Η οικογένεια, σήμερα, είναι ένας πανίσχυρος θεσμός με ποσοστά εμπιστοσύνης που υπερβαίνουν το 80% σε άνδρες και γυναίκες, σε όλες τις ηλικιακές κατηγορίες, σε όσους έχουν κάνει ή δεν έχουν κάνει τις επιλογές γάμου/συμβίωσης και απόκτησης παιδιών, σε θρησκευόμενους και μη σύμφωνα με έρευνα της Κάπα Research.
Αναλύοντας τα ευρήματα της έρευνας, ο διευθυντής ερευνών της Κάπα Research Αλέξης Ρουτζούνης τονίζει πως η οικογένεια εκφράζει μια οικουμενικότητα που ξεπερνά τον κλασικό διαχωρισμό Αριστερά-Δεξιά, δεν εκφράζει πια ούτε τον συντηρητισμό της Δεξιάς ούτε την αμφισβήτηση της Αριστεράς.
Η οικονομική κρίση αναζωογόνησε τον θεσμό της οικογένειας
Η οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας αναζωογόνησε τον θεσμό της οικογένειας, ενισχύοντας τον ρόλο της, αυξάνοντας το κύρος της και εκσυγχρονίζοντας τη μορφή της. Σε αντίστοιχη έρευνα της Κάπα Research το 2013, όταν όλες οι δομές της Πολιτείας τελούσαν υπό αμφισβήτηση, το 72% των πολιτών στρεφόταν για βοήθεια στην οικογένεια όταν αντιμετώπιζε κάποιο σημαντικό πρόβλημα. Το ίδιο περίπου ποσοστό (68%) θα έπραττε ανάλογα σήμερα. Υποστήριξη, αλληλεγγύη και αγάπη σημαίνει η λέξη «οικογένεια» για τους Έλληνες, το νόημά της αμετάβλητο από το 2013.
Οι Ελληνίδες τοποθετούνται πιο φιλελεύθερα, αντιδρούν στα στερεότυπα δεκαετιών
Ωστόσο, μια σημαντική τομή με το παρελθόν απαντάται στην αξιοσημείωτη διαφορά αντίληψης ή/και προτεραιότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών ως προς τη δημιουργία οικογένειας. Μπορεί τα δύο φύλα να συνομολογούν πλειοψηφικά πως η απόκτηση παιδιού και η δημιουργία οικογένειας είναι το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή ενός ανθρώπου, αλλά τα ποσοστά διαμορφώνονται στο 77% για τους άνδρες και στο 54% για τις γυναίκες (απόκλιση 23 μονάδων).
Παράλληλα, η έξοδος των γυναικών από τον ελληνικό «οίκο» στην κοινωνία αποδεικνύεται κατάκτηση με βαθιές ρίζες στις συνειδήσεις, που καθιστά μη αποδεκτό τον παραδοσιακό διαχωρισμό των ευθυνών που θέλει τον άνδρα να εξασφαλίζει το εισόδημα και τη γυναίκα να δίνει μεγαλύτερη προτεραιότητα στα παιδιά (μόλις 35% των γυναικών συμφωνούν με τον εν λόγω διαχωρισμό). Οι δηλωτικές διαφορές στις τοποθετήσεις των δύο φύλων έχουν διττή εξήγηση: α) συμβαδίζουν με την ευρύτερη τάση χειραφέτησης και φιλελευθεροποίησης των γυναικών και β) υποκρύπτουν μια εντονότερη πίεση προς την πλευρά των γυναικών ως συνέπεια της άνισης κατανομής βαρών κατά την αλληλουχία των κρίσεων, της κοινωνικής καταπίεσης και των στερεοτυπικών αντιλήψεων για τον ρόλο τους στη σύγχρονη κοινωνία.
Τι είναι το σύστημα ενηλικίωσης/κατανάλωσης «2-2-2»
Γενικότερα, το πρότυπο ζωής των boomers της μεταπολεμικής περιόδου και της γενιάς Χ που ακολούθησε κινούνταν γύρω από ένα σύστημα ενηλικίωσης/κατανάλωσης «2-2-2»: 2 γονείς, 2 παιδιά, 2 σπίτια, 2 αυτοκίνητα, οι άνθρωποι μεγαλώνουν, σπουδάζουν ή εργάζονται, παντρεύονται, κάνουν οικογένεια και περιουσία σε μια γραμμική λίγο ως πολύ εξέλιξη. Σήμερα, η κλασικού τύπου οικογένεια του ετερόφυλου ζευγαριού με τα δύο παιδιά έχει απωλέσει τη μοναδικότητά της. Από την πιο αποδεκτή μορφή οικογένειας -τη μονογονεϊκή- έως τη λιγότερο αποδεκτή -τον ελεύθερο γάμο- μια ολόκληρη γκάμα διαφορετικών τύπων οικογένειας είναι δυνατή. Οι κοινωνίες εξελίσσονται και μαζί τους οι αντιλήψεις. Υπό αυτό το πρίσμα, η Πολιτεία οφείλει να φροντίζει όλους τους τύπους οικογένειας, δηλώνει η πλειονότητα των ερωτώμενων.
Το σύνθημα «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια» δεν συγκινεί ιδιαίτερα τις νεαρότερες γενιές
Η πίεση που δέχεται ο θεσμός της Εκκλησίας κατά την τελευταία δεκαετία δεν έχει συμπαρασύρει τον θεσμό της οικογένειας. Η Εκκλησία είναι τόπος οικογενειακής συγκέντρωσης με αφορμή τις μεγάλες γιορτές (Χριστούγεννα, Πάσχα), τους γάμους, τις βαπτίσεις. Το άλλοτε κραταιό σύνθημα «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια» μπορεί να εξακολουθεί να διχάζει, αλλά δεν συγκινεί ιδιαίτερα τις νεαρότερες γενιές. Κοντολογίς, η ελληνική οικογένεια δεν αποτελεί πλέον τόσο ευνοϊκό πεδίο τού από άμβωνα κηρύγματος.
Η σκοτεινή πλευρά της ελληνικής οικογένειας είναι η έξαρση της ενδοοικογενειακής βίας από την κρίση της πανδημίας και μετά. Από το 27% των ερωτώμενων που το 2013 δήλωναν ότι έχουν υπάρξει θύμα λεκτικής, σωματικής ή ψυχολογικής βίας μέσα στην οικογένεια, βρισκόμαστε σήμερα στο 41%. Η ενδοοικογενειακή βία είναι έμφυλη, εκδηλώνεται διαχρονικά και συντριπτικά κατά των γυναικών.
Κύριο εύρημα: Μόνο το 54% των γυναικών συμφωνούν με την άποψη ότι η απόκτηση παιδιού και η δημιουργία οικογένειας είναι το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή ενός ανθρώπου (έναντι του 77% των ανδρών).