Τιμήθηκε την Παρασκευή (13/7) η 77η επέτειος του ολοκαυτώματος Ανωγείων από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής, με πολίτες και επισήμους να τιμούν τη μνήμη των πατριωτών αγωνιστών, που άφησαν πολυσήμαντες παρακαταθήκες στους νεότερους, όπως ανέφερε ο περιφερειάρχης Κρήτης, Σταύρος Αρναουτάκης.
Η επέτειος τιμήθηκε από τον κλήρο, τις αρχές, την περιφέρεια Κρήτης, τοπική αυτοδιοίκηση, θεσμικούς εκπροσώπους ένοπλες δυνάμεις, σώματα ασφαλείας, με την συμμετοχή κατοίκων της περιοχής. Την κυβέρνηση εκπροσώπησε ο υφυπουργός Υποδομών και Μεταφορών Γιάννης Κεφαλογιάννης, ενώ παρέστησαν και οι βουλευτές, Ανδρέας Ξανθός από τον ΣΥΡΙΖΑ, Βασίλης Κεγκέρογλου από το ΚΙΝΑΛ, και ο δήμαρχος Ανωγείων Σωκράτης Κεφαλογιάννης, μαζί με δημάρχους της Κρήτης.
«Ήταν μια ευκαιρία με τη συμπλήρωση 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση να θυμηθούμε όλους τους διαχρονικούς αγώνες που έδωσαν οι Ανωγειανοί», δήλωσε ο κ. Κεφαλογιάννης, τονίζοντας παράλληλα πως: «Με βαθύ αίσθημα ευθύνης και με συγκίνηση, τιμήσαμε σήμερα, όλους εκείνους που θυσιάστηκαν για να είμαστε σήμερα ελεύθεροι. Διαχρονικούς αγώνες έδωσαν οι Ανωγειανοί προκειμένου σήμερα να απολαμβάνουμε την Ελευθερία και τα αγαθά της Δημοκρατίας. Νομίζω τα μηνύματα τα οποία βγαίνουν από αυτούς τους αγώνες είναι επίσης διαχρονικά και πρέπει οι νεότερες γενιές να τα τηρούν απαρέγκλιτα και να καταλάβουν ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο. Ούτε η Δημοκρατία, ούτε η Ελευθερία».
Από την πλευρά του, ο κ. Ξανθός σημείωσε: «Θεωρώ ότι αυτές οι εκδηλώσεις που κάθε χρόνο συντηρούν την ιστορική μνήμη, έχουν τεράστια αξία. Είναι ένα ανάχωμα απέναντι στη λήθη, είναι ένα χρέος τιμής και κρατούν σε υψηλό επίπεδο την ομοψυχία και την κοινωνική συνοχή στη χώρα μας και σε περιοχές που υπέστησαν μεγάλα δεινά, στη διάρκεια των πολέμων. Είμαστε σε μια περίοδο νέων απειλών. Θεωρώ ότι ακόμα η απειλή του φασισμού δεν έχει εκλείψει. Ίσα ίσα που οι αλλεπάλληλες κρίσεις, δημιουργούν ευνοϊκό έδαφος για να ξανασηκώσει κεφάλι ο φασισμός.
Πιστεύω λοιπόν ότι πέρα από το να θωρακίζουμε τη δημοκρατία και να δημιουργούμε αναχώματα απέναντι στη νεοφασιστική απειλή οποιασδήποτε μορφής, αυτή τη περίοδο η προτεραιότητα είναι να θωρακίσουμε τη δημόσια υγεία, την αξιοπρέπεια και την επιβίωση της κοινωνίας και να προστατεύσουμε το περιβάλλον. Η μεγάλη υγειονομική και κλιματική κρίση, είναι η σύγχρονη απειλή, απαιτεί νέου τύπου οργάνωση των κοινωνιών, υπερεθνικές συνεργασίες και παρεμβάσεις, που να βάζουν σε προτεραιότητα τις ανάγκες των ανθρώπων και όχι το κέρδος. Αυτό είναι σήμερα το μήνυμα της συγκυρίας και πάνω από όλα είναι η ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια».
Ο περιφερειάρχης, που παρέστη στην επιμνημόσυνη δέηση την οποία τέλεσε ο μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Ευγένιος, αναφέρθηκε στα διαχρονικά μηνύματα των αγωνιστών της Αντίστασης για ενότητα, αλληλεγγύη, ελευθερία, δημοκρατία και πρόοδο. Ειδικότερα ο κ. Αρναουτάκης, δήλωσε: «Αποτίουμε φόρο τιμής στην μνήμη των ηρώων που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για την ελευθερία, την πατρίδα μας. Τα μηνύματά τους είναι διαχρονικά και πάντα επίκαιρα για ενότητα, αλληλεγγύη, δημοκρατία, πρόοδο, και αποτελούν πολυσήμαντες παρακαταθήκες στους νεότερους.
Η περιφέρεια Κρήτης τιμά τη μνήμη όλων των Ανωγειανών που θυσιάστηκαν για την πατρίδα γράφοντας τα μαρτυρικά Ανώγεια με χρυσά γράμματα στις σελίδες της ιστορίας. Παράλληλα, κρίνουμε δίκαιο και υποστηρίζουμε το αίτημα διεκδίκησης των γερμανικών αποζημιώσεων, για το οποίο θα πρέπει να υπάρξουν οι κατάλληλες ενέργειες ώστε να δοθεί δίκαιη λύση στο όλο ζήτημα».
Η ιστορία του ολοκαυτώματος των Ανωγείων
Το Γ' ολοκαύτωμα των Ανωγείων στις 13 Αυγούστου 1944, ολοκαύτωμα που κράτησε μέχρι την 5η Σεπτεμβρίου 1944. Η ιστορία όπως καταγράφηκε από το δήμο Ανωγείων λίγο πριν και κατά το ολοκαύτωμα και συνόδευσε την έκδοση επετειακών γραμματοσήμων για το ολοκαύτωμα, σύμφωνα με τον δήμαρχο Ανωγείων Σωκράτη Κεφαλογιάννη:
Λίγο πριν την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου τα Ανώγεια ήταν το μεγαλύτερο χωριό της Κρήτης με περισσότερες από 900 κατοικίες και πληθυσμό που άγγιζε, αν δεν ξεπερνούσε τις 4.000 ψυχές. Οπως όλη η Κρήτη έτσι και τ΄ Ανώγεια είχαν ζήσει μόλις μισό αιώνα ελευθέρου και ειρηνικού βίου για πρώτη φορά στην ιστορία τους. Αυτό επέτρεψε στους Ανωγειανούς να αναπτύξουν την κτηνοτροφία, την παραγωγή φημισμένων υφαντικών προϊόντων και μια σχεδόν αυτάρκη γεωργία που συντέλεσαν στη συσσώρευση ενός αξιόλογου υλικού πλούτου, ο οποίος εδραίωσε τη φήμη ενός ονομαστού και δυναμικού χωριού της Κρήτης. Μετά την ατιμωτική συνθηκολόγηση και την παράδοση της χώρας στους Γερμανούς οι Κρήτες σύσσωμοι έγραψαν για 11 μέρες, από τις 20-31 Μαΐου 1941, μια από τις θρυλικότερες εποποιίες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τη Μάχη της Κρήτης.
Οι Ανωγειανοί βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή του αγώνα, πολέμησαν για την υπεράσπιση του Ηρακλείου και στη μάχη του Λατζιμά στο Ρέθυμνο «…σαν τα γεράκια χύνονται σαν τα πουλιά πετούνε και την αυγή στου Λατζιμά τους Γερμανούς χτυπούνε…». Από την αρχή της γερμανικής κατοχής αναβίωσαν στ' Ανώγεια όλες οι μεγάλες αξίες των επαναστατικών παραδόσεών τους. Πολύ γρήγορα το χωριό γίνεται φιλόξενος τόπος πολλών Αυστραλών, Νεοζηλανδών και Εγγλέζων που φυγαδεύονται από τα νότια παράλια εκτός Κρήτης. Οι Ανωγειανοί οργάνωσαν αξιόμαχες αντάρτικες ομάδες όπως η ΕΟΑ, «Ο ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ», και το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που πρόσφεραν μεγάλες υπηρεσίες στον απελευθερωτικό αγώνα της Κρήτης για την αποτίναξη της φασιστικής κατοχής.
Τα Ανώγεια γίνονται πάλι μεγάλο κέντρο αντίστασης κατά των Γερμανών, κέντρο της αγγλικής κατασκοπείας στην Κρήτη και σταθμός διακομιδής του Γερμανού στρατηγού Κράιπε, τον οποίο απήγαγαν οι Αγγλοι αντάρτες σε συνεργασία με Κρήτες και φυγάδευσαν στη Μέση Ανατολή. Συνέλαβαν δε στις 7 Αυγούστου και εκτέλεσαν 8 Γερμανούς και Ιταλούς που με επικεφαλής τον λοχία φρούραρχο του Γενί Καβέ είχαν συλλάβει στα Ανώγεια ενενήντα περίπου γυναικόπαιδα. Στις 8 Αυγούστου είχαν ακόμη κάνει μια από τις σημαντικότερες αντιστασιακές ενέργειες κατά των Γερμανών, το σαμποτάζ στη Δαμάστα. Από τα μέσα του 1944 φαινόταν ότι το αποτέλεσμα του πολέμου είχε ήδη κριθεί και τα γερμανικά στρατεύματα άρχισαν να εγκαταλείπουν την ανατολική Κρήτη και να συγκεντρώνονται στην περιοχή των Χανίων.
Η αποχώρηση αυτή συνδέθηκε με φοβερές καταστροφές χωριών, εκτελέσεις και βιαιοπραγίες με διάφορες προφάσεις. Ο πραγματικός σκοπός των Γερμανών ήταν να διασφαλίσουν την αποχώρησή τους και να ερημώσουν πολλές περιοχές της Κρήτης ως τιμωρία γιατί η ψυχή των κατοίκων τους δεν είχε γονατίσει ούτε στις ζοφερότερες μέρες του αγώνα. Την 12η Αυγούστου 1944 δύο γερμανικά τάγματα του 65ου Συντάγματος μεταφέρθηκαν με 30 αυτοκίνητα στο χωριό Σείσαρχα, τρία χιλιόμετρα πριν τ΄ Ανώγεια, με διοικητή τον ταγματάρχη Μάρτεν. Οι Ανωγειανοί σκοποί αντιλήφθηκαν τους Γερμανούς και με το σύνθημα, «Τράγοι στ΄ αμπέλια», ειδοποίησαν τους κατοίκους και όλοι οι άντρες που βρίσκονταν στο χωριό έφυγαν προς τα βουνά. Μαζί πρόλαβαν και έφυγαν πολλά γυναικόπαιδα. Οι Γερμανοί έφτασαν με τα πόδια στ΄ Ανώγεια, τα κύκλωσαν με διπλό κλοιό και εγκατέστησαν φυλάκια στους γύρω λόφους. Οταν άρχισε να ξημερώνει η 13η Αυγούστου οι Γερμανοί στρατιώτες άρχισαν να εισβάλουν στο χωριό από διάφορες κατευθύνσεις, πυροβολώντας στον αέρα για εκφοβισμό. Ύστερα συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους στην πλατεία Αρμί.
Ο ταγματάρχης Μάρτεν τους διάβασε τη διαταγή του στρατιωτικού διοικητή φρουρίου Κρήτης στρατηγού Χ. Βάλτερ Μύλλερ: «Επειδή η πόλις των Ανωγείων είναι κέντρο της Αγγλικής Κατασκοπείας εν Κρήτη και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το φόνο του λοχία φρούραρχου ΓΕΝΗ ΚΑΒΕ κι της υπό αυτόν φρουράς και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το σαμποτάζ της Δαμάστας επειδή εις Ανώγεια ευρίσκουν άσυλον και προστασίαν οι αντάρται των διαφόρων ομάδων αντιστάσεως και επειδή εκ των Ανωγείων διήλθον οι απαγωγείς με τον Φον Κραϊπε χρησιμοποιήσαντες ως σταθμόν διακομιδής τα Ανώγεια ΔΙΑΤΑΣΣΟΜΕΝ ΤΗΝ ΙΣΟΠΕΔΩΣΙΝ τούτων και την εκτέλεση παντός άρρενος Ανωγειανού όστις ήθελεν ευρεθεί εντός χωρίου και πέριξ αυτού εις απόστασιν ενός χιλιομέτρου.
Χανιά 13 Αυγούστου 1944
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΦΡΟΥΡΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ Χ. ΜΥΛΛΕΡ».
Μετά την ανάγνωση της διαταγής οι Γερμανοί συνέλαβαν 80 γέροντες, τους οποίους οδήγησαν στο Ηράκλειο και τους έκλεισαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Στη συνέχεια διέταξαν τα γυναικόπαιδα που είχαν συγκεντρωθεί στ' Αρμί, περίπου 2.500 άτομα, να σχηματίσουν φάλαγγα και με ισχυρή συνοδεία τους οδήγησαν μέχρι το χωριό Γενή Καβέ και τα εγκατέλειψαν. Οι άμαχοι Ανωγειανοί διασκορπίστηκαν σε διάφορα χωριά της επαρχίας Μυλοποτάμου, όπου οι κάτοικοι έδειξαν αμέριστη την αλληλεγγύη τους και τους φιλοξένησαν μέχρι να περάσει η μπόρα. Μέσα στο έρημο χωριό οι Γερμανοί στρατιώτες άρχισαν συστηματική έρευνα και επιδόθηκαν σε επιμελημένη λεηλασία του μεγάλου πλούτου των σπιτιών που ήταν χρηματικά ποσά, χρυσαφικά, εργαλεία, σπάνια υφαντά, τυρί, λάδι, πατάτες, όσπρια, χαρούπια και κοπάδια αιγοπροβάτων.
Οι Γερμανοί υποχρέωσαν πολίτες που είχαν συλλάβει σε διάφορες περιοχές να μεταφέρουν όλον τον πλούτο με ζώα στα Σείσαρχα και από εκεί με φορτηγά τον προωθούσαν στο Ηράκλειο, όπου μέρος του πουλούσαν σε μαυραγορίτες, ενώ τα πιο πολύτιμα είδη μετέφεραν στο αεροδρόμιο Καστελλίου και από εκεί τα έστελναν αεροπορικώς στη Γερμανία. Κατά τη διάρκεια των ερευνών της λεηλασίας οι Γερμανοί βρήκαν σε ορισμένα σπίτια και κοντά στο χωριό 20 περίπου γέροντες και γερόντισσες, κατάκοιτους, που δεν μπορούσαν να μετακινηθούν ή αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό, τους οποίους σκότωσαν κι έκαψαν.
Στις 28 Αυγούστου οι Γερμανοί εκτέλεσαν στα Σείσαρχα 31 ομήρους που είχαν αγγαρέψει για τη συγκέντρωση και μεταφορά της λείας τους. Υστερα μια διμοιρία μηχανικού και καταστροφών άρχισε το κάψιμο και την ανατίναξη με εκρηκτικές ύλες των σπιτιών. Τα σύννεφα καπνού της καταστροφής ήταν ορατά από πολύ μεγάλες αποστάσεις. Οι γερμανικές δυνάμεις καταστροφής αποσύρονταν κάθε βράδυ στα Σείσαρχα, όπου και διανυκτέρευαν και το πρωί επέστρεφαν στ΄ Ανώγεια και συνέχιζαν.
Η λεηλασία και η καταστροφή των Ανωγείων από τους Γερμανούς κράτησε 24 μέρες, από τις 13 Αυγούστου μέχρι τις 5 Σεπτεμβρίου 1944, οπότε και αποχώρησαν αφήνοντας πίσω τους ένα ισοπεδωμένο χωριό μέσα στους καπνούς και στα αποκαΐδια. Η λεηλασία και το κάψιμο του χωριού απογύμνωσαν οικονομικά του Ανωγειανούς και τους άφησαν έρημους. Ομως, φαίνεται πως η τραυματισμένη ψυχική τους δύναμη διέθετε αποθέματα. Πολλοί ζήτησαν να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους σε άλλους τόπους και περιοχές της Κρήτης. Οι περισσότεροι όμως επέστρεψαν στον γενέθλιο τόπο τους και μέσα από χιλιάδες στερήσεις δυσκολίες κι αφάνταστες καιρικές συνθήκες ξεκίνησαν με υποτυπώδη μέσα να ξαναστήνουν σπιτικό και να οργανώνουν ξανά τη ζωή.
Μια νέα μικρή εποποιία επιτέλεσαν κατά τα επόμενα χρόνια οι Ανωγειανοί, έναν νέον ειρηνικό άθλο αυτή τη φορά, αυτόν της παλινόρθωσης της ζωής.
