Ένα σύγχρονο πυργόσπιτο στη Μάνη όχι μόνο κέρδισε το στοίχημα της ήπιας προσαρμογής του στο φυσικό περιβάλλον, αλλά καταφέρνει να ελκύει με τον λιτό σχεδιασμό και τις σύγχρονες τεχνικές.
Ο λόγος για το Tower House I, που υπογράφει το αρχιτεκτονικό γραφείο South Architecture και είναι εμπνευσμένο από τα πυργόσπιτα της Μάνης, σημείο αναφοράς για τη μανιάτικη αρχιτεκτονική.
Ο Χρυσόστομος Θεοδωρόπουλος και η Ελένη Λιβάνη, επικεφαλής του γραφείου SOUTH architecture, περιγράφουν το έργο τους:
«Η πιο χαρακτηριστική εικόνα που όλοι έχουμε στο μυαλό µας για τη μανιάτικη χερσόνησο είναι οι διάσπαρτοι πύργοι ανάμεσα σε ξερολιθιές και η θάλασσα σε απόσταση. Με αυτή την εικόνα στο μυαλό µας ξεκινήσαμε να σχεδιάζουμε τη νέα κατοικία, διατηρώντας τις υπάρχουσες ξερολιθιές και τις κλίσεις του οικοπέδου. Στη συνέχεια δουλέψαμε αφαιρετικά µε τη μορφή του μανιάτικου πύργου, µειώνοντας το ύψος του και αυξάνοντας τη βάση του. Προέκυψε, έτσι, η μορφή του πυργόσπιτου, ένας συνδυασμός πύργου και σπιτιού, µια αφαιρετική εκδοχή της μανιάτικης κατοικίας µε σύγχρονα, βιοκλιματικά υλικά».
Πράγματι, το σπίτι που κατασκευάστηκε για μια τετραμελή οικογένεια και βρίσκεται στη Μεσσηνιακή Μάνη εκφράζει μια σύγχρονη ερμηνεία του λεγόμενου πυργόσπιτου, που δεσπόζει στο τραχύ τοπίο της χερσονήσου.
«Η πρόκληση που αντιμετωπίσαμε σχεδιάζοντας το σπίτι ήταν να κατασκευάσουμε µια µόνιµη κατοικία στην ύπαιθρο, δηλαδή να ενσωματώσουμε τα στοιχεία που διαθέτει ένα σπίτι στην πόλη και ταυτόχρονα να δώσουμε την άνεση και την επαφή µε τη φύση της, που προσφέρει µια κατοικία διακοπών. Επίσης, θέλαμε η κατοικία να είναι προστατευμένη από το ζεστό κλίμα, δημιουργώντας συνθήκες ηρεμίας και ευεξίας στο εσωτερικό της και, παράλληλα, να βλέπει προς τον Ταΰγετο και τον Μεσσηνιακό Κόλπο», σημειώνουν ο Χρυσόστομος Θεοδωρόπουλος και η Ελένη Λιβάνη στο iefimerida.
Έτσι, το σπίτι είναι σαν ένας αδρός, μονολιθικός κύβος µε μικρά ανοίγματα, προστατευτικές, οριζόντιες και κάθετες σχισμές που φέρνουν το φυσικό φως στους ιδιωτικούς χώρους ελεγχόμενα. Ταυτόχρονα, βασικό στοιχείο οργάνωσης της διάταξης είναι η διαμπερής ζώνη, που διαπερνά την κατοικία συνδέοντας τους κοινούς χώρους της µε το εξωτερικό περιβάλλον.
Στον ένα άκρο της ζώνης είναι το καθιστικό µε διπλό ύψος και θέα προς τη θάλασσα. Στο άλλο της άκρο είναι η τραπεζαρία µε χαμηλό ύψος και δίπλα στον ελαιώνα. Σε όλο το πλάτος της έχει ένα μεγάλο συρόμενο κούφωμα, που όταν ανοίγει έχει κανείς την αίσθηση ότι κάθεται και τρώει ανάμεσα στα δέντρα. Την αίσθηση αυτή εντείνει ακόμα περισσότερο ο φεγγίτης στην οροφή. Η διαμπερής ζώνη καθιστικού τραπεζαρίας προεκτείνεται στους εξωτερικούς χώρους µε το ίδιο δάπεδο, ενοποιώντας έτσι το μέσα µε το έξω.
«Επιπλέον, θέλαμε να προσφέρουμε στους ιδιοκτήτες µια περιοχή ήσυχη και απομόνωσης, στο πατάρι, απ' όπου μπορούν να αγναντεύουν το τοπίο από απόσταση. Το μακρύ, πανοραμικό παράθυρο καδράρει τη θέα της θάλασσας και λειτουργεί σαν ένας μεταβαλλόμενος, φυσικός πίνακας, ανάλογα µε την εποχή και την ώρα της ημέρας. Όλα τα ανοίγματα της κατοικίας σχεδιάστηκαν επί τόπου, όταν η κατοικία είχε σχεδόν ολοκληρωθεί, ώστε να επιλέξουμε τις πιο προνομιακές θέες προς το βουνό και τη θάλασσα», περιγράφουν οι αρχιτέκτονες.
Η είσοδος της κατοικίας σχεδιάστηκε ως ένας προστατευμένος χώρος σε εσοχή. Περιλαμβάνει το κλιμακοστάσιο που διατρέχει όλη την κατοικία καθ᾽ ύψος, και το καμπύλο, ημιδιαφανές υαλοστάσιο, το οποίο λειτουργεί ως έμμεση πηγή φυσικού φωτός, αφήνοντας το νότιο φως να διαχέεται προς το εσωτερικό της κατοικίας.
Tα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν είναι φυσικά, ανεπεξέργαστα. «Στους χώρους που θέλαμε να ενοποιήσουμε το μέσα µε το έξω, δηλαδή στο καθιστικό και στην τραπεζαρία, διαλέξαμε ένα είδος πλακιδίου, µε ελαφρύ ανάγλυφο. Στα υπνοδωμάτια, στη σκάλα και στα λουτρά χρησιμοποιήσαμε υλικά πιο ευαίσθητα στην απορρόφηση και διάχυση του φυσικού φωτός, όπως φυσική δρυς και τσιμεντοκονία. Οι εξωτερικοί αναληµματικοί τοίχοι κατασκευάστηκαν από πέτρα της περιοχής και συνδυάστηκαν µε αδρό μέταλλο στον σχεδιασμό της πέργκολας, η οποία δέχεται κάθετα σκίαστρα για προστασία από τον δυσμενή, δυτικό ήλιο της Μεσσηνίας», εξηγούν οι SOUTH architecture.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το σπίτι διακρίθηκε με το Βραβείο Δομές 2012 για το Καλύτερο Πρώτο Πραγματοποιημένο Έργο Νέου Αρχιτέκτονα, έλαβε μνεία από τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων για νέους αρχιτέκτονες και ξεχώρισε στα Βραβεία Αρχιτεκτονικής του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής και στα διεθνή βραβεία Mediterranean Sustainable Architecture το 2013.
Τι είναι τα πυργόσπιτα της Μάνης
Οι πύργοι της Μάνης -περίπου οκτακόσιοι συνολικά- εξακολουθούν να εντυπωσιάζουν, αποτελώντας εκπληκτικά δείγματα της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής του τόπου. Κατασκευασμένοι από πέτρα, το ύψος τους μπορεί να φτάσει τα 20 μέτρα και αποτελούνται από 3 ως 5 ορόφους. Η χρήση της τοπικής πέτρας κάνει τους πύργους δυσδιάκριτους από μακριά, αποτελώντας, έτσι, έναν τρόπο για τους κατοίκους να προστατευτούν από τους πειρατές.
Η κατασκευή των πύργων εντάθηκε μεταξύ 1770-1830, ενώ νότια προς την Αρεόπολη συνεχίστηκε μέχρι το 1880.
Μάλιστα, για να υπερασπιστούν ή να επεκτείνουν τη γαιοκτησία τους, οι Μανιάτες γαιοκτήμονες ανεγείρουν τα «ξεμόνια» - κτίρια που χτίζονταν σε σταυροδρόμια και άλλα καίρια σημεία, προκειμένου να ελέγχουν την περιοχή γύρω τους και να αποκρούουν εχθρικές επιθέσεις, σε περιόδους συγκρούσεων. Σε περιόδους ειρήνης και ευημερίας χρησιμοποιούνταν ως κατοικίες και αυλές.
Ταυτότητα έργου
Οµάδα: SOUTH architecture
Χρυσόστοµος Θεοδωρόπουλος, Ελένη Λιβάνη (αρχιτέκτονες)
Κωνσταντίνος Ηλιόπουλος (πολιτικός µηχανικός)
Γιώργος Τσαίρης (υπεύθυνος κατασκευής)
Εριέτα Αττάλη (φωτογράφιση)