Μαγνητίζει τα πλήθη κάθε χρόνο τo έθιμο των «Ζεϊμπεκιών» στην Άνω Σύρο
Αποδράστε από την καθημερινότητα, απολαύστε Κυκλαδίτικες Απόκριες στην αρχοντική Σύρο, ζήστε ένα μοναδικό ξεφάντωμα με αιγαιοπελαγίτικο αέρα.
Σύμφωνα με το cyclades24.gr, το Συριανό Καρναβάλι “Γεώργιος Σουρής” αποτελεί μια μοναδική εμπειρία με πολλές επιλογές για τον επισκέπτη. Οι εκδηλώσεις του εξαπλώνονται στα όμορφα χωριά της Σύρου με την παρέλαση των Καρναβαλιστών, καθώς και στον μεσαιωνικό οικισμό της Άνω Σύρου, απ’ όπου ξεκίνησε και εδραιώθηκε το Συριανό Καρναβάλι, με την αναβίωση του παραδοσιακού καρναβαλικού εθίμου τα «Ζεϊμπέκια».
Αυτό που το χαρακτηρίζει και το κάνει να διαφέρει απ’ των υπόλοιπων πόλεων είναι ότι γίνεται στα στενά σοκάκια στην Πιάτσα της Ανω Σύρου που σημαίνει ότι είναι όλοι πεζοί!
Τα «Ζεμπέκια»: Το έθιμο που αναβιώνει μέχρι σήμερα
Πρόκειται για μια αποκριάτικη παράσταση με θέμα την απαγωγή της νύφης (Αρχιχανούμισσας ), γυναίκας του Καπετάνιου, όπου διακωμωδείται ένα Τούρκικο έθιμο που έφεραν Έλληνες πρόσφυγες από την Μικρά Ασία. Το έθιμο αυτό ξεκίνησε στη Σύρο σύμφωνα με πληροφορίες μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Πραγματοποιούταν την τελευταία Κυριακή των αποκριών στην Άνω Σύρο και στην Ερμούπολη.
Τα Ζεϊμπέκια της Ερμούπολης αργά το βράδυ με πομπή, μαζί με δύο αρνιά, πήγαιναν στα Λαζαρέτα. Εκεί τους περίμενε ο κόσμος. Έσφαζαν τα αρνιά, τα έψηναν, έτρωγαν, έπιναν, χόρευαν μέχρι τα ξημερώματα της Καθαρής Δευτέρας όπου συνεχιζόταν το γλέντι μέχρι αργά το βράδυ.
Αξίζει να αναφερθεί ότι παλαιότερα δεν συνέπιπταν οι απόκριες μεταξύ καθολικών και ορθοδόξων γιατί το Πάσχα γιορταζόταν σε διαφορετικές ημερομηνίες.
Στην Ερμούπολη, σύμφωνα με πληροφορίες, υπήρχαν πολλές ομάδες Ζεϊμπεκιών όπως: του Βροντάδου, της Νεαπόλεως, του Ξηροκάμπου και άλλων γειτονιών. Τα Ζεϊμπέκια αργά το απόγευμα της τελευταίας Κυριακής των αποκριών περνούσαν από την πλατεία και το βράδυ κατέληγαν στα Λαζαρέτα.
Η τελευταία χρονιά πραγματοποίησης του εθίμου ήταν το 1920 όπου μετά από συμπλοκή ομάδων το έθιμο απαγορεύτηκε.
Τα Ζειμπέκια στην Άνω Σύρο
Όσον αφορά το αποκριάτικο έθιμο των Ζειμπεκιών που αναβιώνουν στην Άνω Σύρο, γινόταν την τελευταία Κυριακή των αποκριών.
Τα Ζεϊμπέκια αποτελούνταν από μια ομάδα 30 – 40 ατόμων. Την ομάδα συγκροτούσαν:
Ο πρώτος Καπετάνιος, ο δεύτερος Καπετάνιος, ο τρίτος Καπετάνιος τον οποίο αποκαλούσαν και Μουσταφά, η Αρχιχανούμισσα (γυναίκα του πρώτου Καπετάνιου που ήταν άνδρας ντυμένος νύφη), ένας με δύο Αράπηδες οι οποίοι ήταν οι υπηρέτες του Καπετάνιου, ο Κυνηγός που ήταν η φρουρά του Καπετάνιου και τέλος τα Ζεϊμπέκια.
Κάθε χρόνο, δύο μήνες πριν τις αποκριές, οι ενδιαφερόμενοι δήλωναν συμμετοχή καταβάλλοντας κάποιο χρηματικό ποσό για την κάλυψη διαφόρων εξόδων όπως: στολών, ενοικίασης της Κάμαρας, (η Κάμαρα ήταν ένα χώρος όπου έφτιαχναν τις στολές και μάθαιναν να χορεύουν χασάπικο, χασαποσέρβικο, αράπικο και ζεϊμπέκικο με δάσκαλο τον καλύτερο χορευτή και Καπετάνιο των Ζεϊμπεκιών), καθώς και ενοικίασης λατέρνας (αν δεν είχαν οικονομική δυνατότητα να έχουν ορχήστρα).
Από το απογευματάκι της Κυριακής τα Ζεϊμπέκια ξεχύνονταν στα στενά της Άνω Σύρου με τραγούδια και χορούς. Πριν το ξεκίνημα ο Καπετάνιος έδινε μια διαταγή: «Διαταγή σας δίνω να προσέξετε καλά, όταν πάτε στην Πιάτσα να χορέψετε καλά και όταν αρχίσει ο χορός τ’ άρματά σας να προσέχετε μη μας γίνει ρεμπελιό».
Και ο δεύτερος Καπετάνιος συμπλήρωνε: «Διαταγή από τον Καπετάνιο για να προσέξετε καλά μην μας πιάσουν το κιρβάνι και μας πάρουν τα φλουριά».
Και όλοι μαζί έλεγαν: «Τα άρματα δεν τα δίνουμε, το αίμα μας το χύνουμε».
Προς το βραδάκι φθάνοντας σε κεντρικό σημείο της Άνω Σύρου, όπου είχαν νοικιάσει ένα οργανάκι (λατέρνα ), χόρευαν και διασκέδαζαν μέχρι τις πρωϊνές ώρες.
Πριν αρχίσει ο χορός, ο Καπετάνιος έδινε εντολή στον Αράπη να χαράξει με το σπαθί του ένα μεγάλο κύκλο όπου μέσα εκεί θα χόρευαν τα Ζεϊμπέκια. Ο Αράπης με βαθιά υπόκλιση προς τον Καπετάνιο και την Αρχιχανούμισσα ακουμπώντας το σπαθί του στο έδαφος και μετά στο μέτωπό του, χάραζε τον κύκλο και αμέσως ξεκινούσαν να χορεύουν χασάπικο, χασαποσέρβικο και ζεϊμπέκικο όλα τα Ζεϊμπέκια και οι Αράπηδες τον αράπικο χορό.
Σε κάποια στιγμή, μετά το χορό των Ζεϊμπεκιών, ο Αράπης τοποθετούσε στο κέντρο του κύκλου δυο σπαθιά χιαστή, για να χορέψουν ο δεύτερος και ο τρίτος καπετάνιος.
Κατά την διάρκεια του χορού κάποιος φώναζε: «ποιος χορεύει τώρα;» και τα Ζεϊμπέκια απαντούσαν : «ο δεύτερος και ο τρίτος, ούρα του δεύτερου και του τρίτου ε ! ε ! ε!» (δηλαδή ζήτω).
Τελευταίος πάντα χόρευε ο πρώτος Καπετάνιος και κανένας δεν είχε δικαίωμα να τον σταματήσει παρά μόνο η Αρχιχανούμισσα. Όλοι παρακολουθούσαν με θαυμασμό και με σεβασμό τον πρώτο Καπετάνιο που χόρευε. Κάποια στιγμή κάποιος από τα Ζεϊμπέκια φώναζε: «Ποιος χορεύει ορέ;» και τα Ζεϊμπέκια απαντούσαν: «Ο πρώτος …. Ο πρώτος … ούρα του πρώτου ε ! ε ! ε !»
Σε κάποιο σημείο του χορού η Αρχιχανούμισσα χόρευε με τον Καπετάνιο. Ο Καπετάνιος για να δείξει ότι δεν υποτιμούσε τον Αράπη, και ότι δεν ήταν ρατσιστής του παραχωρούσε κάποια στιγμή τη θέση του στο χορό.
Πάνω στην ευθυμία του χορού ο Αράπης βρήκε την ευκαιρία να φιλήσει την Αρχιχανούμισσα και να την απαγάγει. Μόλις το αντιλήφθηκε ο Καπετάνιος έστελνε, κατά άλλους τον κυνηγό και κατά άλλους τα Ζεϊμπέκια, να φέρουν πίσω τον Αράπη με την Αρχιχανούμισσα. Ο Αράπης καταδικαζόταν για την πράξη του σε θάνατο στην πυρά.
Όλα τα Ζεϊμπέκια φώναζαν: «να καεί ο Αράπης .. να καεί». Πρώτος Καπετάνιος οριζόταν ο καλύτερος χορευτής με την υποχρέωση να διδάξει στην υπόλοιπη ομάδα τους χορούς. Έχαιρε του σεβασμού και της εκτίμησης όλων. Για την ιστορία, τα Ζεϊμπέκια, αναβίωσαν για πρώτη φορά το 1983 με την έναρξη του καρναβαλιού στην Άνω Σύρο.
Από τότε μέχρι σήμερα, με την καθοδήγησή του Νίκου Σολάρη και του Παραδοσιακού εργαστηρίου Σύρου ”’Άρωμα Παράδοσης” και τη συμμετοχή Συριανών αναβιώνουν το αποκριάτικο αυτό έθιμο.
