«Ημιυπόγειο στη Μαβίλη ενοίκιο 590 ευρώ», «γκαρσονιέρα στα Εξάρχεια, 510», «53 τ.μ., αλλά μαζί με την αυλή», «ενοικιάζεται για ανακαίνιση ή για γκρέμισμα».
Θα μπορούσε να είναι και πηγή έμπνευσης για κάποιο b-movie θρίλερ, με «δαιμονισμένα» ενοικιαστήρια να καταδιώκουν φιλήσυχους Αθηναίους. Είναι όμως η καθημερινή, τραυματική εμπειρία όλων όσοι αναζητούν σπίτια σε αγγελίες για ενοίκιο. Το φαινόμενο των εξαιρετικά υψηλών ενοικίων απασχολεί ολοένα και περισσότερους ανθρώπους, ολοένα και περισσότερα ρεπορτάζ.
Οι ιδιοκτήτες, από την πλευρά τους, βρίσκουν τον υπεύθυνο και στα Μέσα Ενημέρωσης. «Όσο γράφετε για ενοίκια των 700 ευρώ στην Αθήνα, τόσο θα πηγαίνουν στα ύψη. Ούτε διαφήμιση να σας πληρώναμε για να τα λέτε» έλεγε πρόσφατα παράγοντας του real estate στο iefimerida.gr. Όταν το θέμα πηγαίνει στο Airbnb ή τις Golden Visas, που «στεγνώνουν» από διαθέσιμα ακίνητα τα αστικά κυρίως κέντρα, τότε η μπάλα πετιέται στην… εξέδρα.
Εκτός ελέγχου τα ενοίκια στην Αθήνα
Πάντως, τα στοιχεία για τα ενοίκια παραμένουν άκρως ανησυχητικά. Σύμφωνα με data που παραχώρησε προ ημερών στο iefimerida.gr η ιστοσελίδα αγγελιών ακινήτων Spitogatos, η μέση ζητούμενη τιμή ενοικίασης στο κέντρο της Αθήνας έφτασε τα 10 ευρώ το τετραγωνικό, κάτι που σημαίνει ότι για ένα μέσο σπίτι 75 τ.μ. μπορεί να ζητηθούν 750 ευρώ. Για σπίτι ίδιων προδιαγραφών στο κέντρο της Πάτρας, ο ιδιοκτήτης θα ζητήσει 495 ευρώ (6,6 ευρώ το τ.μ.) και στη Θεσσαλονίκη 607 ευρώ (8,1 ευρώ το τ.μ.).
Το φαινόμενο δεν κάνει πλέον διακρίσεις και επεκτείνεται: Παγκράτι, Εξάρχεια, Κουκάκι, Γκύζη και άλλες -πάλαι ποτέ λαϊκές- περιοχές βλέπουν μια ραγδαία αύξηση στα ζητούμενα ενοίκια.
Σύμφωνα με αναλυτές της αγοράς ακινήτων, οι τρομακτικές αυξήσεις στο κέντρο της Αθήνας δημιουργούν ένα κύμα «μετανάστευσης» αρχικά προς γειτονικές περιοχές, όπως Σεπόλια, Κυψέλη, Νέο Κόσμο, Καλλιθέα, Ζωγράφου, Καρέα. Αυτή η τάση δείχνει να γεννά ένα ντόμινο αυξήσεων και σε αυτές περιοχές, καθώς η ζήτηση από τους απεγνωσμένους πρωτευουσιάνους «μετανάστες» αυξάνει.
Είναι ενδεικτικό ότι στο «αλωμένο» από το Airbnb Κουκάκι τα ενοίκια έφτασαν τα 10,5 ευρώ το τετραγωνικό, ενώ στα Εξάρχεια οι ζητούμενες τιμές ενοικίων ξεπερνούν πλέον τα 8,3 ευρώ το τετραγωνικό. Την ίδια στιγμή, στο Παγκράτι η μέση ζητούμενη τιμή ενοικίου φτάνει στα 8,8 ευρώ το τετραγωνικό.
«Έκρηξη» στις περιοχές… μετανάστευσης
Επόμενο ήταν να πάρει σειρά και η Κυψέλη που πλέον ξεπέρασε το φράγμα των 7 ευρώ το τετραγωνικό. Ενδεικτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε ο Spitogatos στο iefimerida.gr για ένα σπίτι 75 τ.μ. οι μέσες τιμές ζήτησης (ευρώ) έχουν ως εξής:
- Σεπόλια – Σκουζέ: 502
- Κυψέλη: 540
- Γκύζη – Πεδίον του Άρεως: 577
- Ζωγράφου: 600
- Βύρωνας: 570
- Καισαριανή: 675
- Νέος Κόσμος: 622
- Καλλιθέα: 615
- Κεραμεικός: 682
- Γαλάτσι: 510
- Πατήσια: 495
- Περιστέρι: 495
Τι είναι ο «Ξεσπιτόγατος»
Το τελευταίο διάστημα έχει κάνει την εμφάνισή του στο Facebook ο «Ξεσπιτόγατος», μια ομάδα που συγκεντρώνει ολοένα και περισσότερα μέλη. «Εάν δεν διαθέτεις λοφτ με θέα το Λυκαβηττό, εάν βρίσκεσαι στην τρίτη δεκαετία της ζωής σου και μένεις ακόμα στο παιδικό σου δωμάτιο, εάν η τράπεζα δεν πρόκειται να σου εγκρίνει ποτέ στεγαστικό δάνειο, εάν είσαι εξαρτημένος από το μισθό σου και ψάχνεις σπίτι… ο Ξεσπιτόγατος είναι εδώ για να στεγάσει την ιστορία σου» αναφέρεται στην περιγραφή του γκρουπ.
«Μια ομάδα φίλων κατά την διάρκεια συζήτησης εμπειριών αναζήτησης στέγης συνειδητοποιήσαμε πόσο τραγική και ταυτόχρονα κωμική έχει καταλήξει να είναι αυτή η προσπάθεια. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο είπαμε να δημιουργήσουμε μια ομάδα στο facebook όπου να αναρτούμε αυτές τις κωμικοτραγικές αγγελίες και ιστορίες, ώστε να δούμε αρχικά αν αυτό ήταν μόνο δική μας εμπειρία ή κάτι που αφορά ένα μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας. Τελικά η ομάδα μεγάλωσε πολύ γρήγορα και αρκετός κόσμος αναρτά διάφορα “διαμάντια” που προσφέρουν πολύ γέλιο και ταυτόχρονα έναν οξύ προβληματισμό ότι το φαινόμενο έχει ευρεία απήχηση» αναφέρει ο Βασίλης Δελής, εκ των δημιουργών της ομάδας.
Ο «Ξεσπιτόγατος» -μια παράφραση της γνωστής ιστοσελίδας αγγελιών ακινήτων- ξεκίνησε δειλά, όμως πλέον έχει περίπου 20 νέες εγγραφές κάθε μέρα, αριθμώντας κοντά στα 5.000 μέλη.
Πάντως, όπως εξηγεί ο Βασίλης Δελής, είναι και ο ίδιος ένας από τους νέους εργαζόμενους που, λόγω υψηλών ενοικίων και κακοσυντηρημένων ακινήτων, αναγκάστηκαν να αφήσουν πίσω τους τη γειτονιά των Εξαρχείων και να… μεταναστεύσουν στην Κυψέλη:
«Έχω υπάρξει μέλος της άτυπης κοινωνικής ομάδας που από τα Εξάρχεια βρέθηκε στην Κυψέλη τα τελευταία χρόνια. Το λέω αυτό διότι έμενα στα Εξάρχεια όταν ξεκίνησα να ψάχνω με την σύντροφο μου ένα λίγο μεγαλύτερο σπίτι, με καλύτερες προδιαγραφές σε σχέση με την ενεργειακή κατανάλωση καθώς είχαμε τα παλιά ξύλινα κουφώματα και το καλοριφέρ της πολυκατοικίας το οποίο σπάνια άναβε. Φυσικά αρχικά ψάχναμε στα Εξάρχεια επειδή είχαμε συνηθίσει την περιοχή και μας άρεσε το vibe της, αλλά καταλάβαμε ότι ήταν αδύνατο να βρεις κάτι αξιοπρεπές σε λογική τιμή σε σχέση με το εισόδημα μας. Να σημειώσουμε εδώ ότι και οι δυο δουλεύουμε. Για να μην τα πολυλογώ τα Εξάρχεια είχαν γίνει μια no-man’s-land για αξιοπρεπή κατοικία, είτε θα έβρισκες χρέπια, είτε με μια υποτυπώδη ανακαίνιση σου ζητούσαν εξωφρενικές τιμές. Οπότε διευρύναμε το ρανταρ αναζήτησης και σε γειτονικές περιοχές. Καταλήξαμε στην Κυψέλη, όπου συνειδητοποιήσαμε ότι πολλοί γνωστοί και φίλοι από Εξάρχεια έκαναν μια παρόμοια διαδρομή»
Μια χαρακτηριστική ανάρτηση αγγελίας στον «Ξεσπιτόγατο»:
«Δεν τα ανακαινίζουν και τα “βαφτίζουν”… vintage»
Πέρα από τις συχνά εξωφρενικές τιμές υπάρχουν και άλλα φαινόμενα που συναρπάζουν στις αγγελίες για ενοικίαση ακινήτου. «Αυτό που με αφήνει άναυδο είναι η εφευρετικότητα σε κάποιες αγγελίες ώστε να καταφέρουν υψηλότερη τιμή, για παράδειγμα θυμάμαι μια αγγελία όπου παρουσίαζαν ως vintage ένα διαμέρισμα που απλά δεν θέλανε να το ανακαινίσουν, αλλά και μια αγγελία όπου αφού δεν πέτυχε την τιμή που ήθελε επανήλθε ακριβώς η ίδια με υψηλότερη τιμή» αναφέρει ο Βασίλης Δελής.
Επιπλέον, προσθέτει, «μου κάνουν πολύ κακή εντύπωση αγγελίες του τύπου “ιδανικό για φοιτητές” με παρεχόμενες τις απολύτως απαραίτητες υποδομές για να ζήσει κάποιος σε εξωφρενικές τιμές, λες και οι φοιτητές δεν είναι άνθρωποι σαν τους υπόλοιπους να χρειάζονται αξιοπρεπή διαβίωση ενώ παράλληλα δεν έχουν συνήθως δικό τους εισόδημα».
Ένα δείγμα από αγγελίες που ανεβαίνουν στην ομάδα «Ξεσπιτόγατος»:
Το «αγκάθι» του Airbnb
Δεν αποτελεί κάποιο κρατικό μυστικό: Ένας από τους βασικούς παράγοντες που οδηγούν τα ενοίκια στα ύψη είναι οι βραχυχρόνιες μισθώσεις τύπου Airbnb. Ο μηχανισμός είναι ιδιαίτερα απλός. Αν, μέσα σε λίγα χρόνια, τα 90 από τα 100 διαθέσιμα ακίνητα μιας περιοχής ενταχθούν στο Airbnb τότε οι τιμές για τα υπόλοιπα 10 θα εκτοξευτούν, λόγω της υψηλής ζήτησης.
«Το Airbnb έχει παίξει κάποιο ρόλο σε συγκεκριμένες περιοχές κυρίως του κέντρου της Αθήνας θα έλεγα. Αρχικά, λόγω και της κορύφωσης της οικονομικής κρίσης στην προηγούμενη δεκαετία ίσως υπήρξε ένα ευεργετικό πρόσθετο εισόδημα για κάποιους συνανθρώπους μας, αλλά και ένας τρόπος να συντηρηθούν κάποια σπίτια στο κέντρο που είχαν αρχίσει να παρακμάζουν. Πλέον όμως φαίνεται ότι οι περισσότεροι που δραστηριοποιούνται στον τομέα το κάνουν ως βασική οικονομική δραστηριότητα έχοντας στην κατοχή τους πολλά τέτοια διαμερίσματα, αλλά και νομικά πρόσωπα να δραστηριοποιούνται στον τομέα. Σε συνδυασμό με την έντονη τουριστικοποίηση της πόλης αυτό το φαινόμενο αρχίζει να απειλεί την κατοικία» λέει ο Βασίλης Δελής.
Κατά τον ίδιο, «δεν είναι όμως μόνο το Airbnb. Σημαντικός παράγοντας είναι και η λεγόμενη χρηματοπιστοποίηση του τομέα, δηλαδή η αγορά ακινήτων από επενδυτές και κυρίως για την λεγόμενη golden visa. Σε μια ενδιαφέρουσα έρευνα με τίτλο «Μεταλλαγές στην ιδιοκτησία ακινήτων στο κέντρο της Αθήνας τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης (2009-2018). Η περίπτωση των Εξαρχείων» αναφέρεται πως έχει αυξηθεί ραγδαία ο αριθμός αλλοδαπών επενδυτών σε ακίνητα στην περιοχή, κυρίως Ισραηλινών και Κινέζων. Όλα αυτά φυσικά ανεβάζουν τις τιμές ή/και βγάζουν εκτός αγοράς σημαντικό οικιστικό απόθεμα. Να αναφέρω εμπειρικά ότι στην πολυκατοικία μας έχει αγοραστεί ένα διαμέρισμα ως “επενδυτικό” μέσω διαμεσολαβητικής εγχώριας εταιρείας και έκτοτε είναι τελείως κλειστό ενώ δεν αποδίδει καθόλου κοινόχρηστα».
Ο χαώδης χάρτης των Airbnb ακινήτων στο κέντρο της Αθήνας (πηγή: insideairbnb.com):
Αναζητούνται… αντιδράσεις
Σε χώρες του εξωτερικού το ζήτημα των ενοικίων είναι πολύ ψηλά στην ατζέντα, λόγω των σημαντικών αντιδράσεων από την πλευρά των πολιτών και των κινημάτων. Στην Ελλάδα, υπάρχουν ομάδες που δραστηριοποιούνται για το θέμα, όμως δεν υπάρχει κάποια συλλογική κινητοποίηση μέχρι στιγμής.
Ο Βασίλης Δελής από τον «Ξεσπιτόγατο» θεωρεί πως είναι σαφές «ότι υπάρχει στεγαστική κρίση. Από την μια οι τιμές έχουν πάρει την πάνω βόλτα, από την άλλη το διαθέσιμο εισόδημα έχει πάθει καθίζηση, αν σε αυτά προσθέσουμε το ενεργειακό κόστος που τελευταία χρόνια έχει ανέβει ραγδαία, μιλάμε για ένα εκρηκτικό μείγμα στην ελληνική κοινωνία» .
Ένας ακόμη παράγοντας που συντείνει σε αυτό, όπως λέει, είναι και η πανδημία, καθώς «αρκετός κόσμος έμεινε μέσα στο σπίτι για μεγάλο διάστημα και άρχισε να ανασκευάζει κάπως την αντίληψη του για τον χώρο που διαμένει. Ιδιαίτερα η τηλεργασία αλλάζει αρκετά τις προδιαγραφές και απαιτούμενες υποδομές σε ένα σπίτι. Γενικώς σύμφωνα με την Eurostat στην Ελλάδα διαθέτουμε το 36,6% του εισοδήματος μας για στέγαση και είμαστε με διαφορά οι πρώτοι ανάμεσα στις άλλες χώρες της Ε.Ε. Οι νέοι φυσικά πλήττονται περισσότερο, εφόσον βρίσκονται πιο κοντά στον κίνδυνο της ανεργίας, αλλά πλέον βλέπεις και ανθρώπους σε πιο μεγάλες ηλικίες να ζορίζονται. Αν δεν αλλάξει κάτι σύντομα, η ιστορία έχει δείξει ότι ο κόσμος θα διεκδικήσει την αλλαγή και η στέγη είναι βασική ανάγκη από τότε που υπάρχει ο άνθρωπος».
Σε ό,τι αφορά τον «Ξεσπιτόγατο» ρωτήσαμε τον Βασίλη Δελή αν υπάρχει περίπτωση να πάρει άλλη μορφή, να γίνει κάτι πιο οργανωμένο. «Σαν πρώτο βήμα θα επιθυμούσαμε να ανακαλύψουμε και εμείς καλύτερα το τι πραγματικά συμβαίνει, τι έχει συμβεί αλλού – η Ελλάδα δεν είναι η μοναδική χώρα όπου βιώνει αυτό το πρόβλημα, και ίσως να χρησιμοποιήσουμε την ομάδα ως μέσω διάχυσης τέτοιας πληροφορίας. Η άποψη μου είναι ότι αν δεν καταλάβεις καλά τα αίτια και δεν δεις τις λύσεις που έχουν λειτουργήσει αλλού, τότε προχωράς στα τυφλά. Σίγουρα το πρόβλημα υπάρχει, εξού και το ενδιαφέρον τόσου κόσμου για συμμετοχή και διάδραση. Όμως ο όποιος μετασχηματισμός θέλει χρόνο» τονίζει καταλήγοντας.
Ο πίνακας με τα στοιχεία του Spitogatos για τα ενοίκια (ευρώ/τ.μ.) που παραχώρησε στο iefimerida.gr:
