χαραγμένες» οδηγίες της μέσης ελληνικής οικογένειας. Είναι όμως αστικοί μύθοι ή αλήθεια;
Οι πνιγμοί στις θάλασσες -αλλά και στις πισίνες- αποτελούν ένα μεγάλο πρόβλημα για την Ελλάδα, μια χώρα με σχεδόν 14.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής. Είναι ενδεικτικό ότι μόνο τον φετινό Ιούλιο καταγράφηκαν 69 θάνατοι από πνιγμούς.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας κάθε χρόνο χάνουν τις ζωές τους από πνιγμό 236.000 άνθρωποι. Εξ αυτών, οι 350 πνιγμοί καταγράφονται στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα γίνονται χιλιάδες διασώσεις λουόμενων.
Είναι επικίνδυνη η κολύμβηση μετά το φαγητό;
Οι θάνατοι από πνιγμό, ωστόσο, σύμφωνα με την Παγκόσμια Ομοσπονδία Ναυαγοσωστικής (ILSF), μέχρι σήμερα δεν έχουν συνδεθεί με την κατανάλωση φαγητού.
«Υπάρχει μια πάγια οδηγία ότι θα πρέπει να περιμένουμε μετά το φαγητό προτού κολυμπήσουμε. Συνήθως συστήνεται μια ώρα αναμονής. […] Το ερώτημα είναι αν υπάρχουν αποδείξεις ότι οι άνθρωποι που τρώνε προτού κολυμπήσουν έχουν αυξημένο κίνδυνο για πνιγμό» έγραφε η ILSF στη σχετική της έκθεση του 2014.
Απαντώντας στο ερώτημα, η ILSF επισημαίνει ότι «δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η λήψη τροφής πριν την κολύμβηση αυξάνει τον κίνδυνο για πνιγμό. Ενώ η κατανάλωση τροφής έχει συνδεθεί με ναυτία, εμετό, κοιλιακό πόνο, δεν έχει καταγραφεί η σύνδεση αυτών των συμπτωμάτων και του κινδύνου πνιγμού ούτε έχει μελετηθεί επαρκώς. Γι’ αυτόν τον λόγο, οδηγίες για ποσότητες, χρόνους και τύπους φαγητών για τη λήψη τροφής πριν από την κολύμβηση ή δραστηριότητες στο νερό δεν βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα».
Στην ίδια έκθεση, όμως, τονίζει εκ νέου ότι «υπάρχει πολύ μικρή επιστημονική βιβλιογραφία ή και γενικές πληροφορίες για τις επιπτώσεις της λήψης τροφής προ της κολύμβησης. Οι δυο σχετικές έρευνες έγιναν τη δεκαετία του 1960 και έδειξαν ότι δεν υπήρχε επίδραση στην κολυμβητική απόδοση και ελάχιστες παρενέργειες σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα μετά το γεύμα».
Γιατί οι ναυαγοσώστες επιμένουν στο «όχι κολύμβηση με γεμάτο στομάχι»
Το iefimerida.gr ζήτησε απαντήσεις για το ζήτημα από τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό. «Οι έρευνες που έχουν γίνει δυστυχώς είναι λίγες και δεν εστιάζουν στον γενικό πληθυσμό, αλλά σε αθλητές. Η ILSF, της οποίας ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός είναι πλήρες μέλος και ενστερνίζεται τις αποφάσεις της, λέει ότι δεν έχει επιβεβαιωθεί ερευνητικά η σύνδεση της θνησιμότητας με την κατανάλωση φαγητού» λέει στο iefimerida ο Δημήτρης Χαλιώτης, εθελοντής ναυαγοσώστης – εκπαιδευτής, αναπληρωτής εκπρόσωπος της Σχολής Ναυαγοσωστικής του Ερυθρού Σταυρού.
Κατά τον ίδιο «πρέπει, ωστόσο, να λάβουμε υπόψιν ότι οι πνιγμοί υποκαταγράφονται. Εκτιμάται ότι για κάθε έναν θάνατο από πνιγμό που δηλώνεται υπάρχουν ακόμη τρεις που δεν καταγράφονται. Αυτοί οι πνιγμοί, επομένως, διαφεύγουν της στατιστικής και ερευνητικής διαδικασίας. Άρα μιλάμε για φτωχά στοιχεία, φτωχό υλικό για να γίνει σοβαρή μελέτη πάνω στο θέμα».
Η αλήθεια για το φαγητό πριν τη θάλασσα
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Δημήτρη Χαλιώτη, ναυαγοσώστη και εκπρόσωπου του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού στο iefimerida.gr:
-Οι περισσότεροι έχουμε μεγαλώσει με τη γνωστή οδηγία «μην τρως πριν την κολύμβηση». Θα μας εξηγήσετε αρχικά γιατί η Παγκόσμια Ομοσπονδία Ναυαγοσωστικής δεν έχει εκδώσει οδηγία που να απαγορεύει το φαγητό πριν την κολύμβηση, λέγοντας μάλιστα ότι δεν υπάρχει επίσημη σύνδεση της λήψης τροφής με τον πνιγμό;
Δημήτρης Χαλιώτης: Πρόκειται για μια γνωμάτευση που είχε εκδώσει η ILSF το 2014. Να ξεκαθαρίσουμε αρχικά ότι ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός είναι πλήρες μέλος της ILSF και ενστερνίζεται αυτή την απόφαση. Απλώς πρέπει να κάνουμε κάποιες επισημάνσεις, καθώς τόσο πρόσφατα όσο και τα προηγούμενα καλοκαίρια ανακινείται συχνά το συγκεκριμένο θέμα. Η ILSF στη γνωμάτευσή της διαπιστώνει ότι δεν υπάρχουν επαρκείς μελέτες που να συνδέουν τη θνησιμότητα από πνιγμούς με την κατάποση φαγητού. Το γεγονός αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στις πολύ λίγες έρευνες που έχουν γίνει για το θέμα αυτό, οι οποίες δεν αφορούν τόσο τον γενικό πληθυσμό αλλά συνήθως αθλητές, δηλαδή μια ειδική κατηγορία ανθρώπων.
Κατά δεύτερον, πρέπει να πούμε ότι οι πνιγμοί υποκαταγράφονται. Εκτιμάται ότι για κάθε έναν θάνατο από πνιγμό που δηλώνεται υπάρχουν ακόμη τρεις που δεν καταγράφονται. Αυτοί οι πνιγμοί, επομένως, διαφεύγουν της στατιστικής και ερευνητικής διαδικασίας. Άρα μιλάμε για φτωχά στοιχεία, φτωχό υλικό για να γίνει σοβαρή μελέτη πάνω στο θέμα. Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός αναζητά να κάνει συνεργασίες με πανεπιστημιακά ιδρύματα για να προχωρήσει αυτές τις μελέτες, τόσο για το συγκεκριμένο ζήτημα όσο και γενικότερα για την ασφάλεια στο νερό.
-Εσείς, ως ναυαγοσώστης του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού τι συστήνετε;
Δ.Χ: Αν παρατηρήσετε η ILSF δεν ακυρώνει τη σύσταση. Εξακολουθεί να ισχύει σα σύσταση το να μην έχουμε γεμάτο -ή πλήρως άδειο, αλλά αυτό είναι μια διαφορετική ιστορία- το στομάχι μας όταν κολυμπάμε ή κάνουμε οποιαδήποτε άσκηση. Αυτό που είναι πραγματικότητα είναι οι έρευνες που έχουν δείξει τι συμβαίνει στον οργανισμό μας όταν έχουμε κάνει υπερβολική κατανάλωση φαγητού. Ξέρουμε ότι ένας άνθρωπος που έχει κάνει μεγάλη κατανάλωση φαγητού πιθανώς να εμφανίσει τα συμπτώματα ζαλάδας, καούρες, αίσθημα κόπωσης και άλλα παράπλευρα συμπτώματα, ανάλογα με την κατάσταση της υγείας του.
Αυτά, σε κάθε περίπτωση είναι συμπτώματα που δεν θέλουμε να έχει κάποιος που βρίσκεται μέσα στο νερό. Οπότε, παρόλο που δεν υπάρχουν επαρκείς έρευνες που να αποδεικνύουν τη συσχέτιση ανάμεσα στους πνιγμούς και την κατάποση φαγητού, πρέπει να ξέρουμε ότι η σύσταση για τη μη λήψη φαγητού -κυρίως μεγάλης ποσότητας- προτού κολυμπήσουμε είναι μια οδηγία που δεν προκαλεί καμία απολύτως βλάβη σε όσους την ακολουθήσουν. Αντιθέτως, πιθανότατα υπάρχουν αρκετοί που θα ωφεληθούν ακολουθώντας αυτή τη σύσταση.
-Φοβάστε ότι μπορεί να δοθεί το αντίθετο μήνυμα από αυτή τη γνωμάτευση της ILSF;
Δ.Χ: Επαναλαμβάνω, έχουμε ήδη τις έρευνες για τα συμπτώματα που εμφανίζει κάποιος που έχει κάνει υπερβολική κατανάλωση φαγητού. Είναι θέμα κοινής λογικής: Δεν θέλουμε κάποιον άνθρωπο να βρεθεί μέσα στο νερό έχοντας αυτά τα συμπτώματα. Γιατί; Γιατί θα κινδυνεύσει να οδηγηθεί σε πνιγμό.
Το ότι είναι σύσταση και όχι απαγόρευση έχει να κάνει και με τον τρόπο που διαδίδεται η πληροφορία. Στην Ελλάδα έχουμε μια ευκολία στο να κινούμαστε από το ένα άκρο στο άλλο. Οπότε το να πούμε ότι δεν υπάρχει σοβαρή, αποδεδειγμένη ένδειξη δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να ακολουθούμε τη σύσταση. Είναι χρήσιμη οδηγία. Και θα ήταν λάθος να εκληφθεί από τον γενικό πληθυσμό ως κάτι διαφορετικό.
-Ανεξάρτητα από το φαγητό τι πρέπει να προσέχουμε στην κολύμβηση; Υπάρχει κάτι που αγνοούμε;
Δ.Χ:Η πρώτη συμβουλή που δίνουμε πάντα είναι ότι δεν χρειάζεται να κολυμπάμε στα βαθιά. Γιατί ό,τι μας συμβεί στο νερό θα μας οδηγήσει πιθανότατα στον πνιγμό. Αν μας βρει στην ξηρά μια ζαλάδα, μια καούρα, μια αίσθηση υπερκόπωσης και αδυναμίας, τότε απλά ξαπλώνουμε και συνήθως περνά. Αν αυτό συμβεί στο νερό και ιδίως εκεί που δεν πατάμε, θα οδηγηθούμε σε πανικό και υπό συνθήκες και σε πνιγμό. Γι’ αυτό μπορούμε να απολαύσουμε τη θάλασσα κολυμπώντας παράλληλα σε αυτήν και σε σημεία που πατάμε ώστε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας ή να έχουμε τη δυνατότητα να μας βοηθήσει κάποιος έγκαιρα αν χρειαστεί.
Ένα άλλο σημείο σημαντικό είναι τα μέσα πλευστότητας που χρησιμοποιούνται. Ειδικά για τα άτομα που δεν γνωρίζουν κολύμβηση, είτε είναι ενήλικες, είτε παιδιά, είτε υπερήλικες που δεν έχουν τις δυνάμεις να κολυμπήσουν θα πρέπει να χρησιμοποιούμε ένα μέσο πλευστότητα που εξασφαλίζει ότι μένουμε στην επιφάνεια, με το κεφάλι πάνω από το νερό. Γιατί δυστυχώς διαπιστώνουμε συχνά να χρησιμοποιούνται μέσα πλευστότητας που ούτε μας εξασφαλίζουν ότι θα μείνουμε στην επιφάνεια ούτε ότι το κεφάλι μας θα είναι ελεύθερο στο να αναπνέει.
-Ποιο είναι το κατάλληλο μέσο πλευστότητας; Τι ισχύει για τα μπρατσάκια που χρησιμοποιούν τα παιδιά;
Δ.Χ: Το ιδανικό είναι ένα γιλέκο κατάλληλα προσαρμοσμένο επάνω μας. Γιατί ένα κοινό φουσκωτό δεν ξέρουμε καν αν θα παραμείνει φουσκωμένο. Τα μπρατσάκια είναι στην κατηγορία των μη κατάλληλων πλευστών μέσων. Έχουμε δει πολλές φορές να φεύγουν, να βγαίνουν δηλαδή τα μπρατσάκια από τα παιδιά ή και να ξεφουσκώνουν, βάζοντάς τα σε πανικό.
-Υπάρχει άλλος επιβαρυντικός παράγοντας;
Δ.Χ: Η υπερέκθεση στον ήλιο είναι πάντα πρόβλημα. Υπάρχει ο κίνδυνος για έγκαυμα, για ηλίαση, θερμική εξάντληση ή και θερμοπληξία. Είναι σύνηθες σε μια τέτοια κατάσταση να έχουμε την τάση να μπούμε στη θάλασσα για να δροσιστούμε. Τότε μπορεί να μπούμε εξαντλημένοι στο νερό, κάτι αρκετά επικίνδυνο ιδίως αν πάμε σε σημείο που δεν πατάμε στον πυθμένα. Άρα προσοχή στη διαχείριση των ωρών που μένουμε έξω από το νερό, είτε για ηλιοθεραπεία, είτε για να κάτσουμε με την παρέα μας. Ενυδατωνόμαστε συχνά, χρησιμοποιούμε αντιηλιακό, φοράμε καπελάκι.