Η Ρωσία έχει χάσει τη θέση της ως σημαντική στρατιωτική δύναμη, η Κίνα αντιμετωπίζει οικονομικά και στρατηγικά αδιέξοδα, η Ευρώπη δεν είναι ενωμένη, η Μέση Ανατολή παραμένει η μεγαλύτερη γεωπολιτική αβεβαιότητα και οι ΗΠΑ δεν εγκαταλείπουν την ηγεμονία, αλλά αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο την ασκούν.
Ο κόσμος αλλάζει δραματικά
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, όπως αναφέρει στη νέα ανάλυσή του ο Γιώργος Ατσαλάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης, το ερώτημα είναι ποιο κράτος έχει την ισχύ να διαμορφώσει τη νέα τάξη, μέσα στο ραγδαία εξελισσόμενο τεχνολογικό περιβάλλον.
Η ανάλυση των μακροχρόνιων μεγάκυκλων της οικονομίας, παρέχει ένα πολύτιμο πλαίσιο για την κατανόηση της δυναμικής των οικονομικών, των κοινωνικών και των γεωπολιτικών αλλαγών και πόσο συχνά αυτές συμβαίνουν. Κάθε κύκλος αποτελείται από 56 έτη: τα πρώτα 28 έτη είναι έτη συνεχών αλλαγών και ανακατατάξεων όπου όποιες χώρες έχουν την κατάλληλη ηγεσία και του πόρους να προσαρμοστούν θα εισέλθουν σε 28 έτη ευημερίας
Το 2024 ήταν το τέλος ενός ακόμα μακροχρόνιου κύκλου διάρκειας περίπου 5,5 δεκαετιών 1968-2024. Στο τέλος του προηγούμενου κύκλου το 1968 είχαμε και πάλι πολέμους πού άλλαξαν την πραγματικότητα (τον πόλεμο του Βιετνάμ 1968-1975, τον πόλεμο των 6 ημερών στη Μέση Ανατολή, κλπ.), ξεκίνησαν και τότε σημαντικές παγκόσμιες αλλαγές στις κοινωνίες και στις οικονομίες μέχρι που ήρθε το στάδιο της ευημερίας και της σταθερότητας (1996-2024) για τις περισσότερες χώρες του πλανήτη.
Ο νέος οικονομικός μεγάκυκλος ξεκίνησε το 2025
Όπως αναφέρει ο κ. Ατσαλάκης, το 2025 είναι η αρχή του επόμενου κύκλου με τις πρώτες 2,5 δεκαετίες να πρέπει να γίνουν ανατρεπτικές παγκόσμιες ανακατατάξεις και αλλαγές ενόψει των πολέμων στην Μέση Ανατολή, της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και των αναδυόμενων τεχνολογιών. «Τα στάδια που περνούν οι κοινωνίες αναφέρονται σε διάφορες φάσεις οικονομικής και κοινωνικής εξέλιξης, καθώς έρχονται αντιμέτωπα με σειρά κρίσεων, και συγκρούσεων όπου, είτε καταφέρνουν να αναδιαρθρωθούν ή παραμένουν στην αφάνεια ή μπορεί και να καταρρεύσουν. Η έγκαιρη ανάγνωση των νέων δεδομένων και η ικανότητα των χωρών για αναδιάρθρωση και υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών, θα εξασφαλίσει την προσαρμογή την ανθεκτικότητα και την επιβίωση τους στο νέο περιβάλλον», σημειώνει στην ανάλυσή του.
Η αντιστροφή της προηγούμενης ευημερίας (1996-2024) αρχίσε να γίνεται εμφανής από το 2024, καθώς οι οικονομίες αρχίσαν να υφίστανται πιέσεις κυρίως από τις γεωπολιτικές εξελίξεις και από τον κορεσμό της παραγωγικότητας των παλιών τεχνολογιών. Σε αυτό το στάδιο εμφανίζονται κοινωνικές εντάσεις, οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες επιδεινώνονται, πράγμα που οδηγεί σε αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ διαφόρων τάξεων και ομάδων συμφερόντων και μεταξύ χωρών που φθάνουν ακόμα και σε πολεμικές συγκρούσεις. Η ανισότητα και η αβεβαιότητα εξαπλώνονται, και η δυσαρέσκεια με τις πολιτικές ηγεσίες κλιμακώνεται καθώς αδυνατούν να κατανοήσουν ότι η πραγματικότητα αλλάζει. Η αδυναμία των πολιτικών ηγεσιών να λύσουν τα προβλήματα των λαών τους, «σπρώχνει» τους πολίτες στα άκρα, πράγμα το οποίο γίνεται εμφανές σε κάθε χώρα που έχει εκλογές καθώς ενισχύονται τα πολιτικά άκρα εκφράζοντας το θυμό της κοινωνίας.
Ο κόσμος αλλάζει
«Ο κόσμος αλλάζει ραγδαία προκειμένου να προσαρμοστεί στις αλλαγές που απαιτεί η έναρξη του μακροχρόνιου κύκλου της οικονομίας 2024-2080. Οι τέσσερις αναθεωρητικές χώρες (Ιράν, Ρωσία, Τουρκία, Κίνα) που προσπάθησαν να αναβιώσουν τις χαμένες αυτοκρατορίες τους τα τελευταία χρόνια απέτυχαν. Το παλαιό σύστημα, βασισμένο στον Ψυχρό Πόλεμο, έχει πάψει να ισχύει. Η Ρωσία έχει αποδυναμωθεί, η Κίνα επανεξετάζει τη στρατηγική της, το Ιράν έχει αποδυναμωθεί, και η Τουρκία με μια σαθρή οικονομία κάνει δυσανάλογα «ανοίγματα» σε σχέση με τις δυνατότητες της, που είναι άγνωστο που θα την οδηγήσουν. Η εσωτερική οικονομία της Τουρκίας δεν μπορεί να συντηρήσει τον επεκτατισμό της», λέει στην ανάλυσή του ο Έλληνας ειδικός.
Το υψηλό χρέος των ΗΠΑ, ($36 τρις, το 1/3 του παγκόσμιου ΑΕΠ) οι υπάρχοντες τόκοι (13% του προϋπολογισμού) και οι επερχόμενοι δυσβάσταχτοι τόκοι (25% του προϋπολογισμού την επόμενη 10ετία και το χρέος πάνω από 50 τρις) εάν δεν καταφέρει να κλείσει το 1,8 τρις έλλειμα του κρατικού προϋπολογισμού της (δαπανά 37% περσότερα χρήματα από ότι εισπράττει), φοβίζουν τις ΗΠΑ. Η ιστορία δείχνει ότι η πραγματική παρακμή μια χώρας μπορεί να συμβαίνει όταν ένα κράτος δεν μπορεί να συντηρήσει τον εαυτό του. Δεν εγκαταλείπουν την παγκόσμια ηγεσία, αλλά αλλάζουν τον τρόπο που την ασκούν ώστε να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα και στην νέα πραγματικότητα. Οπότε δεν αναλαμβάνουν πλέον όλες τις ευθύνες, και τα κόστη, αλλά αναδιαμορφώνουν το παγκόσμιο σύστημα προς όφελός τους ώστε να μειώσουν τις δαπάνες τους και μεταφέρουν μέρος των δαπανών στους συμμάχους. Η σύγχυση και οι αβεβαιότητες που παρατηρούμε είναι μέρος αυτής της μετάβασης. Και, όπως συμβαίνει πάντα στην ιστορία, οι ισχυροί είναι εκείνοι που προσαρμόζονται ταχύτερα στις νέες πραγματικότητες.
Η ήττα της Ρωσίας
Η Ρωσία ηττήθηκε στρατιωτικά στην Ουκρανία. Ο ρωσικός στρατός, ο οποίος κάποτε αποτελούσε φόβητρο, απέτυχε να νικήσει έναν πολύ πιο αδύναμο αντίπαλο μετά από τρία χρόνια συγκρούσεων. Η Ρωσία πλέον δεν έχει τον ίδιο ρόλο στην Ευρώπη. Το μέλλον της Μόσχας είναι αβέβαιο, και αυτό σημαίνει ότι το διεθνές σύστημα που βασιζόταν στην αμερικανορωσική αντιπαράθεση πρέπει να αναθεωρηθεί.
Οι πόλεμοι τελειώνουν με νίκη ή αδιέξοδο, όχι με διαπραγματεύσεις. Οι ΗΠΑ συνειδητοποίησαν ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει περιέλθει σε αδιέξοδο. Μόνο οι Ευρωπαίοι θεώρησαν τον πόλεμο στρατηγικά πολύτιμο, καθώς συνέβαλε στο να εμποδιστεί η ρωσική επιρροή στην περιοχή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, όμως, βλέπουν τη πραγματικότητα διαφορετικά. Κρίνουν ότι το ΝΑΤΟ είναι πλέον ξεπερασμένο. Οι ευρωπαϊκές χώρες επιστρέφουν στο παλιό μοντέλο ανταγωνιστικών εθνικών κρατών, ενώ η Κίνα συνεχίζει να αποτελεί πρόβλημα εξ αίτιας των αθεμήτων πρακτικών της στο διεθνές εμπόριο.
Γεννάται το ερώτημα είναι ο Τραμπ με την παράξενη συμπεριφορά αυτός που διαταράσσει την παγκόσμια τάξη ή ο κόσμος είχε ήδη αλλάξει όταν ανέλαβε την προεδρία; Ο Τραμπ φαίνεται ότι έχει κατανοήσει και θέλει να εκμεταλλευτεί αυτές τις αλλαγές. Η ρωσική αποτυχία στην Ουκρανία ήταν αυτή που προκάλεσε την αλλαγή της αμερικανικής στρατηγικής. Εάν η Ρωσία κατακτούσε την Ουκρανία θα ήταν πραγματική απειλή για όλη την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ θα εξακολουθούσε να έχει λόγω ύπαρξης. Η στρατιωτική αποτυχία της Ρωσίας στην Ουκρανία έδειξε ότι η Ρωσία δεν είναι πλέον η μεγάλη απειλή που κάποτε υπήρξε. Η Ουκρανία ήταν το πεδίο όπου κατέρρευσε η παλιά ψυχροπολεμική αντίληψη της Ρωσίας ως υπερδύναμης. Το ΝΑΤΟ δημιουργήθηκε για να αντιμετωπίσει τη ρωσική στρατιωτική απειλή. Αν η Ρωσία δεν αποτελεί πλέον τέτοια απειλή, τότε το ΝΑΤΟ χρειάζεται επαναπροσδιορισμό ή κάτι άλλο. Ο Μακρόν στο παρελθόν το είχε χαρακτηρίσει ως «εγκεφαλικά νεκρό».
Η στρατιωτικά ανίσχυρη Ευρώπη
Η αποτυχία της Ρωσίας στην Ουκρανία είχε τεράστιο αντίκτυπο για την Ευρώπη αλλά και την Κίνα. Η Ευρώπη στρατιωτικά ανίσχυρη, φοβάται την απομάκρυνση των ΗΠΑ. Οι Ευρωπαίοι φοβούνται αυτή την αλλαγή. Δεν θέλουν να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα, και γι' αυτό αντιδρούν σε κάθε προσπάθεια των ΗΠΑ να αναπροσαρμόσουν τη στρατηγική τους. Η Ευρώπη θέλει να δει τις ΗΠΑ να αποτυγχάνουν, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα συμβεί.
Οι ΗΠΑ κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η Ρωσία, η οποία απέτυχε να καταλάβει την Ουκρανία, δεν αποτελεί πλέον άμεση στρατιωτική απειλή για την Ευρώπη. Έτσι, η Ουκρανία δεν αποτελεί πλέον το επίκεντρο της αμερικανικής στρατηγικής. Ο πόλεμος εκεί δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα παράδειγμα της ευρύτερης αναδιάταξης της παγκόσμιας ισορροπίας ισχύος. Η πραγματικότητα είναι ότι η ρωσική στρατιωτική αποτυχία στην Ουκρανία έχει προκαλέσει μια τεράστια αλλαγή ισορροπιών. Η Ρωσία του σήμερα δεν είναι η υπερδύναμη που πολλοί τη φαντάζονται. Η αδυναμία της να καταλάβει την Ουκρανία σημαίνει ότι δεν αποτελεί πια απειλή για την Ευρώπη τουλάχιστον για αρκετά από τα επόμενα χρόνια. Εν τω μεταξύ οι Ευρωπαίοι, εάν αντιληφθούν την νέα πραγματικότητα, θα προλάβουν να αναπτύξουν στρατιωτική ισχύ ώστε να αποτρέψουν την Ρωσία από μελλοντικές επεκτατικές διαθέσεις.
Όμως, η Ευρώπη δεν φαίνεται ενωμένη στη διαχείριση αυτής της νέας πραγματικότητας. Η σύγχρονη Ευρώπη δεν είναι η ενιαία οντότητα που πολλοί πιστεύουν ότι είναι. Δεν υπάρχει πραγματική ευρωπαϊκή ενότητα στην εξωτερική πολιτική και στην άμυνα.
Οι ΗΠΑ και η Ρωσία ενδιαφέρονταν για τον πόλεμο μόνο ως μέσο για την προώθηση των συμφερόντων τους. Το πιθανότερο σενάριο είναι ένας διαχωρισμός της Ουκρανίας σε επιμέρους ζώνες επιρροής. Η Ευρώπη θέλει να έχει παρουσία στην Ουκρανία, αλλά αποφεύγει τις στρατιωτικές θυσίες. Αυτό την καθιστά, από γεωπολιτική άποψη, μη σημαντική δύναμη. Η Βρετανία διαθέτει έναν ισχυρό στρατό και ένα αξιόλογο ναυτικό, αλλά δεν ενεπλάκη άμεσα στον πόλεμο. Αυτό δείχνει ότι, πέρα από την ηθική υποστήριξη και την οικονομική βοήθεια, η Ουκρανία δεν αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα ούτε για την Βρετανία.
Η απόφαση των ΗΠΑ να αποστασιοποιηθούν από την Ουκρανία δεν είναι θέμα ηθικής ή πολιτικής συμπάθειας, αλλά γεωπολιτικής ανάγκης. Η αμερικανική στρατηγική δεν καθορίζεται από τη διατήρηση της Ουκρανίας ως ενιαίου κράτους, αλλά από το πώς θα διαμορφωθεί το νέο παγκόσμιο σύστημα ισχύος. Ο κόσμος δεν είναι όπως ήταν πριν από τον πόλεμο. Και καθώς το παλιό σύστημα καταρρέει, τα έθνη αναπροσαρμόζουν τις στρατηγικές τους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ως η ισχυρότερη δύναμη, απλώς προσαρμόζονται πιο γρήγορα από όλους τους άλλους.
Οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν μια θεμελιώδη αλλαγή όπου απομακρυνόμαστε από μια φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη προς μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση, βασισμένη στην ισχύ και τα συμφέροντα. Οι φιλελεύθερες ιδέες που προωθήθηκαν στον 20ό αιώνα αναθεωρούνται. Οι ΗΠΑ μέσα από ένα σύστημα 750 στρατιωτικών βάσεων παγκοσμίως, είχαν υποστεί το μεγαλύτερο κόστος διατήρησης της ελεύθερης ναυσιπλοΐας για να διεξάγεται χωρίς κινδύνους το διεθνές θαλάσσιο εμπόριο που διακινεί περίπου το 90% των εμπορευμάτων. Και παράλληλα υπέστησαν τα μεγαλύτερα εμπορικά ελλείματα (με την Κίνα $289 δις, μα την ΕΕ $250 δις, συνολικά $850 δις). Η Κίνα ήταν η μεγάλη ωφελημένη με $1 τρις εμπορικά πλεονάσματα. Οι ΗΠΑ δεν έχουν κανένα συμφέρον να υπόκεινται σε αυτές τις δαπάνες για να κερδίζουν άλλα κράτη. Στην πραγματικότητα μόνο οι μισές χώρες του κόσμου θέλουν την πραγματική δημοκρατία με την ελευθέρια του ατόμου, της έκφρασης, του τύπου κλπ. Οι υπόλοιπες χώρες έχουν αυταρχικά ή ημι-αυταρχικά καθεστώτα.
Η αστάθεια στη Μέση Ανατολή
Η Μέση Ανατολή αποτελεί το επίκεντρο της γεωπολιτικής αστάθειας. Ο πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και των αραβικών κρατών παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους γεωπολιτικούς κινδύνους. Στο παρελθόν, τέτοιες συγκρούσεις είχαν την ικανότητα να παρασύρουν τόσο τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και τη Σοβιετική Ένωση σε άμεση αντιπαράθεση, όπως συνέβη στον πόλεμο του 1973. Σήμερα, η Ρωσία δεν έχει πλέον την ισχύ να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στη Μέση Ανατολή καθώς έχασε και τις βάσεις της στην Συρία. Αντίθετα, η Σαουδική Αραβία, ως η πιο ισχυρή χώρα της περιοχής, είναι η δύναμη που πρέπει να αναλάβει ευθύνες. Η Συμφωνία του Αβραάμ, που πρωτοεμφανίστηκε υπό την προεδρία του Τραμπ, έθεσε τις βάσεις για μια νέα μορφή συνεργασίας στη Μέση Ανατολή. Το Ισραήλ θέλει τώρα να διευρύνει αυτή τη συνεργασία και να δημιουργήσει μια νέα εκδοχή του ΝΑΤΟ – αυτή τη φορά στη Μέση Ανατολή αντί στην Ευρώπη.
Οι ΗΠΑ θέλουν να περιορίσουν τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή, ίσως περισσότερο απ’ ό,τι θέλουν να σταματήσουν τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η Σαουδική Αραβία θέλει να γίνει η κυρίαρχη δύναμη της περιοχής και να αποκτήσει διεθνή νομιμοποίηση σε αυτόν τον ρόλο. Η Ουάσινγκτον επιδιώκει να παραχωρήσει στην Σαουδική Αραβία έναν πιο ενεργό ρόλο στην παλαιστινιακή κρίση, με αντάλλαγμα την ειρήνη και τη σταθερότητα. Η ανάπτυξη του Ινδικού «δρόμου του μεταξιού» (IMEC) θα φέρει στη νέα αυτή τάξη πραγμάτων και την Ινδία την ανερχόμενη δύναμη του νέου οικονομικού μεγακύκλου. Εάν τα ελληνικά τραίνα έφθαναν στα λιμάνια, θα μπορούσε και η χώρα μας να έχει σημαντικό ρόλο στον IMEC.
Η Κίνα βρίσκεται σε δίλημμα
Η Κίνα πρόσφατα δήλωσε ότι ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να καθοδηγήσει την κινεζική οικονομία – πιθανόν μια έμμεση εγκατάλειψη του πολιτικού δόγματος που υποδηλώνει ότι βρίσκεται σε πολύ δύσκολη κατάσταση. Η Ρωσία και η Κίνα δεν υπήρξαν ποτέ πραγματικοί σύμμαχοι. Οι δύο χώρες έχουν ιστορική αντιπαλότητα και εσωτερικές συγκρούσεις συμφερόντων. Η Ρωσία, τώρα βρίσκεται αποδυναμωμένη και η Κίνα δεν ξεχνά την εκβιαστική κατάληψη της εξωτερικής Μαντζουρίας από την Ρωσία (περιοχή του Βλαδιβοστόκ έκτασης περίπου όσο της Ουκρανίας).
Η Κίνα, λοιπόν, βρίσκεται σε ένα δίλημμα: Θα στραφεί προς τις ΗΠΑ για να εξασφαλίσει τη σταθερότητά της; Ή θα επιχειρήσει να διατηρήσει τη συνεργασία της με τη Μόσχα, παρά την αποτυχία της Ρωσίας; Οι ΗΠΑ βλέπουν την Κίνα ως τη μεγαλύτερη απειλή για τις ΗΠΑ κυρίως εξ αιτίας των αθέμητων πρακτικών της στο διεθνές εμπόριο. Όμως, η πραγματικότητα είναι ότι η Κίνα δεν είναι η παγκόσμια υπερδύναμη που φαντάζονται πολλοί. Η Κίνα αποφεύγει να εισβάλει στην Ταϊβάν, επειδή δεν μπορεί. Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους θα είχαν ανιχνεύσει οποιαδήποτε επίθεση και θα την απέτρεπαν.
Η κινεζική οικονομία αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Η ανάπτυξη έχει επιβραδυνθεί, και η κρατική παρέμβαση για την ανάπτυξη της οικονομίας δεν είναι πλέον αποτελεσματική. Η πρόσφατη αλλαγή πολιτικής της Κίνας, που εστιάζει στον ιδιωτικό τομέα, αποτελεί ένδειξη ότι το Πεκίνο φοβάται το ενδεχόμενο απομόνωσης. Η μεγαλύτερη απειλή για την Κίνα δεν είναι οι ΗΠΑ, αλλά το ενδεχόμενο μιας νέας ρωσο-αμερικανικής συνεργασίας που θα άφηνε την Κίνα σε μειονεκτική θέση.
Η κινεζική κυβέρνηση είναι υπερβολικά άκαμπτη για να διαχειριστεί εύκολα αλλαγές. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, οι οποίες έχουν πολιτικά ευέλικτα συστήματα, η Κίνα έχει ένα αυστηρά ιεραρχικό και αυταρχικό καθεστώς. Αυτό καθιστά εξαιρετικά δύσκολο για το καθεστώς να προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες παγκόσμιες συνθήκες
Ο ρόλος των αναδυόμενων τεχνολογιών
Σε όλα τα παραπάνω έρχονται και οι νέες αναδυόμενες τεχνολογίες να προσθέσουν ανατρεπτικές αλλαγές. Η τεχνητή νοημοσύνη, η τρισδιάστατη εκτύπωση, οι τεχνολογίες νέων υλικών, η βιοτεχνολογία, η κβαντική υπολογιστική και άλλες αναδυόμενες τεχνολογίες, θα μεταμορφώσουν τις οικονομίες και τις κοινωνίες στις επόμενες δεκαετίες καθώς θα αυξήσουν υπέρμετρα την παραγωγικότητα. Στον νέο κύκλο θα αναπτυχθούν νέοι τομείς της οικονομίας βασιζόμενοι στην υψηλή τεχνολογία των μικροτσίπ, που θα παραγκωνίσουν ή θα φέρουν στο προσκήνιο νέες εταίρες, και θα κάνουν ισχυρές νέες χώρες. Οι τεχνολογίες αυτές θέλουν σπάνιες γαίες και κρίσιμα ορυκτά τα οποία οι ΗΠΑ δεν τα έχουν καθώς η Κίνα τα ελέγχει κατά 85%. Οι σπάνιες γαίες είναι ένας καθοριστικός γεωπολιτικός παράγοντας, καθώς επηρεάζουν τη στρατιωτική και τεχνολογική ισχύ των κρατών. Η Κίνα δεν θα έχει μονοπώλιο για πάντα. Άλλες χώρες επενδύουν σε νέες πηγές. Η Κίνα ίσως περιορίσει τις εξαγωγές, αλλά όχι απαραίτητα για στρατηγικούς λόγους – μπορεί απλά να μην έχει αρκετές ποσότητες. Οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και η Αυστραλία επιταχύνουν την παραγωγή τους, δημιουργώντας νέες ισορροπίες στην αγορά.
«Αυτό που πραγματικά συμβαίνει δεν είναι η πτώση της αμερικανικής ισχύος, αλλά η μετάβαση σε μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, όπου οι ΗΠΑ δεν αναλαμβάνουν πλέον τον ίδιο ρόλο που είχαν κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Επιδιώκουν ειρήνη, μείωση δαπανών και επικεντρώσει στην ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών για να συνεχίσουν την ισχύ τους. Ελπίζουμε η ΕΕ και η χώρα μας να αναγνώσουν τις κοσμογονικές ανατροπές και να προσαρμόσουν τις στρατηγικές τους πριν είναι αργά», καταλήγει η ανάλυση του Γιώργου Ατσαλάκη.