Η επιστροφή του Εβραϊκού Αρχείου της Θεσσαλονίκης αποτελούσε ένα πάγιο αίτημα της χώρας μας προς τη Ρωσία εδώ και αρκετές δεκαετίες, το οποίο ικανοποιήθηκε σήμερα, μετά τη συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντίμιρ Πούτιν.
Ο πρωθυπουργός στη σημερινή συνάντηση έθεσε στον κ. Πούτιν την εκκρεμότητα της επιστροφής στην Ελλάδα των Αρχείων των Ισραηλιτικών Κοινοτήτων, με τον πρόεδρο της Ρωσίας να αποδέχεται το πάγιο αίτημα της Ελλάδας.
Η συμφωνία, η οποία ανακοινώθηκε κατά τις δηλώσεις των δύο ηγετών, δρομολογεί τον επαναπατρισμό των Αρχείων, τα οποία κλάπηκαν από τις ναζιστικές δυνάμεις κατοχής κατά την υποχώρησή τους από την Ελλάδα και στη συνέχεια εντοπίστηκαν από τον σοβιετικό στρατό στο Βερολίνο, μετά την κατάληψη της πόλης.
Συγκεκριμένα, την άνοιξη του 1943 οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής μαζί με τους 60.000 Εβραίους της Θεσσαλονίκης, που προόριζαν για τα κρεματόρια, φόρτωσαν στα τρένα και όλα όσα οι πρόγονοί τους είχαν δημιουργήσει στη μητρόπολη του Σεφαραδισμού και μπορούσαν να μεταφερθούν: αρχεία των εβραϊκών κοινοτήτων απ’ όλη την Ελλάδα, πολύτιμα έγγραφα για τον πολιτισμό και τις κοινωνικές δραστηριότητες, κειμήλια, υλικό κ.ά.
Ο Χίτλερ ήθελε να τα συμπεριλάβει σε ένα μεγάλο μουσείο που σχεδίαζε να ιδρύσει στο Βερολίνο και ταυτόχρονα να αφανίσει κάθε στοιχείο που θα μαρτυρούσε την προαιώνια παρουσία των Εβραίων στην πολυπολιτισμική, ακόμα τότε, Θεσσαλονίκη.
Την άνοιξη του 1945, στα βαγόνια ενός εγκαταλελειμμένου τρένου, στις παρυφές του κατεστραμμένου Βερολίνου, άνδρες αποσπάσματος του σοβιετικού στρατού, που κατέφυγαν εκεί για να προστατευθούν από το κρύο, εντόπισαν χιλιάδες φακέλους και κιβώτια γεμάτα με έγγραφα, τα οποία μεταφέρθηκαν στη Μόσχα και αργότερα τοποθετήθηκαν σε ένα από τα στρατιωτικά μουσεία.
Όταν 50 χρόνια μετά, η Σοβιετική Ενωση κατέρρευσε και τα αρχεία του καθεστώτος άνοιξαν, από κάποια σκονισμένα κιβώτια ξεπρόβαλε η ιστορία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης: 297 φάκελοι με στοιχεία και υλικό για τις δραστηριότητες της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης και άλλοι 117 για την Κοινότητα των Αθηνών.
Το θέμα είχε θέσει τη δεκαετία του 2000 ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος, κατά την επίσκεψή του στη Μόσχα, όμως δεν είχε γίνει αποδεκτό. Έκτοτε έγιναν κι άλλες προσπάθειες, μέχρι να φτάσουμε στη σημερινή ημέρα και να ικανοποιηθεί αυτό το ιστορικό αίτημα.