Σε μια τουριστική σεζόν που δεν εξελίσσεται τόσο καλά όσο περιμέναμε -οι αιτίες σε γενικές γραμμές φαίνεται να είναι η μειωμένη αγοραστική δύναμη των Ευρωπαίων, οι υπερβολικές αυξήσεις από την πλευρά μας πολλών υπηρεσιών, οι απανωτές δυο ελληνικές εκλογές που καθυστέρησαν την έξοδο των Ελλήνων, και άλλα τόσα που το φτωχό μυαλό μου δεν μπορεί να εντοπίσει-, με τις μεγάλες πυρκαγιές, ειδικά αυτή στη Ρόδο, να αποκαλύπτουν πόσο ευάλωτο είναι το τουριστικό προϊόν, ακόμα και στους σημαντικότερους προορισμούς, αλλά και πόσο ανήμποροι είμαστε να διαφυλάξουμε τον φυσικό και πολιτιστικό μας πλούτο.
Μέσα σ’ αυτό το τόσο απαισιόδοξο περιβάλλον, γεννήθηκε κάτι καινούργιο που μας έδωσε μέσα στον καύσωνα μια αίσθηση δροσιάς και αισιοδοξίας.
Το κίνημα της «πετσέτας» που σαν slogan δεν αντιστοιχεί στο αυθεντικό, αυτό που χαρακτήρισε την πρωτοβουλία πολιτών της Πάρου με την ονoμασία «Kίνηση Πολιτών Πάρου για Ελεύθερες Παραλίες-Save Paros», ή μ’ αυτό που ανάλογα την περιοχή χαρακτηρίστηκε ως το «Kίνημα για Ελεύθερους Δημόσιους Χώρους». Tελικά, όμως, συνειδητοποίησα ότι το κίνημα που έχει πλέον πάρει εθνική διάσταση, δεν ευτελίζεται με την ονομασία «της πετσέτας». Έχει και δύναμη, συμπύκνωση και χιούμορ και σαφήνεια. Άλλωστε τα σπουδαιότερα κινήματα ήταν λιτά: «Ένα-ένα-τέσσερα», «Αλλαγή», «Μένουμε Ευρώπη», «το κίνημα της κατσαρόλας» στην Κούβα, «τα κίτρινα γιλέκα» στη Γαλλία. Γιατί τελικά, αν του αφαιρέσεις την πολιτική διάσταση -γιατί είναι πολιτική πράξη να διεκδικείς τα δικαιώματά σου- στην πράξη οι πολίτες της Πάρου με μαχητικότητα και χιούμορ, δεν διεκδίκησαν την κατάληψη των θερινών ανακτόρων, ή την κατάληψη της Βαστίλης. Τις παραλίτσες θέλουν οι άνθρωποι, αυτές στις οποίες κολύμπησαν μικροί και αυτές που θέλουν να κολυμπήσουν τα παιδιά τους, και όλα αυτά στο πλαίσιο της νομιμότητας των νόμων της πολιτείας.
Για την ιστορία το κίνημα έκανε την πρώτη του κίνηση με το μανιφέστο τoυ στις αρχές του καλοκαιριού, έχοντας με σαφήνεια καταγράψει τους στόχους του: «Η Κίνηση Πολιτών Πάρου για τις Παραλίες είναι μία "από τα κάτω" συλλογικότητα πολιτών του νησιού. Μας ενώνει η έγνοια για τη συρρίκνωση του δημόσιου χώρου και ο εκτοπισμός μας από τις παραλίες του τόπου μας. Ανησυχούμε για την παγίωση της ανομίας και ασυδοσίας στις παραλίες της Πάρου από επιχειρήσεις που εκμεταλλεύονται τμήματα παραλιών και καταλαμβάνουν αυθαίρετα με ξαπλώστρες και ομπρέλες τον κοινόχρηστο χώρο, πολύ πέραν των ορίων που προβλέπουν οι συμβάσεις παραχώρησης που έχουν υπογράψει. Υπερασπιζόμαστε το δικαίωμα των πολιτών και επισκεπτών του νησιού μας για ελεύθερη πρόσβαση στις παραλίες που αγαπάμε. Το ελληνικό καλοκαίρι είναι κομμάτι της ψυχής μας, είναι κομμάτι της ταυτότητάς μας: ας μην επιτρέψουμε σε κανέναν να μας το πάρει».
Το κίνημα έκανε μια ιδρυτική συγκέντρωση και δύο καταλήψεις προγραμματισμένες με κόσμιο και ήπιο τρόπο σε αντίστοιχες παραλίες στις οποίες συμμετείχαν 200 και 500 πολίτες αντιστοίχως, οι οποίοι διεκδίκησαν να κάνουν το μπάνιο τους, και αντιμετωπίστηκε θετικά από την πλειοψηφία της παριανής κοινωνίας, ενώ φυσικά υπήρχαν και οι σχετικές αντιδράσεις από τους θιγόμενους παράνομους επαγγελματίες. Η απήχηση του κινήματος έφτασε και στα αθηναϊκά μέσα, και τελικά, μετά το καταλάγιασμα των πυρκαγιών στα τέλη Ιουλίου, -ο Ουμπέρτο Έκο έγραφε τη διάσημη φράση ως τίτλο του βιβλίου «Δεν υπάρχουν ειδήσεις τον Αύγουστο»-, το κίνημα της «πετσέτας» έγινε πρώτο θέμα.
Προσωπικά δεν είχα κανένα λόγο να εμπλακώ και να γράψω για το κίνημα – οι επικεφαλής του το παρουσίαζαν στα ΜΜΕ με απόλυτη σαφήνεια και καθαρότητα- οι δε κατ’ ιδίαν συζητήσεις μαζί τους με έπειθαν ότι η δράση εξελισσόταν μεθοδευμένα και με σύνεση. Ώσπου χθες διάβασα ένα άρθρο σ’ έναν έγκυρο ιστότοπο που έγραφε: «Αλλά οι ηγέτες του «κινήματος της πετσέτας» κατά βάθος θέλουν να δουν τις ομπρέλες και τις ξαπλώστρες να εξαφανίζονται εντελώς. Να ξαναγίνουν οι παραλίες όπως το ’60 και το ’70» και λίγο παρακάτω «Ξύπνησαν τώρα κάτι δημόσιοι υπάλληλοι, κάτι γραμματίνες διευθυντών που έχουν τα κεντρικά του στην Κηφισίας, κάτι συνταξιούχοι που δεν έχουν τι να κάνουν, κάτι πιτσιρικάδες που δεν έχουν μπει ακόμα στα γρανάζια της βιοπάλης και κάτι οικολόγοι που δεν τους αρέσει τίποτα στην εποχή που ζουν… αυτοί είναι που έφτιαξαν το “κίνημα της πετσέτας».
Ένιωσα μια μεγάλη ντροπή κι ένας θυμός φούντωσε μέσα μου, καθώς ο δημοσιογράφος μετατράπηκε σε μάντη, ψυχαναλυτή, που γνωρίζει τις προθέσεις των ανθρώπων που αγωνίζονται για την νομιμότητα και τις ελεύθερες παραλίες. Δεν έκανε τον κόπο να διαβάσει τα κείμενα και τις διεκδικήσεις, τη δημοσιογραφική κάλυψη των γεγονότων, την αυθαιρεσία, την θρασύτητα και την κυνικότητα ορισμένων επιχειρηματιών, "δεν έχω άδεια, ας έρθουν να με πιάσουν". Δεν έκανε τον κόπο να δει τις φωτογραφίες, νέους ανθρώπους, δασκάλους, επισκέπτες, αλλοδαπούς μόνιμους κατοίκους. Και αμέσως μετά σε άλλο άρθρο, επίσης έγκυρου εντύπου, κάποιος άλλος δημοσιογράφος να μετατρέπει το κίνημα για τις ελεύθερες παραλίες στο «κίνημα του ταγαριού», αλλά και μια άλλη σειρά σχόλιων και άρθρων στο διαδίκτυο που λοιδωρούσαν και συκοφαντούσαν, το πιο σημαντικό κίνημα της κοινωνίας των πολιτών γύρω από τη διαφύλαξη της φυσιογνωμίας των κυκλαδικών ακρογιαλιών και του κυκλαδικού τοπίου.
Πριν τοποθετηθώ πάνω στο θέμα του άρθρου μου, έχω να πω κάτι που ίσως φωτίσει καλύτερα τα γεγονότα. Μπορεί η «Kίνηση Πολιτών Πάρου για Ελεύθερες Παραλίες-SaveParos beaches”, να αυτοπροσδιορίζεται από τα μέλη της, πολλά εκ των οποίων είναι αξιόλογες προσωπικότητες που συμμετέχουν σε πολιτιστικούς συλλόγους με πολλαπλές δράσεις και πρωτοβουλίες, αλλά πίσω τους βρίσκεται ο Χρίστος Γεωργούσης, ο ιθύνων νους του κινήματος, που σύμφωνα με τα ειδησεογραφικά πρακτορεία είναι ένας συνταξιούχος καθηγητής. Σωστά είναι και αυτό, αλλά είναι ένας μοναδικός άνθρωπος, ένας φιλόσοφος, ένας ποιητής της ομορφιάς και της φύσης, που συγκινείται με τα αγριολούλουδα της Πάρου, γνωρίζοντάς τα ένα προς ένα, με τον έναστρο ουρανό, ξέροντας όλους τους αστερισμούς, που έχει γράψει δεκάδες βιβλία ποίησης και πεζού λόγου. Έχει γαλουχίσει εκατοντάδες μαθητές του στο Γυμνάσιο της Παροικιάς, όπου δίδαξε επί 35 χρόνια, τους έμαθε να ψάχνουν στον γαλαξία, στη γη, στη θάλασσα, στη γνώση, στην καρδιά τους για να βρουν το εαυτό τους. Γι’ αυτό τον ακούν, τον σέβονται και τον αγαπούν όλοι, καθώς είναι όλοι «παιδιά του». Δεν μοιάζει του κόκκινου Μπεν, (DanielCohn-Bendit) με τους χειμαρρώδεις λόγους στα ακροατήρια. Του Χρίστου δεν του αρέσει η πολυκοσμία, η βαβούρα, προτιμά τις ολιγομελείς συναντήσεις, τις ήρεμες συζητήσεις... Θυμίζει κάτι από Gandhi. Του αρέσει, χρόνια τώρα, να ξυπνά το πρωί στις τέσσερις η ώρα, και να μας στέλνει τα μηνύματα 200-300 λέξεων του στο διαδίκτυο. Μηνύματα αγάπης, ευαισθησίας, ποίησης, τρυφερότητας, σύνεσης. Δεν έχει ποτέ επιχειρήσει να ηγηθεί του κινήματος, είναι όμως η ψυχή του!
Συνεπώς, μ’ αυτήν την περιγραφή -για την οποία είμαι σίγουρος ότι θα με επιπλήξει αύριο καθώς θα τρώμε τα Αυγουστιάτικα σύκα στον κήπο του, όταν θα παίζει με την εγγονή του και θα ανταλλάσσουμε σοφίες και τρυφερές ασημαντότητες-, θέλω να δείξω πόση υγεία, γαλήνη και στοχασμός υπάρχει από την πλευρά του και στην καθοδήγηση του εγχειρήματος.
Οι αντίπαλοι της «Kίνησης Πολιτών Πάρου για Ελεύθερες Παραλίες-Save Paros beaches” χρησιμοποίησαν μια σειρά από επιχειρήματα και μεθοδεύσεις για να το εξουδετερώσουν, να το σπιλώσουν και να το συκοφαντήσουν. Έτσι προβλήθηκαν θέσεις, όπως «η δράση αυτή δυσφημεί την Πάρο» ή ότι «υπονομεύει το τουριστικό προϊόν της Πάρου» ή ότι «απειλείται η επιχειρηματικότητα στην Πάρο» ή ότι «κινδυνεύουν οι εργαζόμενοι στις επιχειρήσεις να χάσουν τη δουλειά τους» ή ακόμα ότι είναι «υποκινούμενο από κόμματα ή παρατάξεις αντιπολιτευόμενες στην υπάρχουσα δημοτική αρχή».
Καταρχάς η Kίνηση Πολιτών Πάρου για ελεύθερες παραλίες ήταν μια φυσική αντίδραση απέναντι στην εκτράχυνση ορισμένων επαγγελματιών και την ανημπόρια του Δήμου,που καλυπτόμενος από την πολυνομία, αλλά και από το γεγονός ότι συνολικά οκτώ φορείς και υπηρεσίες εμπλέκονται στην αδειοδότηση και την τήρηση της νομιμότητας στις παραλίες, δεν πήρε τις πρωτοβουλίες που έπρεπε, στον βαθμό των αρμοδιοτήτων του. Γιατί όσες δυσκολίες και να υπάρχουν, η Δημοτική Αρχή και ο Δήμαρχος, ο άρχοντας του τόπου, θα πρέπει να πρωτοστατεί σε θέματα ποιότητας ζωής και τήρησης της νομιμότητας. Πρέπει να διαμορφώνει το κλίμα και να γίνεται το παράδειγμα και ο μπροστάρης.
Η Κίνηση Πολιτών της Πάρου, δεν δυσφημίζει το νησί, τουναντίον δείχνει ότι σ’ ένα από τα πιο προβεβλημένα τουριστικά, αλλά και επιβαρυμένα από τον τουρισμό νησιά του Αιγαίου, η τοπική κοινωνία των πολιτών παίρνει στα χέρια της τη διεκδίκηση των στοιχειωδών δικαιωμάτων της. Ο δε τρόπος με τον οποίον η Κίνηση διεκδίκησε, δεν προκάλεσε προβλήματα, αντιπαλότητες, συγκρούσεις, και γι’αυτό αγκαλιάστηκε από το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας, έγινε μάλιστα φωτεινό παράδειγμα και για άλλα νησιά.
Σχετικά με τους φόβους πως απειλείται η επιχειρηματικότητα, καλό είναι να ξεκαθαρίσουμε για ποια επιχειρηματικότητα μιλάμε. Η ορθή επιχειρηματικότητα θίγεται μόνο από το καθεστώς παρανομίας και δυσφήμισης του τουριστικού προϊόντος και κακοποίησης του κυκλαδικού περιβάλλοντος, διότι γνωρίζει πως είναι προς το συμφέρον της να συνεχίσει να λειτουργεί σε έναν τόπο που δεν καταστρέφεται χρόνο με τον χρόνο. Αντίθετα, οι επαγγελματίες που καταλαμβάνουν μεγαλύτερους χώρους στις παραλίες από αυτές που δικαιούνται, που απλώνουν όλο και περισσότερα και σε μεγαλύτερη πυκνότητα καθίσματα και ξαπλώστρες, που κλείνουν τις παραλίες, που κόβουν τις αμμοθίνες για να προσθέσουν καθίσματα και ογκώδεις κατασκευές, όχι μόνο δεν σέβονται το περιβάλλον και τον δημόσιο χώρο, αλλά ούτε και τον τόπο που τους φιλοξενεί. Αναρωτιέμαι, με αυτή τη νοοτροπία, εάν σέβονται την εργασία των εργαζομένων τους, εάν έχουν την επαγγελματική συνείδηση απέναντι στις φορολογικές τους υποχρεώσεις. Αν ανήκεις στην κατηγορία της αρπαχτής, δεν κάνεις διακρίσεις. Αρπάζεις από το περιβάλλον, από τον τόπο και τους κατοίκους του, αρπάζεις από τους εργαζόμενους, αρπάζεις από τους πελάτες σου, αρπάζεις και δεν αποδίδεις τους φόρους σου από το κράτος!
Kάνοντας έναν απολογισμό της δίμηνης δράσης του «κινήματος της πετσέτας» έχουμε να επισημάνουμε ότι συνέβησαν σπουδαία πράγματα και ο χρόνος ήταν πυκνός από γεγονότα.
Στην Πάρο δημιουργήθηκε ένα δυνατό ρεύμα για την απελευθέρωση των παραλιών αλλά και ευρύτερα για την εμπέδωση της νομιμότητας όσον αφορά την κατάληψη δημοσίων χώρων και την τήρηση των περιορισμών της κοινής ησυχίας.
Προβλήθηκε η Κίνηση από εθνικά και διεθνή ΜΜΕ.
Κινητοποιήθηκε η αστυνομία και έγιναν επ’ αυτοφόρω συλλήψεις παραβατών στη Μικρή & Μεγάλη Σάντα Μαρία, στον Κριό και το Μαρτσέλο. Απομακρύνθηκαν οι παράνομες ομπρέλες από την Μικρή Σάντα Μαρία, που είναι και η πρώτη παραλία που απελευθερώθηκε.
Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας και άλλα νησιά δημιουργήθηκαν αντίστοιχες πρωτοβουλίες.
Σε επίπεδο κεντρικής εξουσίας έγιναν εισαγγελικές παρεμβάσεις από το ανώτατο δικαστήριο της χώρας, ενώ προγραμματίστηκε παρέμβαση του Υπουργού Οικονομικών και άλλων κυβερνητικών στελεχών για το θέμα των παραλιών.
Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι επίκειται αλλαγή της δομής και λειτουργίας των Κτηματικών Υπηρεσιών, ενώ προγραμματίζονται νομοθετικές παρεμβάσεις προκειμένου να αντιμετωπιστεί το σημερινό μπάχαλο με τη διάχυση αρμοδιοτήτων, που επιτρέπουν στους παρανομούντες να αυθαιρετούν,
Τέλος, από τη μέρα που ξέσπασε το «Κίνημα της πετσέτας» έχει ξεκινήσει απόβαση δεκάδων ελεγκτών του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας σε νησιά -και όχι μόνο- προκειμένου να διασταυρωθούν καταγγελίες, να γίνουν αυτοψίες και να στοιχειοθετηθούν φάκελοι για όσους έχουν παραβιάσει τις συμβάσεις παραχώρησης για τη χρήση παραλιών.
Εν ολίγοις, όσα συνέβησαν αυτούς τους δύο μήνες στην Πάρο πυροδότησαν εξελίξεις που ίσως να χρειάζονταν χρόνια για να προκληθούν, γεγονός που υποδηλώνει τη δύναμη της κοινωνίας των πολιτών όταν διεκδικεί με στοχασμό και φρόνηση τα δικαιώματά της, και να κινητοποιεί τους μηχανισμούς της Πολιτείας, ώστε να κάνουν το καθήκον τους. Η μάχη της «πετσέτας» μόλις άρχισε και θα είναι επίπονη και διαρκείας, γιατί οι αντιστάσεις θα είναι πολλές και τα συμφέροντα και οι συμμαχίες πανίσχυρες.
Αυτό που πρέπει πάντως όλοι να έχουμε κατά νου, είναι ότι η επιτυχία ενός τουριστικού προορισμού -ειδικά στα νησιά του Αιγαίου- θα εξαρτηθεί από την ικανότητα ενός τόπου να βαστήξει τις ισορροπίες ανάμεσα στη μεγάλη κλίμακα και τη μικρή, ανάμεσα στον τουρισμό των by the book υπηρεσιών υψηλού επιπέδου και στη new luxury, που είναι η αυθεντικότητα και οι βιωματικές εμπειρίες από τη συναναστροφή των επισκεπτών με τον τοπικό πολιτισμό και τους ντόπιους ανθρώπους, τη γνωριμία με τα προϊόντα και την τοπική γαστρονομία. Για να επιτευχθεί η ισορροπία αυτή και να διατηρηθεί απαιτούνται κανόνες, έλεγχοι και τήρηση της νομιμότητας. Και βεβαίως, συνεχή επαγρύπνηση της κοινωνίας των πολιτών. Ώστε να προφυλάξουμε το μεγαλύτερο αγαθό που έχουμε: τον τόπο μας και την ανοιχτή καρδιά μας!