Το «σπίτι του μέλλοντος» του Φινλανδού Matti Suuronen είχε σχήμα ιπτάμενου δίσκου. Και μπορεί να αποδείχτηκε ένα μη πρακτικό οίκημα, αλλά η φουτουριστική αισθητική του εξακολουθεί να γοητεύει.
Όπως τα τζετ-πακ, τα ιπτάμενα αυτοκίνητα και τα ρομπότ, το σπίτι Futuro του 1968 υποτίθεται ότι θα έφερνε την επανάσταση στον τρόπο που ζούσαμε. Σε αντίθεση με αυτά τα άλλα βασικά στοιχεία ενός φανταστικού μέλλοντος, ωστόσο, αυτό το «αρχιτεκτονικό παράδοξο» υπήρξε στην πραγματικότητα (και εξακολουθεί να υπάρχει ακόμη σε κάποια μέρη της υφηλίου).
Μια πολύχρωμη κάψουλα σε ελλειπτικό σχήμα, το Futuro ήταν ένα όραμα επιστημονικής φαντασίας από και για το μέλλον, προσφέροντάς μας ένα χώρο διαβίωσης έτη φωτός μακριά από αυτό που οι περισσότεροι από εμάς είχαμε συνηθίσει.
Με τα παρατσούκλια «Ιπτάμενος Δίσκος» και «Σπίτι UFO», συμβόλιζε τη φιλόδοξη εποχή του διαστημικού αγώνα. Οι λάτρεις του Futuro εκτιμούν ότι από τα 100 περίπου που κατασκευάστηκαν, έχουν απομείνει λίγο πάνω από τα μισά.
«Το έβλεπα σαν να ήταν διαστημόπλοιο»
Ένα από αυτά ανήκει στον Craig Barnes, έναν καλλιτέχνη με έδρα το Λονδίνο, ο οποίος είδε ένα από τα Futuro σε «μια ατημέλητη και άθλια» κατάσταση κατά τη διάρκεια των διακοπών του στο Port Alfred της Νότιας Αφρικής. Αποφάσισε έτσι να το διασώσει. «Έβλεπα αυτό το Futuro από τότε που ήμουν τριών ετών. Το έβλεπα σαν ένα διαστημόπλοιο. Πέρασα από εκεί το 2013 και εργάτες γκρέμιζαν ένα γκαράζ δίπλα του».
Ο Barnes έμαθε για τα σχέδια μετεγκατάστασης του Futuro στους χώρους ενός ξενώνα. Βρήκε τον ιδιοκτήτη του και το αγόρασε. «Σκέφτηκα ότι ήταν αγενές να του φέρονται με τέτοιο τρόπο και μέσα σε πέντε τρελές ημέρες το αγόρασα, το αποσυναρμολόγησα και κανόνισα να μεταφερθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο».
Το Futuro έμοιαζε σαν να ήρθε από το Διάστημα, αλλά στην πραγματικότητα ήταν από τη Φινλανδία. Σχεδιάστηκε από τον Matti Suuronen, αρχιτέκτονα και ενθουσιώδη παίκτη του βόλεϊ που συμμετείχε στο εθνικό πρωτάθλημα της Φινλανδίας.
«Του είχε ανατεθεί από έναν φίλο του να σχεδιάσει μια καμπίνα σε μια πίστα σκι» λέει η κόρη του, Sari. «Η οικογένεια χρειαζόταν ένα μέρος στον απότομο λόφο όπου θα μπορούσαν να μείνουν το Σαββατοκύριακο, να ζεσταθούν και να γευματίσουν».
Η καμπίνα φιλοξενούσε οκτώ άτομα και κρατιόταν ψηλά πάνω από το έδαφος πάνω σε ατσάλινα πόδια. Το ελλειπτικό σχήμα σήμαινε ότι το χιόνι δεν μπορούσε να βρει χώρο για να φωλιάσει, άρα δεν θα έπιανε ποτέ χιόνι πάνω στο σπίτι.
Είχε σταθερά καθίσματα, κουζίνα, μπάνιο, υπνοδωμάτια και ένα κεντρικό τραπέζι. Το μαγείρεμα γινόταν χρησιμοποιώντας ένα φορητό φουρνάκι. Και, επειδή είχε διάμετρο μόλις οκτώ μέτρα, η κάψουλα μπορούσε να μεταφερθεί με φορτηγό ή με ελικόπτερο.
Ο Suuronen ήταν πρωτοπόρος στη χρήση ενισχυμένου πλαστικού και τεχνητών υλικών όπως η πολυεστερική ρητίνη, ο υαλοβάμβακας και το ακρυλικό.
Ένα άλλο δημιούργημά του ήταν ένα πρατήριο καυσίμων στο Lempäälä, στη νοτιοδυτική Φινλανδία, κατασκευασμένο κυρίως από πλαστικό. Ήταν τόσο διάσημο, ώστε οι αυτοκινητιστές έκαναν συχνά μεγάλες παρακάμψεις προκειμένου να το επισκεφθούν.
Γεννημένος το 1933, ο Suuronen ισχυρίστηκε ότι το Futuro ήταν καθαρά μια εφαρμογή των μαθηματικών, αλλά πολλοί πιστεύουν ότι επηρεάστηκε - ίσως υποσυνείδητα - από την επιστημονική φαντασία της δεκαετίας του '60.
Οι ιπτάμενοι δίσκοι είχαν εμφανιστεί στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και μέχρι τη δεκαετία του '50, εμφανίζονταν συχνά σε ταινίες, μεταξύ των οποίων τα «The Day the Earth Stood Still», «Forbidden Planet» και «Earth vs the Flying Saucers».
Το πρώτο δείγμα «αρχιτεκτονικής της διαστημικής εποχής» θεωρείται ότι είναι το «Σπίτι του Μέλλοντος», που εγκαταστάθηκε στην Ντίσνεϊλαντ της Καλιφόρνιας το 1957.
Ζητήθηκε από τους σχεδιαστές να φανταστούν πώς θα μπορούσε να είναι η ανθρώπινη κατοικία σε 30 χρόνια από τώρα. Η κατασκευή από υαλοβάμβακα ήταν τοποθετημένη σε ένα βάθρο και είχε τέσσερις συμμετρικές πτέρυγες. Περισσότεροι από 20.000.000 άνθρωποι το επισκέφθηκαν κατά τη διάρκεια των 10 ετών που παρέμεινε όρθιο.
Σπίτια της «ατομικής εποχής»
Αλλά ο αρχιτέκτονας που συνδέεται κυρίως με τα σπίτια της «ατομικής εποχής» είναι ο John Lautner. Το πιο διάσημο έργο του, το Chemosphere, χτίστηκε το 1960, με θέα την κοιλάδα του Σαν Φερνάντο στο Λος Άντζελες.
Πρόκειται για ένα οκτάγωνο, το οποίο είναι σκαρφαλωμένο σε έναν τσιμεντένιο στύλο εννέα μέτρων και στο οποίο φτάνει κανείς με τελεφερίκ. Ο σημερινός ιδιοκτήτης του είναι ο Benedikt Taschen, ιδρυτής του ομώνυμου γερμανικού εκδοτικού οίκου.
Ο Μότσαρτ του σύγχρονου ντιζάιν
Αντιθέτως, ο Suuronen είχε ένα πιο οικείο, χρηστικό όραμα για το Futuro του. Βάσισε την εταιρεία του στο Espoo, μια πόλη κοντά στο Ελσίνκι, που είναι πιο γνωστή για την έδρα του Φινλανδικού Μουσείου Ωρολογοποιίας - και για το μέρος προέλευσης του death metal συγκροτήματος Children of Bodom.
Ο Suuronen σχεδίασε το σπίτι της οικογένειάς του και έζησε εκεί με τη σύζυγό του, Sirkku, επαγγελματία πιανίστα, και τα τρία τους παιδιά. Το «μάτι» του και η εξυπνάδα του ήταν τέτοια που μπορούσε να διαβάσει τα τεχνικά σχέδια... ακόμη και ανάποδα - γεγονός που τον καθιστούσε κάτι σαν τον... Μότσαρτ του σύγχρονου ντιζάιν.
Ακόμα και στην πιο πολυάσχολη εποχή τους, ο Suuronen δεν απασχολούσε περισσότερους από δώδεκα ανθρώπους και ο καθένας ξεκινούσε τη δουλειά του στις 10 το πρωί.
Το 1968, το Futuro παρουσιάστηκε στην έκθεση Finfocus στο Λονδίνο, τοποθετημένο στο πάνω κατάστρωμα ενός φέρι που ήταν αγκυροβολημένο στον Τάμεση.
Καταγράφηκαν περισσότερες από 400 αιτήσεις και το ενδιαφέρον των ΜΜΕ ήταν μεγάλο. Στις 20 Ιουλίου 1969, την ημέρα που το Apollo 11 προσεδαφίστηκε στο φεγγάρι, οι New York Times δημοσίευσαν ένα άρθρο με τον τίτλο: «Το Futuro, το σπίτι σε σχήμα ιπτάμενου δίσκου φτάνει στη Γη».
Η άδεια κατασκευής του Futuro δόθηκε σε περίπου 30 εταιρείες σε όλο τον κόσμο. Σχεδόν 2.000 άτομα απασχολούνταν κάποτε στα 11 εργοστάσιά της. Αλλά δυστυχώς, η εταιρεία πτώχευσε το 1979.
Το πρώτο Futuro που εγκαταστάθηκε ως κατοικία ήταν στη λίμνη Puula, κοντά στο Espoo. Το Futurο 001 αγοράστηκε ως θερινή κατοικία από τον Φινλανδό κωμικό ηθοποιό Matti Kuusla.
Οι ντόπιοι δεν το είδαν εξαρχήξς με καλό μάτι: είπαν ότι ήταν αταίριαστο σε ένα αμιγώς αγροτικό περιβάλλον. Αυτό το μοτίβο επαναλήφθηκε και αλλού, ιδίως στις ΗΠΑ, όπου η άδεια ανέγερσής τους συχνά απορρίπτόταν από τις Αρχές.
Επίσης, οι τράπεζες ήταν απρόθυμες να παράσχουν χρηματοδότηση σε πιθανούς δανειολήπτες και στη συνέχεια η πετρελαϊκή κρίση του 1973, η οποία είδε τις τιμές να τετραπλασιάζονται, ουσιαστικά τερμάτισε το πείραμα Futuro.
Το πλαστικό είχε θεωρηθεί ως ένα φθηνό οικοδομικό υλικό, αλλά για την παραγωγή του απαιτείται πετρέλαιο και το κόστος του σπιτιού αυξήθηκε απαγορευτικά. Μέσα σε λίγα χρόνια, το Futuro είχε γίνει από κάτι επαναστατικό σε ένα κατασκευαστικό απολειφάδι.
Ενώ πολλά από τα περίπου 100 Futuro που κατασκευάστηκαν καταστράφηκαν ή βανδαλίστηκαν, άλλα βρήκαν νέες ζωές - ως εστιατόρια, παιδικά δωμάτια - μέχρι και... κυνοκομείο για σκύλους.
Ένα μάλιστα κατέληξε ως δωμάτιο VIP στο 2001 Odyssey, ένα στριπτιτζάδικο στην Tampa Bay της Φλόριντα. Αρκετά εκτίθενται σε μουσεία και ένα κτίριο στη Φρανκφούρτη έχει βιδωμένο στο πλάι του ένα... μισό Futuro (που κόπηκε στα δύο).
Ο Suuronen πέρασε τα τελευταία του χρόνια πάμπτωχος. «Ήταν πολύ ευγενικός για να είναι επιχειρηματίας», λέει η Sari.
«Δεν ήξερε πώς να εκμεταλλευτεί τη φήμη του Futuro, να βγάλει χρήματα από αυτό. Είχε πολλά προβλήματα υγείας και δεν είχε την ενέργεια να επιδιώξει περισσότερα συμβόλαια σχεδιασμού».
Η οικονομική ύφεση στη δεκαετία του 1990 στη Φινλανδία επηρέασε επίσης την οπικογένεια του κατασκευαστή. Η τράπεζα πήρε το σπίτι τους και το πούλησε σε πλειστηριασμό για πολύ λίγα χρήματα. Έτσι έχασαν τα πάντα.
Ο Suuronen πέθανε το 2013, σε ηλικία 79 ετών. Είχε καρκίνο, καθώς και καρδιακά και αναπνευστικά προβλήματα. «Ήταν πάντα υπερβολικά πολύ αισιόδοξος για την υγεία του», λέει η Sari. «Έπαιζε βόλεϊ μέχρι την τελευταία του στιγμή. Δεν έχασε ποτέ το ζωντανό, δημιουργικό του μυαλό και τη λαχτάρα του να δημιουργήσει κάτι περισσότερο για τον κόσμο».
Εν τω μεταξύ, μετά από χρόνια σκληρής δουλειάς και με πολλά έξοδα εκ μέρους του, ο Barnes ανακαίνισε το Futuro που αγόρασε στη Νότια Αφρική.
Το σφαιρικό σπίτι εκτέθηκε στο Λονδίνο στην οροφή της γκαλερί Matt's Gallery και εγκαταστάθηκε στο Central Saint Martins, στη συνέχεια μεταφέρθηκε στη Χάβρη, στη βόρεια Γαλλία, για το φετινό καλοκαιρινό φεστιβάλ της πόλης.
Η πατέντα για το Futuro παρέμεινε στην οικογένεια Suuronen.