Ο αρχιτέκτονας Φώτης Ζαπαντιώτης σχεδίασε τρία σπίτια σε υφιστάμενο συγκρότημα στη Σέριφο με σκοπό να μην επιβληθούν στο φυσικό τοπίο. Αντίθετα, να «συνομιλήσουν» -με σεβασμό- με τη φυσική τοπογραφία.
Κι όλο αυτό με θέα την εκπληκτική παραλία Βαγιά, με άγρια ομορφιά, παχιά άμμο και ίσως τον ομορφότερο βυθό στη Σέριφο, με χρωματιστά βότσαλα και κρυστάλλινα νερά.
Η επέμβαση κινήθηκε γύρω από την αναγκαία αποκατάσταση της σχέσης των κατοικιών με το φυσικό ανάγλυφο, καθώς τα κτίρια εδράστηκαν από κατασκευής σε στάθμη υψηλότερη από το επιτρεπόμενο, προς αποφυγή του υδροφόρου ορίζοντα. Κατά συνέπεια, ο ισόγειος όροφος των κατοικιών βρέθηκε αποκομμένος από τον περιβάλλοντα χώρο του, ενώ τα κτίρια εμφαίνονταν σαφώς ψηλότερα και εκτεθειμένα ως προς τη φυσική στάθμη του εδάφους.
Βασικός στόχος για τον αρχιτέκτονα Φώτη Ζαπαντιώτη και την ομάδα του ήταν η εξομάλυνση της υψομετρικής διαφοράς και η σωστή διαχείριση του μεγάλου όγκου των επιχώσεων που θα κάλυπταν τον εκτεθειμένο υπόγειο όροφο, χωρίς το αποτύπωμα των χειρισμών να επεμβαίνει βίαια στο τοπίο (αποφυγή δημιουργίας περιμετρικού βάθρου).
Ως εκ τούτου, η μεγάλη υψομετρική διαφορά κλιμακώνεται προς την παραλία με δύο διαδοχικές υποβαθμίσεις με στόχο τη βελτίωση της εικόνας του συγκροτήματος από τη θάλασσα. Η ισόγεια στάθμη κάθε κατοικίας αναφέρεται σε μια πρώτη, συνεπίπεδη υπόστεγη βεράντα, πριν αυτή υποβαθμιστεί και οδηγήσει σε ένα ευρύτερο πλάτωμα προσανατολισμένο προς τη Δύση και τη θέα.
Οι δυτικές βεράντες άλλοτε λειτουργούν οι ίδιες σαν αναλημματικοί τοίχοι υπό τη μορφή κυβόσχημων συμπαγών σχηματισμών, και άλλοτε, υπό μορφή πλάκας, καταλήγουν στους αναλημματικούς τοίχους από ξερολιθιά που περιγράφουν τη διαμόρφωση. Πρόκειται για το είδος τοιχοποιίας με πέτρα ακανόνιστου σχήματος, χωρίς κάποιο συνδετικό υλικό, μια τεχνική που βλέπουμε σε πολλά νησιά και χωριά της Ελλάδας και σε πολλές χώρες της Μεσογείου.
«Η κατασκευή τους από θραπιναριστό μπετόν στο χρώμα της άμμου έχει στόχο την κατά το δυνατόν ενσωμάτωσή τους στο φυσικό τοπίο.
Εκμεταλλευόμενοι τη φυσική «πλάτη» που δημιουργεί το πρανές στο ανατολικό όριο του γηπέδου, αποκαθίσταται η φυσική κλίση του εδάφους μέσω αναλημματικών τοίχων έως ότου η στάθμη του παρακείμενου λόφου να συναντήσει τη στάθμη εισόδου των κατοικιών και το έδαφος να μοιάζει τελικά πως υποδέχεται ομαλά τη λύση», περιγράφει ο αρχιτέκτονας.
Τα σπίτια στη Σέριφο έχουν μια πραγματική σχέση εσωτερικού και εξωτερικού χώρου
Αυτό που παρατηρεί κανείς εύκολα είναι μια πραγματική σχέση εσωτερικού και εξωτερικού χώρου και την πλήρη ενσωμάτωση κάθε κτιρίου στο περιβάλλον του.
Έμφαση δόθηκε, στη συνέχεια, στη δημιουργία ενδιάμεσων χώρων, εν είδει εσωτερικών αυλών, στοιχεία που απουσίαζαν από την αρχική μελέτη, αλλά κρίνονται απαραίτητα για τη σωστή λειτουργία και χρήση των θερινών κατοικιών.
Φιλτράροντας τη δημόσια κίνηση προς το εσωτερικό τους, ο μεταβατικός αυτός χώρος έρχεται να προστεθεί για να δώσει στην κατοικία έναν δεύτερο χώρο εκτόνωσης, μια εσωστρεφή αυλή ζωτικής σημασίας για την κοινωνική ζωή των χρηστών, στοιχείο που κατά κόρον συναντάται στην κυκλαδική αρχιτεκτονική.
Από τα σπίτια στη Σέριφο δεν λείπει το στοιχείο της ιδιωτικότητας στον σχεδιασμό. Ειδικότερα, κάθε κατοικία αποκτά έτσι τον δικό της περίβολο, με κλειστές αυλές, ενδιάμεσους χώρους και ανοιχτά πλατώματα που αναφέρονται στη θέα.
Η διαμόρφωση των εν λόγω αυλών γίνεται με τη χρήση του στοιχείου του «γραμμικού τοίχου». Οι «γραμμικοί τοίχοι» υλοποιούνται από ξερολιθιά (τοπική πέτρα), ακολουθούν τα ίχνη των χαράξεων των τριών κατοικιών και επαναφέρουν την έννοια του «σκληρού ορίου» που υπολείπεται του αρχικού σχεδιασμού.
Το ιδιόμορφο όριο των πέτρινων τοίχων με τα πλήρη και τα κενά αρθρώνεται και περιγράφει το πίσω μέρος των κατοικιών, λειτουργώντας τόσο προστατευτικά ως προς τους δυνατούς ανέμους της περιοχής, αλλά και ως πρωτεύον φίλτρο που διαχωρίζει τον δημόσιο από τον ιδιωτικό χώρο των κατοικιών, εξασφαλίζοντας έτσι την απαραίτητη ιδιωτικότητα.
Αποφεύγοντας την αίσθηση της διαδοχικής παράθεσης τριών ανεξάρτητων κτισμάτων, η τεθλασμένη συστοιχία των πέτρινων τοίχων συνδέει τις τρεις κατοικίες, δημιουργώντας στον περιηγητή την εντύπωση ενός ενιαίου κτιριακού συνόλου.
Το στοιχείο του νερού και της κρήνης τοποθετείται κεντρικά στην εσώστρεφη πλατεία που διαμορφώνεται και γίνεται σημείο αναφοράς του συγκροτήματος. Το σώμα του περιπατητή, κινούμενο από την κεντρική είσοδο ελαφρώς ανοδικά στον περιβάλλοντα χώρο όπως διαμορφώνεται, αποκτά την εποπτεία του χώρου σταδιακά, εντείνοντας το στοιχείο της έκπληξης, για να καταλήξει στην υποβαθμισμένη εσωτερική πλατεία στο κέντρο του θέματος, από όπου μοιράζονται όλες οι κινήσεις.
Οι άξονες κίνησης, οι γραμμικοί τοίχοι, η φύτευση, τα στοιχεία του νερού και τα καθιστικά, αναδεικνύονται σε πρωτεύοντα συνθετικά στοιχεία και ο σχεδιασμός τους βασίζεται στη δυναμική αντίθεση των νέων προσθηκών με τα προϋπάρχοντα κελύφη.
Τα υλικά -ντόπια πέτρα της περιοχής, μπετόν χρωματισμένο από την κόκκινη άμμο της εκσκαφής και οι εκτεταμένες μεταλλικές κατασκευές- αναφέρονται στον τόπο και στην παράδοση των μεταλλείων της Σερίφου.
Η λιτή διακόσμηση στο εσωτερικό, με τις γήινες και λευκές αποχρώσεις να κυριαρχούν, έχουν στόχο να δοθεί ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στα αρχιτεκτονικά στοιχεία και στην ευρηματική κατασκευή, καθώς και στο υπέροχο νησιώτικο τοπίο, που κλέβει την παράσταση.
Tα σπίτια έχουν σχεδιαστεί σε απλές γεωμετρίες με μεγάλα ανοίγματα, επιτρέποντας την εκπληκτική θέα στη παραλία Βαγιά να είναι το επίκεντρο αυτού του οπτικού και υλικού ταξιδιού.
Ταυτότητα έργου:
Αρχιτεκτονικό γραφείο: Fotis Zapantiotis Associated Architects
Αρχιτεκτονική μελέτη: Φώτης Ζαπαντιώτης, Μαρία Αγαπάκη
Κατασκευή: Αργύρης Σταματέλος
Μηχ/κη Μελέτη: Γιάννης Τζουραλας
Μελέτη εφαρμογής: Μαρία Αγαπάκη
Συνολική επιφάνεια: 500m2
Επιφάνεια οικοπέδου: 8.000m2
Μελέτη φωτισμού: Site Specific |Nea Polis| Lighting
Mελέτη φύτευσης: Greenmart by Antemisaris
Φωτογραφία: Γιώργος Σφακιανάκης