«Ο νέος κορωνοϊός, αν και εξακολουθεί να είναι αόρατος, δεν είναι πια άγνωστος, δεν είναι terra incognita, όπως όταν πρωτοεμφανίστηκε», τονίζει χαρακτηριστικά ο καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, πρύτανης ΕΚΠΑ, Θάνος Δημόπουλος, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Kατά τον ίδιο, αποτελεί μια από τις σημαντικότερες απειλές στη σύγχρονη ιστορία της ανθρωπότητας, αλλά -όπως υπογραμμίζει- με τις νέες θεραπευτικές επιλογές, σε συνδυασμό με την έγκριση όλο και περισσότερων αποτελεσματικών και ασφαλών εμβολίων και τον μαζικό εμβολιασμό του πληθυσμού μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Ο κ. Δημόπουλος εκτιμά ότι στον πόλεμο κατά του ιού τα συστήματα υγείας και οι επιστημονικοί φορείς κάθε χώρας ουσιαστικά χάραξαν τη στρατηγική αντιμετώπισης της COVID-19 σε εθνικό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της χώρας τους, την υλικοτεχνική υποδομή, τις εφεδρείες του συστήματος υγείας της και τη διαρκώς μεταβαλλόμενη επιδημιολογική καμπύλη.
Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, επισημαίνει πως η έγκαιρη λήψη μέτρων αποτροπής της διασποράς του SARS-CoV-2, η επέκταση των εφεδρειών του συστήματος υγείας και η αποτελεσματική εμβολιαστική στρατηγική αποτελούν ιδιαίτερα σημαντικά στοιχεία της υγειονομικής ανταπόκρισής της στην COVID-19.
Αναλυτικά η συνέντευξη του πρύτανη του ΕΚΠΑ, Θάνου Δημόπουλου:
Έναν χρόνο μετά, ο SARS-CoV-2 παραμένει ο «αόρατος» και «έξυπνος» εχθρός;
Ο ιός SARS-CoV-2 που προκαλεί τη νόσο COVID-19 αποτελεί μια από τις σημαντικότερες απειλές στη σύγχρονη ιστορία της ανθρωπότητας. Παραμένει ένας φυσικά αόρατος εχθρός, όπως και όλοι οι ιοί, ωστόσο δεν είναι «terra incognita», όπως όταν πρωτοεμφανίστηκε. Η επιστημονική κοινότητα γνωρίζει πλέον τη γενετική αλληλουχία του SARS-CoV-2 και των παραλλαγών του, τον ρόλο που επιτελούν οι διαφορετικές πρωτεΐνες του και τον τρόπο που εισβάλλει στον ανθρώπινο οργανισμό και προκαλεί τη νόσο COVID-19 και τις επιπλοκές της. Επιπλέον, παραμένει ένας ευπροσάρμοστος εχθρός στη φυσική επιλογή με τη συνεχή ανάδυση νέων στελεχών που προσδίδουν προσαρμοστικό πλεονέκτημα επιβίωσης του ιού. Παράλληλα, όμως, έχει αυξηθεί η ικανότητά μας να αναλύουμε σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα τα νέα στελέχη του SARS-CoV-2 και να προσαρμόζουμε κατάλληλα τη στρατηγική αντιμετώπισης της πανδημίας.
Τι γνωρίζουμε τόσο σε προληπτικό όσο και θεραπευτικό επίπεδο και πού βρισκόμαστε σήμερα; Υπάρχει φως στο τούνελ;
Σε προληπτικό επίπεδο γνωρίζουμε πολύ καλά την αξία των βασικών μέτρων αποτροπής της μετάδοσης του SARS-CoV-2 που περιλαμβάνουν την καθολική χρήση μάσκας προσώπου, την τήρηση σωματικής απόστασης τουλάχιστον 2 μέτρων και τη σχολαστική προσωπική υγιεινή με επιμελές πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό ή με διάλυμα αιθυλικής αλκοόλης. Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η τήρηση των μέτρων καραντίνας σε περίπτωση θετικού κρούσματος ή επαφής με επιβεβαιωμένο κρούσμα, ώστε να διακοπεί έγκαιρα και αποτελεσματικά η αλυσίδα μετάδοσης. Σε θεραπευτικό επίπεδο, η διεθνής εμπειρία της αντιμετώπισης ασθενών με COVID-19 έχει οδηγήσει στη βελτιστοποίηση της υποστηρικτικής αγωγής με τη βέλτιστη παροχή οξυγόνου και αντιθρομβωτικής αγωγής στους νοσηλευόμενους ασθενείς.
Παράλληλα, η χορήγηση δεξαμεθαζόνης και ρεμδεσιβίρης έχει φανεί ότι βελτιώνει την κλινική έκβαση των ασθενών με COVID-19 και τα δύο φάρμακα έχουν ενταχθεί στην καθημερινή κλινική πράξη. Η τοσιλιζουμάμπη φαίνεται να έχει θετική επίδραση στην καταπολέμηση του συνδρόμου απελευθέρωσης κυτοκινών, ενώ η χορήγηση πλάσματος από αναρρώσαντες φαίνεται να ωφελεί κατά τα αρχικά στάδια της λοίμωξης και αποτρέπει τη βαριά νόσηση. Η θεραπευτική φαρέτρα συνεχώς βελτιστοποιείται και ανανεώνεται με νέες θεραπευτικές επιλογές και σε συνδυασμό με την έγκριση όλο και περισσότερων αποτελεσματικών και ασφαλών εμβολίων (Pfizer, Moderna, AstraZeneca, Janssen) και το μαζικό εμβολιασμό του πληθυσμού μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Εκτιμάτε ότι η πίεση του κορωνοϊού έδωσε ώθηση στην ιατρική επιστήμη ώστε να τον αντιμετωπίσει;
Η ιατρική επιστήμη βρίσκεται σε ένα διαρκή αγώνα απέναντι σε πάσης φύσεως ανθρώπινες ασθένειες που υποβαθμίζουν την ποιότητα της ζωής και θέτουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη ύπαρξη. Είναι σαφές ότι η πίεση μιας πανδημίας με υψηλή νοσηρότητα και σημαντική θνητότητα που οφείλεται σε ένα πρωτοεμφανιζόμενο παθογόνο στον άνθρωπο, τον νέο κορωνοϊό SARS-CoV-2, αποτέλεσε σημαντική κινητήριο δύναμη για ολόκληρη την επιστημονική κοινότητα να στρέψει όλο της το ενδιαφέρον προς την αντιμετώπιση της πανδημίας. Όπως η πανδημία έχει έναν πολύπλευρο αντίκτυπο σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας σε παγκόσμιο επίπεδο, αντίστοιχα επηρεάζει και όλους τους τομείς της ιατρικής επιστήμης. Επομένως, η συστράτευση όλων των ειδικοτήτων στην αντιμετώπιση της πανδημίας τόσο σε ερευνητικό όσο και σε κλινικό επίπεδο αποτέλεσε ουσιαστικά μια επιταγή των συνθηκών που ήταν ιδιαίτερα επιτυχής.
Ποιες είναι οι διαφορές στην αντιμετώπιση αυτής της πανδημίας με ανάλογες στο παρελθόν; Η αλματώδης πρόοδος της ιατρικής επιστήμης έχει πρακτικό αντίκρισμα στην αναμέτρηση με τον κορωνοϊό;
Μια χαρακτηριστική διαφορά της πανδημίας COVID-19 από ανάλογες πανδημίας του παρελθόντος αποτελεί η ταχύτητα της αντίδρασης της επιστημονικής κοινότητας. Είναι πρόδηλο ότι η αλματώδης πρόοδος της βιοιατρικής τεχνολογίας, των βασικών επιστημών και της κλινικής ιατρικής συνετέλεσαν ουσιαστικά στην όσο το δυνατό ταχύτερη διενέργεια προκλινικών και κλινικών δοκιμών για την αξιολόγηση φαρμάκων και εμβολίων έναντι του SARS-CoV-2. Η τεχνολογία τύπου πλατφόρμας επέτρεψε τη γρήγορη ανάπτυξη αποτελεσματικών και ασφαλών εμβολίων έναντι του SARS-CoV-2 μέσω συμπράξεων και ουσιαστικής συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Η άμεση επικοινωνία της ιατρικής πληροφορίας σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης συνετέλεσε ώστε η ιατρική κοινότητα να συλλέξει γρήγορα χρήσιμες εμπειρίες και να διαμορφώσει κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη βέλτιστη αντιμετώπιση ασθενών με COVID-19.
Η εξάπλωση του κορωνοϊού είναι παγκόσμια και ανάλογη είναι και η αντιμετώπισή του. Πέρα από τους διεθνείς ιατρικούς οργανισμούς τι ρόλο διαδραμάτισαν τα συστήματα υγείας και οι επιστημονικοί φορείς κάθε χώρας;
Σαφώς και οι διεθνείς ιατρικοί οργανισμοί αντέδρασαν άμεσα στην ανάγκη αντιμετώπισης της πανδημίας COVID-19, ωστόσο τα συστήματα υγείας και οι επιστημονικοί φορείς κάθε χώρας ουσιαστικά χάραξαν την στρατηγική αντιμετώπισης της COVID-19 σε κάθε χώρα λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε χώρας, την υλικοτεχνική υποδομή, τις εφεδρείες του εκάστοτε συστήματος υγείας και τη διαρκώς μεταβαλλόμενη επιδημιολογική καμπύλη κάθε χώρας. Από την ανίχνευση των πρώτων κρουσμάτων COVID-19 πριν από ένα χρόνο στη χώρα μας, η αντίδραση του συστήματος υγείας ήταν άμεση και αποτελεσματική με αποτέλεσμα το καλοκαίρι του 2020 να υπάρχει σημαντική επιπέδωση της επιδημιολογικής καμπύλης. Η έγκαιρη λήψη μέτρων αποτροπής της διασποράς του SARS-CoV-2, η επέκταση των εφεδρειών του συστήματος υγείας και η αποτελεσματική εμβολιαστική στρατηγική αποτελούν ιδιαίτερα σημαντικά στοιχεία της υγειονομικής ανταπόκρισης της χώρας μας έναντι στη COVID-19.
Είστε αισιόδοξος για την έκβαση της αναμέτρησης με τον κορωνοϊό και για τη δημόσια υγεία στο μέλλον, ειδικά αν υπάρξουν και άλλες υγειονομικές κρίσεις;
Με τον μαζικό εμβολιασμό του πληθυσμού και την επίτευξη ικανού ποσοστού συλλογικής ανοσίας στην κοινότητα θα μπορέσει να καμφθεί η επιδημιολογική καμπύλη και να επιστρέψουμε σταδιακά στην κανονικότητα. Είναι σίγουρο ότι η παρούσα υγειονομική κρίση προσφέρει σημαντικά μαθήματα τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο σχετικά με την αναγκαιότητα της συνεχούς ετοιμότητας του υγειονομικού συστήματος για την αντιμετώπιση μελλοντικών αντίστοιχων καταστάσεων. Είναι απαραίτητη η ενίσχυση των δομών της δημόσιας υγείας στο πεδίο της πρόληψης και της ανάληψης στρατηγικών για την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση μεταδοτικών νόσων. Ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο δημόσιας υγείας μπορεί να εξασφαλίσει τη συνεχή κατάρτιση εξειδικευμένων στελεχών, τη δημιουργία Εργαστηρίων και Αποκεντρωμένων Υπηρεσιών, τη βέλτιστη συγκρότηση διαδικασιών για ιχνηλάτηση κρουσμάτων, καλύτερη επιτήρηση και εφαρμογή περιοριστικών μέτρων.