Ο χαρακτήρας της ελληνικής οικογένειας έχει μεταβληθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, με τα στατιστικά σχετικών ερευνών να δείχνουν ότι αλλάζει δομή και μετασχηματίζεται.
Ένας εκ των πλέον σταθερών θεσμών για την Ελλάδα, που βασικά χαρακτηριστικά τη σταθερότητα και έναν ικανοποιητικό ρυθμό τεκνοποιήσεων, σήμερα δείχνει να έχει κλονιστεί σημαντικά, κυρίως λόγω των οικονομικών δυσχερειών -αλλά όχι μόνο.
Λιγότεροι γάμοι, περισσότερα διαζύγια και αρκετές οικογένειες χωρίς παιδιά σχηματίζουν το προφίλ της σύγχρονης ελληνικής οικογένειας, η οποία φαίνεται, ωστόσο, ότι επιθυμεί παιδιά. Όμως πόσο εύκολο είναι να αποκτήσει παιδιά το μέσο ζευγάρι στην Ελλάδα υπό τις παρούσες συνθήκες;
Αυξάνονται τα διαζύγια
Σύμφωνα με στοιχεία του χρηματοδοτούμενου από το ΕΛΙΔΕΚ (και υλοποιούμενου από τον ΕΛΚΕ του Παν. Θεσσαλίας) ερευνητικού Προγράμματος «Δημογραφικά Προτάγματα στην Έρευνα και Πρακτική στην Ελλάδα», στη χώρα μας τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 λύνονταν 550-900 στους 10.000 γάμους, με τον αριθμό τους, ωστόσο, να αυξάνεται προοδευτικά στη συνέχεια.
Έτσι, λύνονταν αντίστοιχα 2.200-2.500 γάμοι στους 10.000 στη δεκαετία του 2000 και περισσότεροι από 2.500 στους 10.000 κατά τη διάρκεια της πρόσφατης οικονομικής κρίσης. Τα διαζύγια αυξήθηκαν στην Ελλάδα και σε απόλυτους αριθμούς, καθώς το 1990 ανέρχονταν σε 6.037, το 2000 σε 11.309 και το 2015 σε 15.600.
«Καθίζηση» στους γάμους
Σύμφωνα με επιπλέον στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ, μείωση παρουσιάζουν και οι γάμοι στη χώρα μας. Το 2020 ανήλθαν σε 31.475, παρουσιάζοντας μείωση κατά 33,2% σε σχέση με το 2019, κατά το οποίο είχαν πραγματοποιηθεί 47.137. Αυτή η μείωση υπήρχε, ωστόσο, και τα προηγούμενα χρόνια και δεν αποτελεί απόρροια μόνο της πανδημίας. Ο αριθμός των γάμων μειώθηκε από 62.195 το 1993 σε 50.138 το 2017, ενώ ένα σημαντικό στατιστικό είναι και το ότι η πλειοψηφία των νοικοκυριών στην Ελλάδα είναι πλέον μονοπρόσωπα.
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το ποσοστό των μονοπρόσωπων νοικοκυριών αυξήθηκε, μάλιστα, κατά 4% από το 2010 έως το 2017 φτάνοντας συνολικά στο 31% του συνόλου.
Στις υπόλοιπες κατηγορίες που έχουν καταγραφεί, τα παντρεμένα ζευγάρια χωρίς παιδιά έχουν ποσοστό 25,2% επί του συνόλου των νοικοκυριών, τα παντρεμένα ζευγάρια με παιδιά 21,9% και τα ανύπαντρα ζευγάρια χωρίς παιδιά 15,7%.
Πόσα παιδιά γεννιούνται στη χώρα μας;
Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το 2020, στην Ελλάδα είχαμε 84.767 γεννήσεις και 130.669 θανάτους, με τον δείκτη γονιμότητας στη χώρα μας να βρίσκεται στο 1,38 και να είναι απογοητευτικός, καθώς αποτελεί έναν από τους χαμηλότερους που υπάρχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα στατιστικά αποδεικνύουν ότι είμαστε ένας γηρασμένος λαός, καθώς ένας στους τέσσερις κατοίκους της χώρας μας είναι άνω των 65 ετών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, ενώ το 2001 ποσοστό 14,5% του πληθυσμού ήταν άνω των 65 ετών, το 2011 το ποσοστό αυτό ανήλθε στο 19,3% και το 2021 έχει φτάσει το 22,6%. Συνολικά, σύμφωνα με την Eurostat, η Ελλάδα έχει έναν από τους πιο ηλικιωμένους πληθυσμούς της ΕΕ.
Αρνητικό ρεκόρ κατέχει ο νομός Ευρυτανίας, με τα στατιστικά να δείχνουν ότι ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων (old-age dependency ratio), που, ουσιαστικά, αναφέρεται στο ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών σε σχέση με εκείνα που είναι 20-64 ετών, φτάνει στο 78,3%, ενώ και στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας τα αντίστοιχα ποσοστά ξεπερνούν το 40% έναντι 34,8% που είναι ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Θέλουν οι Έλληνες παιδιά; Πώς θα βελτιωθούν οι συνθήκες για να τα αποκτήσουν;
Παρά τα απογοητευτικά στατιστικά, οι Έλληνες φαίνεται ότι θέλουν παιδιά, απλά κάποιες συνθήκες δεν τους επιτρέπουν να προχωρήσουν στην απόκτησή τους.
Σύμφωνα με στατιστικά από σχετική έρευνα της διαΝΕΟσις, η μεγαλύτερη απειλή που αναγνωρίζουν οι Έλληνες για τη χώρα μας είναι, όντως, το δημογραφικό, ενώ θα ήθελαν να είχαν κατά μέσο όρο 2 με 3 παιδιά (2,6). Προβλήματα που έχουν ενταθεί τα τελευταία χρόνια όπως η οικονομική κρίση, οι επιπλέον δυσκολίες που έφερε η πανδημία, το πρόσφατο κύμα ακρίβειας, αλλά και δύσκολες προκλήσεις στο κομμάτι της εργασίας, αλλά και της υποστήριξης, αναγκάζουν πολλά ζευγάρια να είναι εξαιρετικά επιφυλακτικά πριν πάρουν τη μεγάλη απόφαση.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, πρωτοβουλίες όπως το ΜΠΡΟΣΤΑ για την Οικογένεια της Eurobank αναδεικνύουν τη σημασία του δημογραφικού ζητήματος για τη χώρα, στηρίζοντας οικογένειες που ζουν σε ακριτικές και απομακρυσμένες περιοχές της χώρας, σε γεωγραφικές περιοχές από τον ακριτικό Έβρο, τα νησιά του Βορειανατολικού Αιγαίου και τα Δωδεκάνησα έως και το Καστελόριζο.
Σε συνεργασία με την «Αποστολή» της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, η Eurobank στηρίζει νέους γονείς να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες των βρεφών έως την ηλικία του ενός έτους. Η δράση αφορά όσους γίνονται γονείς και διαμένουν μόνιμα στον Έβρο καθώς και σε νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου και των Δωδεκανήσων, με πληθυσμό μικρότερο των 7.000 κατοίκων, και προβλέπει την αποστολή βρεφικών πακέτων μετά τη γέννηση του παιδιού, για να καλύψουν βασικές ανάγκες για ένα έτος (ένδυση, πάνες, σκεύη τροφών και αποστείρωσης, είδη υγιεινής του μωρού, καθαριστικά ρούχων, κρέμες κ.ά.).
Ακόμη, μέσω του Σωματείου Be-Live, καλύπτει το κόστος εξωσωματικής γονιμοποίησης (φαρμακευτική αγωγή, παρακολούθηση, νοσοκομειακά έξοδα, αιματολογικές εξετάσεις, υπερήχους εμβρύου) και την εκστρατεία ενημέρωσης σε υπογόνιμα ζευγάρια που ζουν στον Έβρο, στα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου και τα Δωδεκάνησα.
Επίσης, χορηγεί τη Γραμμή 11525 της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί», για τη στήριξη γονέων/κηδεμόνων, εκπαιδευτικών και εφήβων, που βρίσκονται αντιμέτωποι με προβλήματα και διλήμματα για την οικογένεια, καθώς και τη διεξαγωγή ψυχο-εκπαιδευτικών σεμιναρίων για μέλλοντες και νέους γονείς σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές που καλύπτει η πρωτοβουλία.
Σε όλους τους ενδιαφερόμενους από τις περιοχές που εντάσσονται στο Πρόγραμμα (Έβρο, ΒΑ Αιγαίο και Δωδεκάνησα) που έχουν αποκτήσει παιδί μετά την 1η Απριλίου 2021, η Πρωτοβουλία ΜΠΡΟΣΤΑ για την οικογένεια παρέχει:
- Δωρεάν πακέτο πρωτοβάθμιας υγείας για βρέφη, διετούς διάρκειας, που προβλέπει, μεταξύ άλλων, δωρεάν αεροδιακομιδή για έκτακτα περιστατικά.
- Εκπτωση 10% για αγορές βρεφικών ειδών για ένα έτος, μέσω του προγράμματος επιβράβευσης €πιστροφή, για όλα τα καταστήματα βρεφικών ειδών, φυσικά ή ηλεκτρονικά.
- Το αποταμιευτικό πρόγραμμα «Μεγαλώνω», με προνομιακό επιτόκιο και με πρώτη καταβολή στο λογαριασμό του παιδιού, από την Τράπεζα, του ποσού των €50 για το πρώτο παιδί, €100 για το 2ο παιδί και €150 για το 3ο παιδί και άνω.
- Στεγαστικό δάνειο για πρώτη κατοικία με προνομιακούς όρους και, ειδικότερα, δωρεάν έξοδα και μειωμένο επιτόκιο σε σύγκριση με το ισχύον κάθε φορά.
Η ελληνική οικογένεια στο μέλλον
Μπορεί τα στατιστικά για την ελληνική οικογένεια να μην είναι πολύ ενθαρρυντικά σήμερα, αλλά διαφαίνεται πως τα νέα ζευγάρια επιθυμούν να αποκτήσουν παιδιά, ωστόσο πολλές φορές αναβάλλουν την απόφασή τους, λόγω συγκυριών και αντικειμενικών δυσκολιών. Δράσεις που ενισχύουν και υποστηρίζουν τους νέους ανθρώπους, προσφέρουν ένα σημαντικό στήριγμα, ώστε να ξεπεράσουν τα εμπόδια, να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της δημιουργίας οικογένειας και να προχωρήσουν μπροστά με αισιοδοξία.