Πώς ένας άνθρωπος φτάνει στο σημείο να επιτεθεί σε κάποιον άλλον με βιτριόλι; Τι δείχνει η επιλογή καυστικού οξέος ως όπλου για τον δράστη μιας εγκληματικής ενέργειας; Μιλήσαμε με την εγκληματολόγο Έλενα Συρμαλή για το πιο αποτρόπαιο, μοχθηρό και οδυνηρό από όλα τα εγκλήματα.
Όλες αυτές τις ημέρες που παρακολουθούμε τη δίκη για την επίθεση της Έφης Κακαράντζουλα στην Ιωάννα Παλιοσπύρου, εύλογα δημιουργείται ένα βασικό ερώτημα: Πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος όχι μονάχα να αποφασίζει να προβεί σε δολοφονική επίθεση κατά συνανθρώπου του, αλλά να του διαλύσει το πρόσωπο, με τόση λύσσα, ρίχνοντάς του καυστικό οξύ; Τι σόι άνθρωπος μπορεί να αντέξει να υποβάλει έναν άλλον άνθρωπο σε ένα τέτοιο βασανιστήριο; Τι είναι αυτό που οπλίζει το χέρι ενός ανθρώπου όχι απλά για να δολοφονήσει, αλλά να παραμορφώσει το θύμα του με βιτριόλι;
«Ο δράστης με βιτριόλι δεν θέλει απλώς να σκοτώσει τα θύματα, αλλά να διαβρώσει και να εξαφανίσει την υπόστασή τους»
«Από τις αφηγήσεις ανδρών και γυναικών δραστών, το έλλειμμα ενσυναίσθησης φαίνεται να είναι βασικό στοιχείο για τη ρίψη οξέος και, ως εκ τούτου, ένα κοινό χαρακτηριστικό τους» εξηγεί στο iefimerida η εγκληματολόγος Έλενα Συρμαλή.
«Ωστόσο, το έλλειμμα ενσυναίσθησης μπορεί να αλλάξει με την πάροδο του χρόνου, όπως ήταν εμφανές στις συνεντεύξεις με τους δράστες, όπου προέκυψαν τέσσερις τύποι ενσυναίσθησης (Hopkins et al., 2021 ). Οι δράστες σε πολλές περιπτώσεις τονίζουν την τιμωρητική διάθεσή τους απέναντι στα θύματα. Γι' αυτό και χρησιμοποιούν έναν τρόπο επίθεσης που θα μπορούσε όχι απλώς να σκοτώσει τα θύματα αλλά να διαβρώσει και να εξαφανίσει την υπόστασή τους. Όταν υφίσταται τέτοιου είδους εμμονική ενασχόληση με τα θύματα από τη μεριά των δραστών, σε πολλές περιπτώσεις, εκτός από το οξύ, χρησιμοποιούνται και άλλοι τρόποι καθώς και άλλα όπλα εξόντωσης του θύματος. Ουσιαστικά, επιδιώκουν ένα είδος ευχαρίστησης και ικανοποίησης από αυτού του είδους την εξόντωση του θύματος, χωρίς να νιώθουν αισθήματα συμπόνιας γι’ αυτό. Χωρίς να αναγνωρίζουν την ανθρώπινη υπόστασή του. Το έλλειμμα ενσυναίσθησης και οι γνωστικές στρεβλώσεις κυριαρχούν και ορίζουν τις αποφάσεις και το πέρασμα στην εγκληματική πράξη».
Επικίνδυνο όπλο, γιατί είναι εύκολα προσβάσιμο
«Oι επιθέσεις με οξύ δεν είναι νέο φαινόμενο», εξηγεί η εγκληματολόγος Έλενα Συμαρλή. Οι acid attacks ή vitriolism, όπως λέγονται, «αναφέρονται σε φυσικές επιθέσεις όπου ένα οξύ ή διαβρωτικό υλικό ρίχνεται πάνω σε άλλο άτομο με την πρόθεση να ακρωτηριάσουν, να παραμορφώσουν, να βασανίσουν ή να σκοτώσουν. Είναι μια ιδιαίτερα καταστροφική μορφή βίας και συχνά συνδέεται με σοβαρούς, μόνιμους, παραμορφωτικούς τραυματισμούς και με απώλεια λειτουργίας οργάνων. Θεωρούνται ένα από τα πιο αποτρόπαια είδη βίας. Ο μεγαλύτερος αριθμός περιστατικών έχει παρατηρηθεί στο Μπαγκλαντές (3.000 περιστατικά) από το 1999 έως το 2002, όπου τα θύματα ήταν συνήθως νεαρές γυναίκες. Σημαντικό είναι και το θέμα της σχετικά εύκολης διαθεσιμότητας οξέων στην αγορά. Οι δράστες μπορούν εύκολα να τα προμηθευτούν, χωρίς μεγάλη προσπάθεια. Πολλοί δράστες επίσης χρησιμοποιούν κοινά καθαριστικά που χρησιμοποιούνται για τον καθαρισμό του σπιτιού τους».
Τι δείχνουν τα στατιστικά;
«Με βάση τη διεθνή βιβλιογραφία διαμορφώνονται δύο μοτίβα βίας όσον αφορά τις επιθέσεις με οξύ: ένα για τις αναπτυσσόμενες χώρες και ένα ακόμα για τις ανεπτυγμένες χώρες.
»Για παράδειγμα, στο Μπαγκλαντές (2000), όπου σε μια έκθεση για ομάδα επιζώντων που αποτελείται από 33 γυναίκες και πέντε άνδρες θύματα που κάηκαν από θειικό οξύ, αναδεικνύεται η έμφυλη και κοινωνική διάσταση του εγκλήματος. Επίσης, διαφαίνεται η ενδοοικογενειακή διάσταση του φαινομένου. Παρ' όλα αυτά, το συμπέρασμα ότι η συγκεκριμένη μορφή βίας συμβαίνει μόνο σε νέες γυναίκες ή είναι μόνον ενδοοικογενειακή, είναι μάλλον παραπλανητικό.
»Από τις ανεπτυγμένες χώρες αρκετά στοιχεία μάς έρχονται από το Ηνωμένο Βασίλειο. Η υπερεκπροσώπηση των ανδρών τόσο ως δράστες όσο και ως θύματα των επιθέσεων με οξύ στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι ένα σταθερό εύρημα. Σε μια μελέτη (1990) σε 64 εισαγωγές σε μια οφθαλμική κλινική του Λονδίνου, σημειώνεται ότι το 86% των ασθενών που εισήχθησαν με εγκαύματα από τέτοιου είδους επίθεση ήταν άνδρες με μέσο όρο ηλικίας τα 32 χρόνια.
»Ωστόσο, τα θύματα σε παγκόσμιο επίπεδο είναι συνήθως γυναίκες και παιδιά και οι επιτιθέμενοι συχνά στοχεύουν το κεφάλι και το πρόσωπο, έτσι ώστε το θύμα να ακρωτηριαστεί, να παραμορφωθεί ή/και να τυφλωθεί. Σε αρκετές από τις περιπτώσεις τέτοιου είδους επιθέσεων, δράστης και θύμα είχαν κάποιου είδους αλληλεπίδραση, κάποιου είδους μορφή σχέσης μεταξύ τους, πριν από την τέλεση της εγκληματικής πράξης από τον δράστη, ενώ στις περισσότερες έρευνες η συντριπτική πλειονότητα αφορά έναν δράστη. Γενικά, τα συνήθη κίνητρα των δραστών στις επιθέσεις αυτές σχετίζονται με ενδοοικογενειακή βία, ζήλια μεταξύ συνομηλίκων, εκδίκηση μετά από ερωτική απόρριψη, τιμή της οικογένειας».